De magie van Peter Gabriel kreeg al lang geleden vat op mij. Niet zozeer de gelauwerde klanken van So waren de start van de muzikale voorliefde voor de indrukwekkende stem en muziek van de voormalige zanger van Genesis, maar diens onovertroffen live album, Plays Live. Het album, de nummers, ze waren me onbekend, maar de hoes, met Peter Gabriel in Shock The Monkey kleuren, had een enorme aantrekkingskracht en het voelde als een puzzelstuk horend bij The Lamb Lies Down On Broadway, het laatste album van Genesis met Gabriel. Natuurlijk werd ik stil bij Gabriel’s zang in The Chamber Of 32 Doors en was dat al een magisch werk. Wat dit live album bracht met zijn overrompelende The Rhythm Of The Heat, met zijn kwetsbaar San Jacinto, met het prachtige The Family And The Fishing Net en het weergaloze Family Snapshot, was gewoonweg game-set-match. Zo ontzettend mooi en inspirerend.

Vanaf dat moment was het de back catalogue compleet maken en Gabriel volgen in zijn muzikale loopbaan. Nieuwe albums, concerten, op de voet volgend. En Gabriel? Steeds vernieuwend, steeds verrassend en steeds die zo ontzettend mooie stem. En nu, ruim 21 jaar na dato en al helemaal gefascineerd door het aperitief dat de tour dit jaar was, is daar eindelijk het zeer fraaie i/o. En het overtreft zelfs de stoutste verwachtingen.

Het is niet dat we in de afgelopen een en twintig jaar geen muziek van Peter Gabriel’s hand konden beluisteren, maar zijn laatste studio-album, met eigen nummers, Up, dateert van 2002. Daarna verschenen er de albums met covers door (Scratch My Back) en van Peter Gabriel (And I’ll Scratch Yours).

De afgelopen maanden mochten we ons al elke volle maan verheugen op een nieuw nummer van het album. Dat had wel iets verwarrends: waarom zo in plaats van, na een of enkele singles, de wereld niet laten kennis maken met de magie en spanning van het nieuwe album?  De achterliggende gedachte voor deze keuze was nadrukkelijk en weloverwogen. In de beleving van Gabriel zijn we als mensheid inmiddels meer dan in staat om de wereld waar we geboren werden te vernietigen en is het noodzakelijk voor ons om onze verbinding met de natuur, met de aarde, met de natuur opnieuw te bevestigen.

Je kunt daar op vele manieren naar kijken. Voor Gabriel werkt het om die verbinding met de natuur te voelen door naar de hemel te kijken en met name de maan had voor hem altijd al een grote aantrekkingskracht. Verbinding dus tussen het aardse en de menselijke beleving: een natuurlijke en dus misschien ook wel spirituele invalshoek. Het vraagt misschien even gronden met die gedachte in het achterhoofd, maar eenmaal het album in volledigheid beluisterend, snap je, voel je dat.

De puurheid van het album, het vangen van onderwerpen die raken aan onze menselijkheid, of dat nou om emotie gaat, om maatschappelijke vraagstukken, het is een album dat ons juist in menselijkheid aanspreekt en dat tot denken aanzet. En dan hebben we het nog niet gehad over hoe fraai de composities zijn, de productie of over hoe geweldig Gabriel in 2023 klinkt.

i/o is een langspeler die je niet in één keer doorgrondt: er gebeurt veel in de 12 nummers die voor ons vanaf vrijdag 1 december in hun geheel te beluisteren zijn. Dat beluisteren als hele langspeler, het album in gehele omvang tot je nemen, daar gaat ook een enorme rust van uit. Ja, natuurlijk, je moet er ook de tijd voor nemen. Maar dat is dus het mooie ervan: het album dwingt dat in zijn opbouw en in de schoonheid van de nummers wel af. Met vaste medewerkers en muzikale zwaargewichten als Tony Levin, David Rhodes en Manu Katché aan Gabriel’s zijde, weet je gewoonweg al dat je geen vragen hoeft te hebben over de kwaliteit van het gebodene. Tel daarbij dat hij nog meer sterke samenwerkingspartners heeft als Brian Eno, als The Breath’s Ríoghnach Connolly om er slechts enkele te noemen en je beseft dat Gabriel er veel aan gelegen was om de langspeler ook erg goed te laten klinken. Zonder de mensen voor de orkestrale arrangementen en de koren mee te tellen, werken er al meer dan twee elftallen mee aan het album. Dat verklaart ook wel waarom het album niet in één keer te doorgronden is. Geniet, geniet vooral ook van die ontdekkingstocht.

12 zeer afwisselende nummers, 12 nummers die je zo nu en dan terugbrengen naar de sound van eerder werk van Gabriel. Nee, verwacht geen kopieën, misschien een sfeer die je herkent, maar als je op zoek bent naar herhalingen van zetten, dan kun je dat wel vergeten.

