Deel 8 in de reeks Postpunk Nederland, een serie artikelen over interessante Nederlandse bands die opkwamen na de punkgolf van 1977, 1978. Eigenzinnige, vaak ondergewaardeerde bands die blijvend applaus verdienen. Deze week: MAM.

In 1978 besluit platenmaatschappij EMI, inhakend op de punkgolf, een aantal Nederlandse punkgroepen te verzamelen op een elpee. In februari 1978 worden in Paradiso opnamen gemaakt van elf bands, waaronder Panic, The Nits en een groep met de opvallende naam Sammie America’s Gasphetti. Deze Tilburgse band – het woord Gasphetti komt van een hoes van een Robert Wyatt-plaat – bestaat sinds 1977 en is een voortzetting van een band met een nóg opvallendere naam: MstrubietM. Sammie America’s Gasphetti is de band van Tom America, beter bekend als Sammie, afgestudeerd aan de kunstacademie van Tilburg.

EMI brengt de live-opnamen uit Paradiso later in 1978 uit op een elpee met de wervende titel Keihard En Swingend (Hollandse Nieuwe, levend gevangen in Paradiso). Sammie America’s Gasphetti is als enige band vertegenwoordigd met twee nummers: I Dunno en My Past. De nummers zijn mede geschreven door Hennie Vrienten, een tijdje tweede gitarist bij de band.

In de jaren na Keihard En Swingend laat Tom America horen dat hij niet alleen punknoten op zijn zang heeft. Sammie America’s Gasphetti brengt vier singles uit, waarmee de band zich snel ontworstelt aan het punkstramien. In 1979 komt de groep via platenmaatschappij CNR met The Mystery’s There en N.I.N.A. Twee jaar later volgen in eigen beheer het sterke Too Much Understanding en via het jonge label Torso Waiting For The Contact. Kant B van de single is een voorbode van de eigenwijze humor van Tom America en consorten die later regelmatig zal opduiken in hun muziek: het nummer Orange wordt vrolijk twee keer gespeeld.

Sammie America’s Gasphetti komt in 1981 ook met de mini-elpee Affano d’Amore. De plaat verschijnt op Sublabel, een – jawel – sublabel van Torso. Op dit label, waar Joost Swarte het artwork voor verzorgt, komt ook plaatwerk van Neon, The Bugs en Phantom Limb uit. Affano d’Amore telt zes nummers. Opener It’s Obvious is veelbelovend. Een dreigend begin, gevolgd door drie minuten pakkende, poppy wave met een scherp randje. Wrong Reasons is dwarser, langzamer en laat een band horen die zijn vleugels uitslaat: de gitaarlijnen lopen uiteen van funky naar donker en zwaar. America’s zanglijn is al even creatief: meezingbare refreinen omlijst door eigenwijze praatzang. Op kant B houdt de band het niveau vast en verwerkt in de prima afsluiter Top Of The Dream subtiel invloeden van disco en synthesizerpop. Sammie America’s Gasphetti blijkt een prima Nederlandse exponent van de creatieve postpunkgolf van begin jaren tachtig.

De releases en optredens leveren echter geen doorbraak op voor de groep. De waardering is er, maar de band kan het werkterrein niet echt uitbreiden. In 1981 gaat Tom America verder met Sammie America’s MAM, een experimentelere band. “Een moeder kent haar kinderen als geen ander”, aldus America in OOR enige jaren later. “Dat gevoel respecteer ik, dat gooi je niet zomaar in een hoek. Het is een van de krachtigste dingen die je in het leven überhaupt kunt tegenkomen. Daarom heet deze band MAM.”

MAM is aanvankelijk een trio maar vindt in de bezetting met America, Mark van Woerkom, Pieter Bon en Antoine Kroes vaste vorm. Kroes is een klassiek geschoolde gitarist. Ernstige stemproblemen zorgen ervoor dat America geen leadzang meer kan doen; hij switcht naar bas. Pieter Bon wordt de vaste zanger van Sammie America’s MAM. “We hebben optredens gehad waarbij ik na drie nummers geen geluid meer kon uitbrengen”, aldus America in een interview met OOR’s Hans van den Heuvel in 1983. “Dat kwam door een geheel verkeerde stemtechniek. En niet kunnen zingen. Niet kráchtig genoeg, dat is een familiekwaal.”

