Deel 5 in de reeks Postpunk Nederland, een serie artikelen over interessante Nederlandse bands die opkwamen na de punkgolf van 1977, 1978. Eigenzinnige, vaak ondergewaardeerde bands die blijvend applaus verdienen.

Eind 1979: in Delft is een groepje bouwkundestudenten actief in een experimentele band. Ze kennen elkaar onder meer van politieke acties en gooien ook muzikaal de kont tegen de krib. Het idee is dat muziek vooral onvoorspelbaar moet zijn. In februari 1980 lijken de muzikale activiteiten van het collectief serieuzer te worden en besluit men de groep De Div te noemen. De Div bestaat uit: Art Zaaijer (zang/saxofoon), Niek van Slobbe (gitaar), Marc de Reus (bas), Rob Dingemans (gitaar) en Peter de Wolf (drums).

In juni 1981 maakt De Div opnamen voor de eerste plaat. Het resultaat verschijnt in november 1981 op het Plexus label uit Delft: Stap Voor Stap. Vier nummers die geworteld zijn in de new wave. Wat echter opvalt is de funky inslag van de muziek en het feit dat er in het Nederlands wordt gezongen, wat niet echt gebruikelijk is voor alternatieve bands. De teksten zijn hier en daar nog vrij persoonlijk (Meer, Spetters), maar het abstracte taalgebruik zoals in het titelnummer zal later een van de handelsmerken van De Div worden. De muziek is hoekig maar open. De gitaarduels tussen Van Slobbe en Dingemans zijn beheerst maar zitten vol onderhuidse spanning. Dit alles levert een confronterend en boeiend resultaat op waarbij de boog continu gespannen staat.

Stap Voor Stap wordt welwillend ontvangen. OOR interviewt De Div begin 1982. Art Zaaijer: “Het beeld op de hoes van de in uniform marcherende meute die een pop volgt, geeft onze visie duidelijk weer. De pop symboliseert de geest van de meute, maar tevens haar gebrek aan persoonlijkheid. Dat thema komt in elk nummer terug: het schoppen tegen het conformisme.”

Stappen zetten

Korte tijd later, in juni en juli 1982, neemt de band in de Lionsound Studio in Deventer de debuutelpee op: Europa Is Hier. Wat direct opvalt is dat het geluid ruwer is. Was Stap Voor Stap nog enigszins radiovriendelijk te noemen, de nieuwe plaat is muzikaal confronterender, en zeker kant A is ijzersterk. Opener Insekticide is straf en uptempo met messcherpe gitaarlijnen, als zoemende en brommende insecten, treffend gelardeerd met sax. De elementaire, suggestieve en verontrustende tekstflarden van Data Data roepen beelden op van computers en totalitaire regimes, thema’s die begin jaren tachtig opgeld doen. Een scherpe gitaar, repetitief als een machine, domineert. Ook Man In De Ruit boeit, een pompende bas, omringd door vervreemdende zang, en wederom puntige gitaarlijnen.

Wuppertal-Wien is een nachtelijke rit op de Autobahn. Zang, tekst en muziek in een optimale balans en kadans. Tegen het einde van het nummer volgt een mooie subtiele acceleratie. Met Europa Is Hier en Stap Voor Stap sluit de band op dezelfde dwarse, mechanische wijze, de plaatkant af als waarmee deze werd geopend. Kant B is dik in orde maar overtuigt toch wat minder. Afsluiter Guerilla komt echter hard binnen: explosies, een straf ritme, dubbele baslijnen, afgemeten gitaren, Art Zaaijer declameert  met vervormde stem het strijdplan. De gitaren scheuren. Europa was hier.

De Div wordt door zaaleigenaren en programmamakers ten onrechte nogal eens geassocieerd met de Nederlandstalige golf die in 1982 de radio begint te overspoelen. Dat zit de band niet lekker. Gelukkig volgen ook de meer progressieve media als VPRO, Vara en OOR de band vanaf dit moment steeds intensiever. Vooral OOR sluit De Div in de armen en interviewt de band wederom. Art Zaaijer: “We zijn wel een beetje zwoegers. Ik denk dat we dát gemeen hebben. Zwoegen met muziek. Niemand maakt zich er met een makkie van af.”

