Zelden een band met zo’n trouwe aanhang als New Model Army meegemaakt. En dan deel je bijzondere momenten als het veertigjarig bestaan met elkaar. Het eerste officiële optreden is op 23 oktober 1980 te Bradford, de geboortegrond van de anarchistische crustypunkers. 2020 is echter een dood pandemie jaar, waardoor ze het feestje voor een bepaalde tijd uitstellen en vooruitschuiven. Het moet iets bijzonders worden, een belevenis waar fans nog jaren over napraten. Justin Sullivan neemt met violiste Shir-Ran Yinon contact op die tijdens de Between Wine and Blood tour al het podium deelt. Ze neemt de composities onder handen en voorziet deze van nieuwe arrangementen. Vervolgens zoekt ze Sinfonia Leipzig-dirigent Cornelius Daring op om die verder uit te werken. Voor de locatie kiezen ze voor het artistieke Tempodrom gebouw in Berlijn, welke toevallig ook de deuren in 1980 voor de eerste keer opent.

En zo deelt New Model Army het podium met een veertig koppig orkest. Nee, ze spelen die avond op 15 juli 2022 geen veertig nummers, maar beperken zich tot de helft daarvan. Sinfonia is een mooi overzicht waar New Model Army misschien wel bewust klassiekers als Here Comes the War, No Rest, Stupid Questions, Get Me Out en White Coat links laten liggen. Waarschijnlijk lenen die tracks zich niet voor een georkestreerde folkrock aanpak. New Model Army documenteert dit memorabel evenement in twee albumschijven en een DVD. Hierdoor krijgen afwezige liefhebbers de mogelijkheid om wat van die magie te ervaren, al is elke New Model Army show een intense unieke belevenis. Sinfonia overstijgt het commerciële uitgebeende Night Of The Proms gebeuren, en plaatst zelfs een S&M van Metallica in een schaduwpositie.

Wat maakt Sinfonia dan zo sterk? Eigenlijk pakt de samenwerking het publiek al met het mineurstemmende Overture intro volledig in, welke op het prachtige sprookjesachtige Green and Grey thema voortborduurt. Het is allemaal nog filmischer, nog beeldender en zeker soms zelfs indrukwekkender. Dreigend trommelgeroffel kondigt de ommekeer aan en nog steeds ontbreekt de band, die deze rust als bezinningsmoment gebruikt. Vergeet niet dat de meest donkere bladzijde van New Model Army het overlijden van drummer Robert Heaton is, en die het grootste Green and Grey aandeel aanlevert.

Zomerregen dreiging, anders kan ik het niet verwoorden. Devil’s Bargain is zwaar, met cello’s die de golven trotseren, oorlogstempo ritmes die aanvallend het strijdende Vikingschip begeleiden. Het woeste New Model Army heeft iets traditioneels heldhaftigs waardoor de idealistische straatpunkers zich ergens tussen Braveheart en Ragnar Lothbrok plaatsen. Ze laten die folk basis in ere en geven er een avontuurlijke twist aan. Justin Sullivan staat niet meer vooraan op de barricades, door de geleefde aangetaste vocalen heen weerklinkt een oude verhalenverteller, die nog steeds enkel het woord als wapen gebruikt. Het is de toevoegende waarde van het Sinfonia Leipzig orkest die de New Model Army muzikanten overstemmen, al doet het hier geen afbreuk aan het geheel, integendeel, het wordt alleen maar mooier en intenser.

Zelfs voor een geroutineerde oude rot als Justin Sullivan is het spannend en onzeker. Hij heeft geen idee wat de avond brengt en waar deze hem brengt, hoe de interactie zal zijn en laat het allemaal maar gebeuren. Het is in ieder geval een gewaagde samensmelting tussen twee werelden die normaal elkaar niet kruizen. In het zware metal gevaarte Devil neemt New Model Army die koppositie over al gaat het orkest tot het uiterste om die aansluiting op te pakken. De wereld wankelt, bomen schudden neerbuigend hun aangetaste verzuurde takken. Verwacht geen gemakkelijke zit, verwacht helemaal niks, maar laat je enkel meevoeren.

Het allereerste onverwachte schrikmoment komt bij Innocence waar de stilte door luide krachtexplosies onderbroken wordt. Hier bewijst Shir-Ran Yinon overduidelijk haar meerwaarde en vechten de vier Vivaldi jaargetijden een onderlinge oorlog uit. De wall of sound breekt denkbeeldig die Berlijnse Muur nogmaals af om vervolgens in het sneeuwlandschap Winter seizoen de schoonheid van de natuur te herpakken. Altijd blijft die binding met het milieu aanwezig, al sinds dat grijze fabrieken de groene omgevingsvelden bewonen en ons hun mistige giftige gassen schenken. Winter met het glamfunk intermezzo is het antwoord op Green And Grey, kan je eigenlijk van een antwoord spreken als er feitelijk niks verandert? Bassist Ceri Monger eist het toegankelijke March in September op. Begrijpelijk sinds de Between Dog and Wolf release is hij een vaste kracht bij de band en deze track dateert uit die periode.

