Het Transition festival in het Utrechtse TivoliVredenburg is een mooie plek om even te updaten over waar de jazz qua festivals staat. Met de trompet centraal dit jaar waren het op voorhand vooral Manchester trompettist Matthew Halsall, de Amerikaanse trompettisten Keyon Harrold en Terence Blanchard en de Israëlisch/Amerikaanse trompettist Avishai Cohen die in het oog springen.

Voor ons was dat zeker ook het Gentse John Ghost, dat na een handvol optredens in eigen land nu dan ook eindelijk over de grens kon trekken en van Transition de start van hun tour maakten. Ook trombonespeelster Nabou Claerhout met haar Trombone Ensemble stond op het programma en was er een om naar uit te kijken.

Gelijk maar met Halsall beginnen was het idee. Exact de juiste keuze zo bleek. Halsall heeft eigenlijk in zijn carrière elk festival vermeden, op een enkel in zijn thuisland na dan. Hij vindt zijn spiritual jazz gewoonweg niet geschikt voor  festivals. En hij heeft een punt. Alle concerten die we de afgelopen decennia van hem zagen hadden hun volledig eigen sfeer juist ook omdat er de tijd genomen kon worden. Maar ook Halsall is door de wol geverfd en weet dat je dus op een festival een andere set moet spelen. En koos voor iets dikker en groovier dan in een eigen concert. Zijn laatste album An Ever Changing View heeft al een iets dikkere bandsound, de laatste verschenen Bring Sparkling Light EP al helemaal. De set van vanavond was daar dus uit opgebouwd en trof vol doel.

Gelijk vanaf de start stond het geluid goed en lag niets in de weg om heerlijk op te bouwen en de uitstekende muzikanten in zijn band wisten daar wel raad mee. Opnieuw was het fluitist/saxofonist Matt Cliffe die met zijn fijne spel en solo’s de aandacht trok. Wat een geweldige speler is hij toch. Ook opvallend was het meer prominente spel van Halsall zelf, dat voor elke extra emotie in zijn composities zorgde. De set werd afgesloten met een fabuleuze versie van Patterns, van het alweer tien jaar oude Matthew Halsall and the Gondwana Orchestra album When The World Was One. Een album dat binnen de Britse jazzgolf vanaf de eeuwwisseling een al net zo meesterlijke bijdrage is als Halsalls doorbraakalbum Fletcher Moss Park.

In de Grote Zaal brengt trompettist Keyon Harrold met band vooral werk van zijn nieuwe plaat Foreverland. De Amerikaanse Harrold, die in 2018 definitief doorbrak met het album The Mugician en sterke optredens die zijn faam alleen maar vergrootten – hij stond al op Transition 2018 – is niet alleen een uitermate boeiende trompettist die pure, diepe soul en jazz uitademt, hij is ook een sterke podiumpersoonlijkheid die het publiek nauw bij zijn muziek betrekt. Harrold zingt daarbij ook nog. Zijn ongepolijste zang is ontwapenend oprecht en direct. De track The Intellectual, van het laatste album, gaat vanavond naar ‘all women in the building’.

Harrold en band geven een diep doorvoelde show die ook nog eens extra glans meekrijgt door oogstrelende lichteffecten en projecties vanuit de zaal. De lange vertelling van Harrold bij het nummer Lullaby kruipt behoorlijk onder de huid. Muziek die bij hem opkwam na een turbulente periode met grote tegenslag, een diefstal waarbij hij veel opnamen kwijtraakte, en een scheiding. Uiteindelijk concludeerde Harrold dat sommige liefdes niet voor altijd zijn. Ze kunnen echter nog steeds mooi en waardevol kan zijn voor een bepaalde periode. Ook was er het vaderschap. Zijn zoon gaf mede inspiratie voor een nieuwe start. Het korte Lullaby was op plaat veelbelovend. Harrold en band maken er vanavond een lange, vocale en diepe, emotionerende ervaring van, met natuurlijk centraal die in het hart treffende melodie.