Sammie America’s MAM ontwikkelt een eigen stijl die wordt gekenmerkt door ingewikkelde, effectvolle gitaarlijnen en het gebruik van een ritmebox. De band treedt al snel veel op, ook in het buitenland. In Berlijn zijn de reacties goed. Mensen uit de experimentele hoek komen de band complimenteren. De bandleden verblijven er veertien dagen in twee kleine kamertjes en “slijpen elkaar scherp”, naar eigen zeggen.

Wereld Rekord

In juli 1983 neemt het viertal de debuutplaat op in de EMI-studio’s in Heemstede. De productie is in vertrouwde handen: achter de knoppen zit Hennie Vrienten, die door deze productieklus een beetje aan de Doe Maar-gekte kan ontsnappen. Het resultaat van de opnamesessies wordt uitgebracht door het EMI-sublabel Wereld Rekord, dat ook onderdak biedt aan TENT en Mekanik Kommando. De titelloze plaat laat mechanische ritmes en percussie horen met daaroverheen experimentele gitaarlijnen die dan weer zweven, dan weer confronteren en zo de drumsound verder kracht bijzetten.

MAM blijkt niet voor een gat te vangen: de band klinkt feeëriek en diep in You’re The Other Side en is rechtlijnig in het dansbare en brutale Life Is Life. De gitaren van Kroes en Van Woerkom zijn ronduit prachtig in It Is Not: de beheerste zweefklanken vormen samen met de toetsen een rijk geschakeerd palet. Teksten van melancholie en berusting omlijst door pure muzikale schoonheid. Ook It’s Slipping Away vertelt een verhaal van afstand en onvermogen. Sammie America’s MAM zet hier de experimentele, ideeënrijke electropop van The Stockhausen Sound tegenover en niet te vergeten de afsluiter en single Wat Is Dit. Prettig gestoorde, venijnige electrowaverock, gekoppeld aan een minimale tekst:

“Wat is dit
Wat is dit
Daar kan ik niets mee doen”

Wat Is Dit blijkt achteraf een voorbode van de muziek waar Sammie America’s MAM het meest om herinnerd zal worden: creatief en lichtelijk bizar, boeiend, origineel én Nederlandstalig. Antoine Kroes in OOR: “Vaak zijn onze gitaren sterk contrasterend. Ben ik heel soft, terwijl Mark de pieken maakt. Als we allebei pieken maken, ontstaat er een vlechtwerk. Ik denk dat we daarbij veel gebruik maken van klassieke thema’s. Wat Is Dit is in feite een etude.”

Ondanks de ontegenzeggelijke kwaliteit binnen de band laat het succes op zich wachten. MAM toert veel in 1983 en 1984, onder meer samen met het Belgische T.C. Matic, dat in de Lage Landen stevig aan het doorbreken is. De band vangt overigens geen gage als voorprogramma, maar betaalt om mee te kunnen. Deze optredens zijn succesvoller dan de concerten die onder de vlag van Wereld Rekord plaatsvinden, samen met stalgenoten Tent en Mekanik Kommando. De reacties hierop laten te wensen over. De singles van de debuutplaat Wat Is Dit en It’s Slipping Away slaan bovendien niet bijzonder aan.

Tot overmaat van ramp verlaat Mark van Woerkom de band in 1984. Een flinke aderlating, gezien de inventieve gitaarlijnen die hij samen met Antoine Kroes neer wist te leggen. In de zomer van 1984 komt MAM echter al met een nieuwe snarenvirtuoos op de proppen: John Nuyten, een in Tilburg en omgeving niet onbekende jazzgitarist. Een interessante keuze. Hoe zal het bandgeluid zich ontwikkelen? In 1984 laat Tom America in OOR alvast weten dat het geluid op de tweede elpee sowieso anders zal worden dan dat van de debuutplaat. De bandleden willen toegankelijkere muziek maken, met meer aandacht voor het klassieke liedje.