Open Zee

Niet alleen door de releases maar ook door veel live te spelen heeft De Div aan naamsbekendheid gewonnen. Er is interesse bij diverse labels, maar telkens is geld het probleem. Jean-Marie Aerts, gerenommeerd producer én gitarist van T.C. Matic, biedt zich aan als producer en tegen het einde van 1983 reist de band af naar de ICP Studio’s in Brussel voor opnamen. De band is inmiddels muzikaal erg hecht zodat Aerts zich volledig kan richten op de registratie en het selecteren van de takes die met het meeste gevoel zijn gespeeld. Mede dankzij Aerts resulteren de opnamen in het best klinkende album van De Div tot nu toe: Open Zee.

De plaat opent met een scheepsbel en het liefdeslied in Div-stijl Lieve Matroos (“de kleine sloep was een gewillige prooi voor de kolkend zilte massaaa”). Met Dit Moment wordt het tempo opgeschroefd wat mede door de kale, ritmische zanglijn leidt tot een intrigerend soort punkfunk. Met de harde en stuwende betonfunk van Teken De Tijd legt de band de lat weer een stukje hoger. Het niveau wordt met de opener van kant B, Als Lemmingen, moeiteloos vastgehouden. Het is een van Art Zaaijers somberste teksten, maar de muziek is strijdvaardig. “Onze muziek onderscheidt zich van een doemsfeer doordat er een element van strijd uitspreekt,” aldus Marc de Reus in een interview met Jan Vollaard van OOR in 1984. “Doem is jezelf neerleggen bij een situatie; daar verzet ik me tegen.”

De combinatie van krachtige, elementaire teksten met scherpe gitaren, een dwingende ritmesectie en de juiste sax- en synthesizerinjecties spat ook in de andere nummers Banzaï! en Splits Het Atoom van het vinyl. Open Zee kan op voorhand tot de beste Nederlandse platen van 1984 gerekend worden.

Kort na het uitbrengen van Open Zee geeft Peter de Wolf aan ermee te willen stoppen. De Div treedt veel op en het bandleven trekt een zware wissel. De Wolf drumt nog een half jaar door. Het is uiteindelijk Michel Schoots, een bekende van Art Zaaijer en lid van het Utrechtse Baron, die hem vervangt. Kort na de entree van Schoots laat echter ook Rob Dingemans weten te zullen vertrekken. Niek van Slobbe zal voortaan alle gitaarpartijen voor zijn rekening nemen. Anno 1985 is en blijft De Div dan ook een kwartet. Een opvallend wapenfeit aan het begin van dat jaar is de cassette Steun De Mijnwerkers Met De Div! Het initiatief is onderdeel van een aantal benefietactiviteiten ten gunste van de Britse mijnwerkers die al sinds maart 1984 in staking zijn.

Vuurkracht

Eind 1985 verschijnt de nieuwe Div-elpee In Front. Niet bij Plexus, maar bij Transglobal, dat in 1985 ook een elpee van Kiem uitbrengt (met daarop de culthit The Moneyman). De titel In Front duidt op de frontlinie, de plaats waar je moet kiezen: aanvallen, verdedigen of terugtrekken. Die momenten van aarzeling, van onzekerheid vormden voor Art Zaaijer de inspiratie op In Front. Het titelnummer, dat handelt over de dag dat de bom valt, is illustratief:

“en er komt een dag
die dag
van brood als steen
van water als azijn
die dag
wat zou jij doen”

In Front klinkt groots en bij vlagen intimiderend. Het vertrek van Rob Dingemans is gecompenseerd door het inzetten van extra vuurkracht door het achtergebleven kwartet. Zaaijers voordracht is hier en daar verbetener dan ooit. Door uniforme accenten en een zo mogelijk nog brutere ritmesectie klinkt de afgeslankte Div nog steeds indrukwekkend. Tegelijk wordt ook duidelijk dat de band zijn grenzen niet verder in deze richting kan oprekken.