Hierna komt de band weer dwarser en tegendraadser voor de dag. Harrolds trompet als krachtstroom in een rijk gevulde track die zo zo veel in zich herbergt dat het lijkt alsof het vijftal er even een mini-album uitknalt. De zaal mag nog een vocale bijdrage brengen, ingeleid door Harrolds spontane ‘Transition, transition…’. Hierna past Find Your Peace, de track van Foreverland waar rapper Common op meedoet, mooi in de thematiek die Harrold aansnijdt vanavond.

Na Keyon Harrold is niemand minder dan Avishai Cohen de tweede top-trompettist die acte de présence geeft in de grote zaal van het imposante TivoliVredenburg. Met zijn vaste maten Yonathan Avishai op piano, Barak Mori op bas en Ziv Ravitz op drums opent hij met “Will I Die, Miss? Will I die?”, de bewogen titel en het bij deze tijd horende stuk van het album Cross My Palm With Silver uit 2017. Waar Cohen speelt is het gelijk stil, zo ook hier zorgt hij voor een diepe spirituele sfeer, die veel indruk maakt met zijn gelaagde spel. Het is alweer even terug, in 2022, dat Cohen zijn laatste album Naked Truth uitbracht en het is daarom mooi te horen dat er een nieuw album in het verschiet ligt.

Cohen vertelt na het openingsnummer over het nieuwe werk dat hij geschreven heeft sinds de oorlog in Gaza losbarstte en dat in afgelopen najaar in de studio is opgenomen. De oorlog zoals die iedereen raakt. “It’s time to replace leadership at both sides”, zo benadrukt hij. Vanuit de sfeer van de oorlog waarin zijn geboorteland en het Palestijnse volk verkeren scheef hij een imponerende suite die vanavond ten gehore wordt gebracht. Met zijn ingetogen expressie, waarin momenten van relatieve stilte worden afgewisseld met krachtige frases, met veel energie en emotie. Het is Cohen ten voeten uit, met zijn meesterlijk solo’s en waarbij Ravitz, Avishai en Mori niet voor hem onderdoen en zijn ideale tegenspelers vormen. De set laat een gewortelde impressie achter, waarmee we uitkijken naar zijn nieuwe album.

Dat wij dol zijn op het Gentse John Ghost mag duidelijk zijn. Hun tweede album Airships Are Organisms belandde strak op de tweede plek in onze jaarlijst van 2020. Opvolger Thin Air, Mirror Land precies ook op diezelfde plek vier laar later. De band heeft een ongrijpbare sound die ergens vanuit vrije jazz de alternative en elektronica induikt en volslagen eigen en origineel klinkt.

Het was lang wachten op nieuwe podiumbezoeken, maar Transition bleek de uitgelezen plek om daarmee buiten de grenzen van het thuisland te starten. Hoewel het geluid aan het begin nog wat rommelig was, het zaalgeluid er best nog lang over duurde om goed op orde te komen, hoorde je die magische klanken die het bandgeluid herbergt al fraai doorkomen. En toen het zaalgeluid op orde kwam, bleek de band (Jo De Geest (gitaar), Rob Banken (sax, fluit, klarinet), Wim Segers (vibrafoon), Karel Ceulenaere (toetsen), Lieven Van Pée (bas) en Elias Devoldere (drums)) aan het begin van hun tour al in heerlijke bloedvorm te zijn. Op jonge leeftijd zijn alle muzikanten al, door alle andere bands en projecten waar ze in spelen, door de wol geverfd en durven ze en kunnen ze de grens vaak flink verleggen.

