Het is met terugwerkende kracht maar lastig te beseffen hoe baanbrekend sommige albums zijn. Het op 8 april 1991 verschenen Blue Lines van Massive Attack is zo’n muzikaal kantelpunt. Tot die tijd was er niets dat zo klonk. En als dat al enigszins zo was, kwam het omdat de creatieve krachten achter Massive Attack daar al een vinger in hadden.

Zoals het album Raw Like Sushi van Neneh Cherry uit 1988. Met name haar genres vervagende nummer Manchild is een aanzet naar wat later ‘het geluid van Massive Attack’ zal worden. Geen wonder, Robert ‘3D’ Del Naja co-componeerde, Andrew ‘Mushroom’ Vowles deed het programmeerwerk en vanuit hun creatief collectief The Wild Bunch was ook Nellee Hooper (de drijvende kracht achter Soul II Soul) betrokken.

Neneh Cherry blijkt op haar beurt de drijvende kracht te zijn geweest achter het feit dat het verder vooral een beetje rondlummelende ‘creatief collectief’ zichzelf bij de vodden pakte. “We waren een stelletje luie pummels uit Bristol”, zo stelde Massive Attacks Grant ‘Daddy G’ Marshall daar later over. “Het was Neneh die ons de schop onder onze hol gaf en ons echt de studio in kreeg. We hebben vooral veel in haar huis opgenomen, in de babykamer. Ons doel was het maken van dansmuziek voor het hoofd, niet voor de voeten.”

De injectie van Neneh Cherry alleen is niet genoeg. Als Robert ‘3D’ Del Naja, Andrew ‘Mushroom’ Vowles en Grant ‘Daddy G’ Marshall besluiten om met zijn drieën iets te starten, vraagt dat ook financiën en derhalve verkopen ze persoonlijke bezittingen zoals hun auto’s om van hun debuut Blue Lines exact te maken wat ze in hun hoofd hebben. Vanuit The Wild Bunch helpt producer/rapper Tricky een handje mee, Neneh Cherry is te horen en voor het gros van de vrouwelijke vocalen wordt Sharah Nelson ingezet. Reggaelegende Horace Andy (de enige gastvocalist die op ieder Massive Attack-album te horen is) wordt ook bijgeschakeld en deze smeltkroes aan creatieve geesten maakt dat het Massive Attack-debuut Blue Lines een uniek geluid heeft. Destijds werd het door sommige journalisten als ‘het Britse antwoord op hiphop’ omschreven, vanwege de raps en samples in combinatie met invloeden uit de dub en reggae, jazz en soul en electro/dance.

Anno 2016 klinkt het album lichtjes gedateerd, maar de prijsnummers (Opener Safe From Harm, het duister dubbende Five Man Army, hit/klassieker Unfinished Sympathy, weergaloze finale Hymn Of The Big Wheel) klinken een kwart eeuw later alsof ze gisteren zijn opgenomen. Een kwart eeuw later is de invloed van dit album ook veel beter te duiden. In Nederland werd Unfinished Sympathy een dikke hit, waardoor we er vanuit gaan dat Massive Attack in 1991 meteen wereldwijd een doorgebroken fenomeen was. Dat viel echter tegen. Het was vooral de band die bekend stond vanwege het feit dat de naam tot Massive was ingekort omdat de release van hun debuut erg ongelukkig samenviel met de toenmalige eerste Golfoorlog. Het album deed het hier in Nederland aanvankelijk helemaal niet zo héél spectaculair, met en 39ste plek in de albumlijst als hoogste positie. In andere landen was Unfinished Sympathy ook lang zo’n hit niet als deze hier was, dus het kostje van Massive Attack was in 1991 nog lang niet gekocht. Pas bij latere successen werd het debuut door velen herontdekt.

Het leuke is dat het album in een kwart eeuw nog steeds dingen weet prijs te geven aan de luisteraar. Het album zit uitermate ingenieus in elkaar en dat maakt dat je met een koptelefoon op andere dingen hoort dan dat je het op vol volume in de auto hebt schallen. Daarmee is de band absoluut geslaagd in het idee dat ze ‘dansmuziek voor het hoofd’ wilden maken. Want dit is werk dat als het zich eenmaal in je hersenpan heeft genesteld, daar nooit meer uit gaat en waar je met je hoofd ook vaker in wil duiken. Dusdanig dat je bijna niet meer kan voorstellen dat dit geluid er daarvoor nooit eerder was. De grootste troef zit ‘m echter niet in de productie, maar in de vocalen. Die – zowel de duistere, gefluisterde raps als de gloedvolle zangpartijen – maken dat het werk niet alleen in je hoofd blijft rondzingen, maar ook de weg naar je hart vindt.