Dichter bij de grond

In het voorjaar van 1985 verschijnt de nieuwe plaat bij Wereld Rekord: Grond. De productie is handen van Frank Kluunhaar die ook toetsen speelt. Sammie America’s MAM is nu ‘gewoon’ MAM en Sammie America is nu ‘gewoon’ Tom America. De inventieve gitaarlijnen zijn gebleven, evenals de stuwende elektronische drums. De songteksten daarentegen zijn een stuk cryptischer: korte zinsneden en niet bestaande woorden maken de dienst uit. Ook duikt het Nederlands weer op. “Ik streef ernaar om in de songs dingen naar voren te brengen die op het eerste gezicht absoluut onbegrijpelijk, maar in feite heel simpel en toegankelijk zijn”, aldus Tom America in OOR in 1985. ‘Doordat binnen de songcontext een aantal begrippen echter danig uit hun verband gerukt en opgeblazen worden, komt een en ander behoorlijk onwezenlijk over.” In het refrein van het titelnummer horen we 28 keer het woord grond. Een bezwerend intermezzo in een verder vinnig nummer waarin gitaren en ritmebox flink van leer trekken. Vergeleken met de debuutplaat blijft Grond dichter bij de – inderdaad – grond. Who Will Light The Lamp wordt voortgestuwd door een straffe electrobeat en een prangende bas onder wolken van gierende gitaren. Pieter Bons voordracht laat weinig aan de verbeelding over.

Pajti Pajti is de single van het album. Het is kindertaal. Een klein meisje – dat later Tom America’s partner werd – duidde ooit hiermee de maan aan. Pajti Pajti is een krachtig en uptempo nummer met markante gitaar- en toetsenlijnen. Pieter Bon is bovendien duidelijker veelzijdiger geworden als zanger waardoor de song iets heel fris over zich heeft. De single doet het voor MAM-begrippen redelijk op de radio en bivakkeert in het voorjaar van 1985 een aantal weken in VARA’s Verrukkelijke Vijftien.

Overigens schuwt MAM op Grond het experiment niet. De band maakt nog steeds stevige muzikale vlechtwerken die niet altijd even makkelijk te behappen zijn. In een aantal gevallen werkt dit goed, zoals Grond en in Bye Melody dat van ontwapenende gitaarlijnen en pianoriedeltjes naar bijna industriële noise en ritmes evolueert. Op andere momenten beklijft de muziek minder en lijkt ze gebukt te gaan onder een veelheid aan muzikale en tekstuele ideeën, zoals in Gank Neet en So Close To The Events, volgens de band overigens het sleutelnummer van de plaat. Tientallen melodietjes volgen elkaar op in een nummer van ruim zes minuten. Het is de afsluiter van de elpee en blijkt achteraf ook het laatste ‘complexe’ nummer geweest te zijn. Vanaf 1986 zal MAM zich meer en meer bezighouden met muzikaal rechtlijniger werk.

Op het podium

Live hult de band zich in pyama’s en omringt men zich door schemerlampen. Droogkomisch, dat zeker, maar de band stáát er wel, en dat is de bedoeling van MAM live. De band verklaart zich nader in een interview met Erik van den Berg in OOR: “We zijn in feite nog steeds bezig met het zoeken, uittesten en bedenken van nieuwe invalshoeken. Als je een, laten we zeggen, doorsneeband op het podium ziet, die gewoon routinematig de geijkte set staat af te raffelen, dan zit daar geen ontwikkeling, geen vooruitgang in. Ook niet naar het publiek toe. De band is er, en verder niets. Wat wij daarentegen op dit ogenblik proberen, is het feit dát we er zijn verder uit te bouwen. We deden dat vroeger al door aan het eind van een optreden in de zaal te gaan staan, terwijl de geluiden op het podium gewoon doorgingen.”

In 1984 speelde MAM al door heel Nederland. De band gaat hier in 1985 ook gewoon mee verder. De plaatverkoop is echter nog steeds niet om over naar huis te schrijven en EMI verbreekt de banden met MAM. Dat betekent tevens het einde van Wereld Rekord. De toekomst ziet er niet bijster rooskleurig uit.