De ritmetandem Devoldere/Van Pée is een waanzinnige. Met wat voor een avontuurlijk vakmanschap laten deze mannen ritmes veranderen, de andere kant opdraaien, tegelijkertijd vol grooven. Ook gitarist De Geest (de architect van het bandgeluid) en Banken hebben zo’n muzikale klik die steeds weer in het oor springt. Segers en Ceulenaere zijn de sound-vervolmakers met hun briljante muzikale vondsten die vol op het muzikale avontuur dat John Ghost is, aansluiten.

De muzikanten gaven op Transition een optreden dat de boeken in kan. Al zo goed op de start van je tour zijn is eigenlijk ondenkbaar. De band speelde een mooie set met vooral veel van het laatste album en dan nog eens flink vetter. Knap ook hoe de band die veelgelaagde songs zo levendig laat klinken en zo fijn steeds weer een groove zoekt.

Festivals zijn en blijven evenementen waarbij bezoekers toch vaak weinig geduld hebben. En juist bij Transition is dat helemaal niet nodig omdat er maar weinig tegelijk/overlappend speelt. Transition is voor het grote publiek een festival waar je nieuwe jazz kunt ontdekken. Neem dan ook de tijd om te ontdekken en loop niet al te snel weg. Mensen die bij John Ghost eerder wegliepen misten daardoor het allerbeste dat deze editie van Transition dit jaar te bieden had.

Dat er binnen de alomtegenwoordigheid van blazers op dit festival veel variatie mogelijk is, bewijst het trombone-ensemble van de Belgische tromboniste Nabou Claerhout in zaal Pandora. In 2023 had Claerhout een mooie residency op Brussels Jazz te pakken. Ze treedt nu aan met vier andere trombonespelers, ondersteund door bas, gitaar en drums. Claerhout speelde eerder vandaag al bij het Amsterdam Art Orchestra. Vanavond brengt ze natuurlijk werk van haar nieuwe ‘eindelijk verschenen’ album dat ze maakte met haar ensemble.

Door de wisselende partijen, van solotrombone tot natuurlijk het volledige ensemble, creëert de band een fijne, gevarieerde set. Soms stemmig, bijvoorbeeld als de bastrombone soleert of als alle trombones gedempt en knap synchroon spelend tot unieke sferen komen. Dan weer speelser en energieker, als bas en drums erop klappen. Er is ook nog even ruimte voor tuba, binnen vrije klanken van de track HUTCH. De individuele accentueringen binnen de stukken van vanavond geven de muziek mooi extra reliëf.

Claerhout benadrukt de rol van de overige bandleden. En terecht. Een bas-solo tegenover langgerekte trombonetonen is iets wat erg goed werkt. Naast de ritmetandem is ook de gitaar van Gijs Idema essentieel voor het vervolmaken van de sound van het ensemble. Soms solerend, dan weer mooi de trombones omgevend en bijkleurend, zoals op Slide Unit. Het spelplezier is groot; de bandleden gunnen elkaar veel en het samenspel is aanstekelijk.

Een mooie verrassing is de nog maar 21-jarige saxofoniste Emma Rawicz, weer zo’n parel uit die productieve en veel talenten voortbrengende Londense jazz scene. Ze staat met haar band in de top van Tivoli, Cloud Nine. Rawicz begon als kind met muzieklessen, maar ze speelt nog maar zes jaar op sax. Ze wordt begeleid door Ivo Neame op piano, Kevin Glasgow op bas en Asaf Sirkis op drums. Neame kennen we natuurlijk goed van zijn samenwerking met Jasper Høiby’s Phronesis en het is mooi te zien hoe hij zijn geroutineerde ervaring nu ten dienste stelt van dit jonge talent. Rawicz presenteert zich met een sympathieke en enthousiaste uitstraling en haar nummers bevatten een speelse frisheid en een energieke uitstraling, waardoor je snel gepakt wordt. Het is niet gek dat we zien dat ze al verschillende prijzen heeft gewonnen en beschouwd wordt als een rijzende ster. Hier gaan we nog veel van horen.

