Written in Music en Stedelijk Museum Alkmaar trakteren sinds oktober vorig jaar op een serie unieke muziekervaringen. Vier eenmalige soloconcerten in het museum, waarin improvisatie de hoofdrol speelt, met de kunst als inspiratie. Dit alles onder de noemer Art=Music=Art. Een boeiend gegeven natuurlijk, vooral ook door de keuze in muzikanten, die internationaal en ambitieus is: Tom Herbert (Londen) (contrabas), Alex Koo (Brussel) (piano), Reinier Baas (Amsterdam) (gitaar) en Marc Mommaas (New York) (saxofoon) hebben allen met eigen, oorspronkelijke muziek hun sporen in de jazzwereld ruimschoots verdiend.

Net als de voorgaande twee concerten is ook het derde concert van de serie, Reinier Baas, uitverkocht. En ook vanavond speelt het concert zich af in de betoverende sferen van de tijdelijke concertzaal van Art=Music=Art. Laat het nog maar eens gezegd zijn: Art=Music=Art brengt muziek waar het thuishoort: tussen de kunst. Vanavond krijgt gitarist Reinier Baas het podium. Zoals Dick Hovenga in de introductie vertelt was Baas al lang in beeld bij Written in Music, met name sinds zijn reeks memorabele concerten als artist in residence, op het Südtirol Jazzfestival Alto Adige van 2017 (en zijn rijke bijdragen aan dat van 2022).

Baas is een muzikant met een eigenzinnig oeuvre en een lekkere frisse do it yourself aanpak. Hij werkt veel samen met saxofonist Ben van Gelder (en daarbij ook in triovorm met de Nederlandse jazzlegende Han Bennink) en kan gerust tot een van de vaandeldragers van de Nederlandse jazz van de afgelopen tien jaar worden gerekend. Iemand die al op jonge leeftijd relevant was. Baas componeerde voor onder meer Pynarello Symfonie Orkest, het Metropole Orkest en het Jazz Orchestra of the Concertgebouw maar werkte ook voor het North Sea Jazz Festival, het Koninklijk Concertgebouw, het Bimhuis en November Music. Reinier Baas is bovendien verbonden aan de Siena Jazz University en het Conservatorium van Amsterdam. In die hoedanigheid heeft hij een mooi zicht op al het jonge talent dat deze instituten in zich dragen.

Drie kwartier tot een uur improvisatie in het Stedelijk Museum Alkmaar. Na de eerste twee mooie, en zo uiteenlopende edities van Art=Music=Art zijn we natuurlijk benieuwd hoe anders, hoe persoonlijk het vanavond weer zal zijn. Reinier Baas werkt met een effectenrek dat hem de nodige extra klankkleur en diepte kan verschaffen maar dat toch ook weer niet zo groot is als je weleens bij andere gitaristen aantreft. Wat dat betreft is er vanavond toch zeker weer sprake van een ‘naakte’ confrontatie.

Baas wisselt kaler, gestript snarenspel af met zwaardere grondtonen. Hij zet vertraagde, effectvolle en beheerste galm af tegen hectischer en meer pointillistisch spel. Gaandeweg slaat hij meer akkoorden aan en wordt de wisselwerking tussen noten en akkoorden steeds dwingender. Daarbij komt ook nog spel op de hals; de boog staat continu gespannen. Baas zoekt en pakt ‘eilandjes’ maar vertrekt weer snel. Af en toe tikt hij smaakvol de Spaanse/Latijns-Amerikaanse traditie even aan maar Baas hink-stapt en blijft niet lang op één plek. Actief beleven en meeluisteren is wat hij afdwingt. Achteroverleunen en wegzweven is er niet bij, alhoewel Baas de zaal natuurlijk wel in beslag neemt met zijn eigen meeslepende en indringende verkenningstocht.

Prachtig hoe hij met kort, repetitief spel op enkele snaren de mooiste minimal music aan zijn gitaar ontlokt. Bijna als een hemelse mandoline. Ultieme verfijning en lichtheid, met een fraaie, gefaseerde melodielijn diep in de muziek. Niet veel later duiken er echo’s op van jazzrock en Toeareg blues. Interessante nieuwe dimensies die Baas hier bezoekt. Fraai ook hoe hij terugkeert naar het minimalisme en de dunne gitaarklanken weer als kristallen laat neerregenen. Als de gitaar hierna even als een strijkinstrument klinkt en Baas bijna hypnotiserend doorpakt, met klanken zo bezwerend als een didgeridoo, hebben we een unieke passage meegemaakt, een kleurrijke mix van verschillende bases en spontane erupties.

Hierna speelt Baas kaal en afgemeten; een muzikaal geraamte dat voelt als een adempauze, dat even ruimte geeft aan loslaten. De spanning komt terug, onder meer met zwaardere klanken van de bassnaren. De tonen en sferen van het begin van het concert komen weer in beeld, inclusief de zachte aanslagen met echo, de vertraagde galm. We zijn inmiddels een intens en meeslepend half uur verder en het einde van de eerste muzikale verkenning lijkt zich aan te dienen.

Tien wederom dwingende, krachtige gitaarminuten later richt Baas zich tot het publiek. Dit soort concerten zijn voor hem ‘de krenten uit de pap’. Het is mooi om voor zo’n goed publiek te mogen spelen. Het vrijheidsthema dat de concerten van Art=Music=Art omlijst maakt ook bij Baas wat filosofisch denkwerk los (over negatieve vrijheid en positieve vrijheid). De muzikale vrijheid van vanavond – ‘kijk maar wat je doet’ – kan natuurlijk verlammend werken, aldus Baas. Dus moet je ergens beperkingen aanbrengen. Maar inderdaad, hierin toont zich de meester.

Baas doet vanavond bij momenten bestaande stukken aan die hij niet benoemt maar die afkomstig zijn van – of gebaseerd zijn op – het album van Deadeye uit 2022 (Reinier Baas, samen met Kit Downes en Jonas Burgwinkel), zijn samenwerkingen met Ben van Gelder en zijn recente solo-releases. Hierbij ligt de uitdaging natuurlijk deels in het solo spelen van stukken die voorheen met twee of drie man werden gebracht. Baas trakteert hiernaast ook nog op Juju van Wayne Shorter, een track die hij al eerder voor het voetlicht bracht.

Afsluitend verrast Baas, indachtig de Nederlandse jazz-klassieken, met een compositie van Misha Mengelberg: De sprong, o romantiek der hazen. Een mooi slotstuk waarmee Baas vanavond de verschillende generaties binnen de Nederlandse jazz met elkaar verbindt.

Na het concert benadrukt, namens het museum, directeur Patrick van Mil dat in de muzikale ontmoeting tussen kunstenaar en luisteraar de kunst tot leven komt. Maar in het geval van Art=Music=Art ook vooral daarna, in het restaurant, bij het gezamenlijke diner. Met andere woorden: aan tafel, voor een geïnspireerde uitwisseling van ervaringen.