In ‘t Engels

Omdat de Div nooit bewust vanuit een Nederlandstalige invalshoek heeft gewerkt en het tijd is voor een wijdere blik, besluit men de volgende release in het Engels te doen. Een tipje van de sluier wordt opgelicht door het uitbrengen van de single (Take Me To Your) Heart, een nummer waarvan de Nederlandse vertaling (Hart) al op In Front te vinden was. De single doet het heel aardig in het Nederlandse clubcircuit. (Take Me To Your) Heart is in feite de voorbode van wat komen gaat in 1986, niet alleen qua taal maar ook qua geluid. De nieuwe plaat Twist And Turn, die eind 1986 verschijnt, is dan ook even wennen: weg is het Nederlands en weg is het grote geluid van In Front. De band klinkt relatief mild en is wat meer verschoven naar een funkrockgeluid dat ook in de Verenigde Staten school begint te maken. Weg is ook het lidwoord in de groepsnaam: voortaan is het Div.

Twist And Turn heeft bij nadere beluistering voldoende te bieden: opener N.U.R.X. is open, vrij ontspannen funkrock met Jean-Marie Aerts als extra gitarist. Dit levert in combinatie met Niek van Slobbe en Marc de Reus vernuftig, funky snarenwerk op. Luc van Lieshout, die eerder al bij Tuxedomoon speelde, wordt als trompettist ingezet, terwijl Zaaijer meer rapt dan zingt. Met Write The Walls Down gaat het tempo omhoog en slaat Div weer wat wilder om zich heen. Tijdens concerten is Write The Walls Down in die tijd een publieksfavoriet. The House was al te vinden op de B-kant van (Take Me To Your) Heart. Het opent met akkoorden op de gitaar, wat binnen Div zeldzaam is. Een beheerste maar verbeten beat, slap-bas, sax en een wat flegmatieke Zaaijer. Al met al een goede mix van rock, funk en wave. (Take Me To Your) Heart staat in een nieuw mix (juni 1986) op de plaat en laat horen dat hier mee te scoren is op de internationale markt.

Twist And Turn is een duidelijke overgangsplaat, een plaat die de weg moet bereiden voor de tweede helft van het decennium, waarbij nu ook het buitenlandse clubcircuit moet worden veroverd. De overgang van het Nederlands naar het Engels valt echter niet overal goed. Marc de Reus, begin 1987 tegen Vinyl: “Laatst begonnen in het LVC in Leiden hele volkstammen te schreeuwen dat we in het Nederlands moesten zingen. Echt een beetje eng was dat. Maar ik geloof wel dat we ze uiteindelijk met het concert overtuigd hebben.”

Hit?

In 1987 onderneemt Div een tournee in Scandinavië en probeert men via jams tot nieuwe nummers te komen. De bandleden zijn bovendien benieuwd of ze in staat zijn een hit te maken, of dat zoiets geheel buiten hun macht ligt. Het eerste concrete resultaat van de jams en het smeden van een nummer met hitpotentie is de single Sex Sex Sex, die in 1988 wordt uitgebracht. Met de single gaat Div verder op de weg die was ingeslagen met (Take Me To Your) Heart: stevige, dansbare grooves met een herkenbaar refrein. Het nummer, dat handelt over de angst voor aids slaat flink aan. Binnen een paar dagen is platenmaatschappij Boudisque door de oplage heen. Sex Sex Sex wordt opgepikt door radiostations in Frankrijk en Zweden en scoort ook in Zwitserland en Duitsland. Zelfs buiten Europa is er aandacht. Boudisque perst de single echter niet meer bij. Ook komt het niet tot de geplande elpee Jam waarop de resultaten van de vele jams uit 1987 en 1988 te vinden moeten zijn; nummers die goed aansluiten bij Sex Sex Sex. Twee gemiste kansen, derhalve.

Ondertussen hebben sommige bandleden het steeds drukker gekregen met nevenactiviteiten. Marc de Reus doet steeds meer productiewerk en Michel Schoots drumt bij Urban Dance Squad, een band die in sneltreinvaart opstoomt in het alternatieve circuit.  Als Boudisque in 1990 alsnog de elpee Jam uitbrengt is Div al niet meer actief. Michel Schoots heeft zijn handen vol aan Urban Dance Squad en het succes van de elpee Mental Floss For The Globe. Marc de Reus is een veelgevraagd producer door zijn goed ontvangen werk voor onder meer Ivy Green, D.A.M.N., The Thought en de Boegies. Jam wordt dan ook nauwelijks opgemerkt maar had een beter lot verdiend.

Volgende artikel Postpunk Nederland: Eton Crop
Voorgaande aflevering Postpunk Nederland: Mecano