De enorm veelzijdige Terence Blanchard is iemand die geen introductie meer nodig heeft. Hij treedt aan in de Grote Zaal en doet dat met zijn E-Collective én het Turtle Island String Quartet. Blanchard speelde in 2023 in deze bezetting al het Muziekgebouw plat. Voor eenieder die dat uitverkochte concert had willen zien maar achter het net viste en allen die deze groep nog eens wilden zien, is het optreden van vanavond natuurlijk een uitgelezen kans om deze unieke bezetting (nog eens) te ervaren.

De eerste tien minuten van het optreden zijn qua geluidstechniek en onderlinge balans even aftasten voor de groep – een snelle opbouw is voor een dergelijke grote, diverse band ook niet bepaald gemakkelijk natuurlijk – maar gaandeweg vinden Blanchard en de zijnen hun vaak indrukwekkende vorm.

Blanchards trompetspel is lyrisch maar natuurlijk vooral ook vurig en uitzonderlijk krachtig, hij schalt indrukwekkend de grote, hoge zaal door. De vier strijkers, viool, viool, viola en cello, brengen nieuwe dimensies, van lente-achtige lichtheid tot klassieke, herkenbare (Beethoven) dramatiek, zoals op het onvergetelijke I Dare You. De muziek wint aan kracht, vooral door het enthousiasme en de energie van drummer Oscar Seaton en de diepe partijen van gitarist Charles Altura. Blanchard pakt geregeld het keyboard erbij en geeft dan zijn muzikanten de ruimte, vooral als de strijkers halverwege even de coulissen ingaan. Opvallend veel ruimte zelfs, waardoor hij zelf soms voor lange tijd naar de achtergrond verdwijnt en de muziek wat aan hechtheid verliest. De solo van Victor Gould, vanavond de pianist van Blanchard, is echter een even verfijnd als opzwepend feest, de energie spat ervan af. Ondertussen is David Ginyard een solide backbone, een bassist wiens romige, ronkende klanken, nog behoorlijk wat noten laten horen. Knap hoe hij dit laat opgaan in de muziek.

Het album Absence, Blanchards ode aan Wayne Shorter, krijgt natuurlijk ruim baan; ook Dark Horse wordt op de zaal afgevuurd. Blanchard geeft het strijkkwartet de volle aandacht, door ze zeker tien minuten het podium alleen te gunnen. Het levert een verbluffend strakke performance op, waarbij het viertal zijn eigen ritmiek en beat creëert. De zaal is laaiend. ‘I told you’, aldus Blanchard. In vol muzikaal ornaat, waarbij alle muzikanten er ongeremd induiken, sluiten Terence Blanchard E-Collective en Turtle Island String Quartet hun levendige, krachtige set af.

Aan het einde van een prachtige muzikale reis zijn we nog even getuige van het spetterende latin werk van de in Frankrijk wonende Cubaanse toetsenist Harold López-Nussa. López-Nussa mist de muzikale bodem van zijn geboorteland en dat was aanleiding van een prachtig project, samen geproduceerd met Snarky Puppy oprichter Michael League. Het resultaat is het album Timba A La Americana dat vorig jaar augustus uitkwam. Vanavond speelt hij met Grégoire Maret (harmonica), Thibaud Soulas (bas) en zijn eigen broer die hem al jaren begeleidt op drums, Ruy Adrian López-Nussa.

Toots Thielemans heeft een waardige opvolger gekregen – zo lijkt het – in de persoon van Maret, die een grootheid is met zijn mondharmonica en speelde met de grootsten der aarde, zo vertelt López-Nussa, waardoor hij zich bescheiden afvraagt wat hij hier vanavond doet met hem. López-Nussa laat de vloer van Cloud Nine trillen met zijn vurige en de met zo kenmerkende Cubaanse ritmes doorspekte nummers. Maar het is geen standaard latin. López-Nussa en ook zeker League voegen iets eigens toe in hun composities, waardoor het een buitengewone indruk maakt.