Natuurlijk, So blijft tot op heden zijn commercieel meest geslaagde album, maar zoals we weten van Us en het al eerder genoemde Up, hij komt altijd met iets nieuws. En niet zelden, zoals gezegd in een grotere context. Opener Panopticom neemt ons mee in een wereld waarin we ontwikkelingen op terrein van mensenrechten en anderszins kunnen volgen om als mensheid te groeien. Geïnspireerd door organisaties als Bellingcat, Forensic Architecture en het door Gabriel mede gestarte WITNESS, raakt The Court aan rechtssystemen en hoe deze vaak orde in chaos proberen te brengen, juist die rechtssystemen die soms onder druk staan of die niet altijd even toegankelijk zijn. Of de gedachte over hoe tijd een rol speelt in onze levens in Playing For Time, de verbinding tussen alle mensen in het titelnummer. En persoonlijke nummers? Net als eerder na het overlijden van zijn vader maakte hij nu een erg mooi nummer na het overlijden van zijn moeder, ook aansluitend op hoe het gezin leefde, dat is And Still. 

Het zijn nog maar vijf van de twaalf nummers die alle vijf al uiteenlopende sferen oproepen, die heel uiteenlopend zijn, maar die alle zeer fraai zijn uitgevoerd en die toch nooit te vol of te bombastisch klinken. Het zijn nummers die, dat laat zich raden, alle hun eigen gelaagdheid kennen en die, zoals we van Gabriel gewend zijn, ook nooit zomaar als een popnummer klinken. De ritmes en ritmecombinaties ademen altijd leven, vibreren vol leven, de bas van meester Levin voelt daarbij altijd in de nummers alsof hij Gepetto is die Pinokkio het leven geeft, Manu Katché staat dan voor de bewegingen van het immer actieve menneke. Toetsen, ze bouwen de sferen, doen tegelijkertijd veel meer dan dat, zetten accenten en de gitaren lijken misschien meer op de achtergrond, maar vergis je niet, hun rol is echt niet te missen. En dan de orkestrale arrangementen. Compleet zijn in een recensie over i/o lukt niet zonder dat je die noemt. En of het nou Gabriel zelf is die het arrangement maakte of een van de andere begaafde arrangeurs: ze staan als een huis.

Compleet zijn in een recensie over i/o vraagt nog veel en veel meer. Neem de twee mixen die Gabriel van de nummers aanbiedt. Drie zelfs als je de Dolby Atmos-versie meeneemt. De twee die je regulier al vindt op vinyl en cd zijn al erg verschillend van elkaar. De fameuze Britse producer  Mark ‘Spike’ Stent (onder andere Oasis, Mansun, Linkin Park, U2, Björk, Keane, Depeche Mode, Massive Attack) leverde de Bright-Side mixen en de al even vermaarde Amerikaanse producer Tchad Blake (onder andere Black Keys, Ani DiFranco, Bonnie Raitt, Elvis Costello, Crowded House, Pearl Jam) leverde de Dark-Side mixen. De Atmos-mix was in handen van de Duitse engineer en producer Hans-Martin Buff die eerder onder meer samenwerkte met Chaka Khan, Prince, Zucchero, No Doubt en Scorpions.

Luisteren naar de twee reguliere mixen is echt al een hele ervaring. Ja, natuurlijk hoor je dat je naar dezelfde nummers luistert, maar het verschil tussen de mixen is echt een verschil van dag en nacht. Met een album dat al zoveel te ontdekken biedt, is dit nog eens een extra dimensie die nog eens onderstreept hoe zeer Gabriel nadenkt over hoe hij muziek wil brengen. Heel eenvoudig de gedachte dat hij geen keuze wilde maken en beide wilde aanbieden. Ook een erg fijn mens dus. En met die rijke keuze mag je dus vanaf vrijdag gaan vaststellen waar jouw voorkeur naar uitgaat. En misschien wil je ze juist allebei kunnen genieten. Dat is hier nu de afdronk: de afwisseling is gewoonweg erg fijn.

En er is nog meer. Elke compositie is gekoppeld aan een kunstwerk dat speciaal bij dat nummer hoort. Gabriel deed dat ook al eerder met Us en Up. Hij benaderde nu Ai Weiwei, Nick Cave, Barthélémy Toguo, Olafur Eliasson, Annette Messager, Antony Micallef, Henry Hudson, Megan Rooney, Cornelia Parker, Tim Shaw, David Spriggs en David Moreno. 12 bijzondere kunstwerken die je net als de 12 composities een ontdekkingsreis bieden in de wereld die Gabriel ons hier aanbiedt.

Een uitgelezen scala aan zeer afwisselende tracks van maatschappelijke relevantie en reflectie tot aan inderdaad meer persoonlijke nummers. Het was al heel bijzonder dat Peter tijdens zijn jongste tour het grootste deel van de nummers speelde en dat maakte al indruk. De nummers nu in hun geheel meerdere malen beluisterend en in de verschillende mixen komt al helemaal binnen. i/o is met zijn 12 nummers niet alleen muzikaal gezien en als kunstwerk een heel mooi album, het is bovendien een album dat bij uitstek datgene doet wat kunst, wat cultuur vermag en dat is de menselijke geest aanspreken en, als het even kan, verheffen. Temeer omdat Peter dat doet op een zeer aansprekende manier en hij met zijn stem een zekere nabijheid in zich draagt, is het ook een hartverwarmend album. Her jaar is nog niet voorbij inderdaad, maar ik maak me sterk dat een zo rijke keur aan prachtige nummers dit jaar nog eens geëvenaard wordt. Wat een ontzettend mooi album, wat fijn dat Peter Gabriel terug is, voor velen gaat dat verlichting brengen in deze donkere dagen.