Big Brother George Orwell Is Watching You, 1984 is actueler dan ooit, al betwijfel ik of in Duitsland dat Brexit gevoel zo leeft. Onder het publiek bevinden zich genoeg Britten die als volgende nomaden met de band meereizen. Het voelt goed om deze klassieker te horen. Door het Sinfonia Leipzig orkest hakt het einde er heerlijk in. Het stevig rockende Orange Tree Roads staat voor de onvoorziene veranderingen. Het pijnlijke moment dat New Model Army beseft dat ze in de nabije toekomst afscheid van Robert Heaton moeten nemen en het geluid voortaan altijd die loodzware verbittering met zich meedraagt. Een gemeend brok in de keel moment.

Het liefdromerige Marry the Sea is echt een cadeautje welke eigenlijk in een solo setting van Justin Sullivan beter tot zijn recht komt. Het blijft een avond gevuld met verrassingen, en dit experiment valt wat minder in de smaak, maar getuigt wel van die gedurfdheid om het uiterste op te zoeken, iets wat de zanger in het begin al aangeeft. Aan het orkest ligt het niet, die leggen er een naderende onvoorspelbare vloedlading overheen. Het opstuwende Ocean Rising zoekt aansluiting bij het water spelende Marry the Sea waar Justin Sullivan de profetische Mozes rol overneemt en de song krachtig in tweeën splijt. Aan de ene kant staan de New Model Army oerkrachten, daar recht tegenover het heersende Sinfonia Leipzig orkest waarvoor het meer als een thuiswedstrijd aanvoelt.

Het melancholische Ballad opent het tweede schijfje, een loflied voor de treurende aarde die de grond met zure regentranen vergiftigt. Oud maatschappijkritisch The Ghost of Cain werk, van een van de meest rakende platen. Dat er wezenlijk weinig verandert merk je wel als ze vervolgens het recentere slagvaardige Passing Through inzetten. Die urgentie druipt er doorheen en hoogst waarschijnlijk zijn Justin Sullivan en Mark Burgess van The Chameleons wel de enige overlevenden die deze verbitterende ernst zo serieus kunnen verwoorden en achter hun compromisarme idealen blijven staan. Het voelt allemaal zwaar beladen aan, daarom nodigt Justin Sullivan het publiek uit om bij Guessing te gaan staan, te bewegen, te dansen. Er is duidelijk behoefte aan wat meer luchtigheid, warmte en saamhorigheid. Guessing hoort dan wel bij de nieuwere nummers, het straalt in alles die jaren tachtig eensgezindheid uit.

Het is een momentopname, bij het verstillende Too Close to the Sun neemt de sobere instrumentatie het al snel over om in een dramatische heftige orkestrale climax te eindigen. Hier mis je dus de aansluiting van een Stupid Questions of een Vagabonds, maar die laatste volgt later nog. Het langdradige Lullaby zal voor altijd aan Sinfonia verbonden blijven. Er is niks mis met het Strange Brotherhood origineel, hier overtreffen ze overduidelijk de oorspronkelijke versie, en maak je van een zwakkere broeder een sterkere compagnon, al blijft het nog steeds wel bijna een skipmomentje. Nee dan hoor ik beter het overbezorgde met gastkoor ingezette Did You Make It Safe? waarmee New Model Army de gospelsoul grenzen opzoekt. Zenuwachtig kondigt Justin Sullivan het vijfendertig jaar lang niet gespeelde Shot 18 aan. Rommelig, chaotisch, ongecontroleerd, en dat siert ze ook wel. Met sommige presentjes ben je net wat minder blij, het is de kunst om dit dankbaar goedkeurend niet af te wijzen.

Kan je klassiekers als Purity, Vagabonds en Green and Grey nog fraaier inkleuren? Ik denk het niet, en toch ben je vooral nieuwsgierig naar deze herziende invulling. Purity is nog puurder, nog tragischer, gemeend doeltreffend met het herkenbare akoestische gitaarspel. Welke beelden flitsen er bij Justin Sullivan voorbij. Hier winnen de emoties het van de routine. Het meezingbare strijdlied, het bestaansrecht van New Model Army, de verenigde fanboys favoriet. Prachtig hoe deze door het vioolspel geïllustreerde track dicht bij de kern blijft en stiekem ook de basisstenen aan Sinfonia levert. Het gejuich werkt bevrijdend en is een mooie opmars naar Vagabonds, het geuzelied van het uitschot, de outsiders en de anders denkenden. Bijna onherkenbaar schenkt gastviolist Shir-Ran Yinon er een andere beginsel aan. Dit is haar moment of fame, welke ze gretig naar zich toetrekt.

Voor mij blijft Green and Grey het ultieme hoogtepunt van het niet misselijke New Model Army repertoire. Moet je hier nog aan sleutelen? Op dat gebied ben ik behoorlijk conservatief en kritisch. En toch weten de strijkers mij hier opnieuw te ontroeren. Och ik zit direct weer in die emotionele flow en blijf daar de komende zeven minuten in hangen. Eigenlijk ben ik maar een zacht gekookt sentimenteel eitje. Gelukkig blijft die potige krachtexplosie intact, al hoort deze gewoon keihard te knallen, dat blijft nu uit. Wonderful Way to Go is een heerlijk nagerecht, je zit al vol, maar er is nog een plekje vrij voor een toetje. Sinfonia is een geslaagd verjaardagsfeestje, zonder slingers en taart met enkel genodigde gasten.