Javelin komt uit in een turbulente periode voor Sufjan Stevens. Zijn partner Evans Richardson overleed in april op 43-jarige leeftijd. Totdat dit trieste nieuws veel later – 6 oktober om precies te zijn – door Stevens naar buiten werd gebracht, was zijn relatie met Richardson slechts bij weinigen bekend. Eerder al maakte Stevens bekend herstellende te zijn van een acute aandoening aan zijn zenuwstelsel, het Guillain-Barré syndroom. Het deed hem belanden in een operatiekamer waar artsen er alles aan deden hem te stabiliseren en in leven te houden. Het kan nog wel een jaar duren voordat Stevens weer normaal kan lopen.

Al deze tragiek geeft extra lading aan Javelin. Het is echter ook nog eens de eerste ‘singer-songwriterplaat’ van Steven sinds het veelgeprezen Carrie & Lowell uit 2015. Vooral dat gegeven zorgt voor veel extra aandacht. De afgelopen jaren trakteerde Stevens de wereld immers op muziek die zijn veelzijdigheid onderstreepte – synthesizermuziek, meditatiemuziek, electropop, muziek voor ballet en pianomuziek – maar die qua impact doorgaans toch in de schaduw bleven van zijn meer songgerichte werk.

Javelin handelt voor een groot deel over een liefde die zijn beste tijd heeft gehad. Stevens’ verleden met Richardson lijkt zich hier alsnog, via songs, voor de buitenwereld aan te dienen. Op Goodbye Evergreen horen we al snel: ‘Everything heaven sent, must burn out in the end’. De muziek gaat van breekbaar, intiem naar groots en theatraal. De burn out lijkt hier beduidend meer vuurwerk te bieden dan een nachtkaars. Will Anybody Ever Love Me?, met banjo, koortjes en fluisterzang is Sufjan Stevens ten voeten uit. Bedrieglijk, bijna kinderlijk zoet maar evengoed fragiel, behoeftig en vertwijfeld. Op het plechtige, maar verre van bombastische Everything That Rises roept hij zelfs Jezus aan. Ook Genuflecting Ghost laat gewijde sferen horen. Er volgt een welkome wending met een verrassende, originele beat.

In de handen van Sufjan Stevens krijgen overbekende thema’s als liefde, verlangen en vergankelijkheid toch weer een geheel eigen sfeer en muzikaal gezicht mee. My Red Little Fox is halverwege het album een fraai, sfeerrijk, winters liefdeslied met ijle koorzang. ‘Don’t start with your camouflage / Spurning from within / Jump in, my little fox’. Hierna lijkt So You Are Tired een kantelpunt: ‘So you are tired of even my kiss / So go back to your den’.

Muzikaal gezien is Javelin een mooie, coherente plaat met een bijzondere, soms bijna zachtmoedige, intensiteit. Sufjan Stevens brengt zijn veranderingen en accenten subtiel aan en niet direct als bekrachtiging van de teksten die passeren. Dat zorgt wel voor een zekere eenvormigheid, waardoor de songs zich aan de oppervlakte niet altijd even sterk van elkaar onderscheiden. Ook de bewust klein gemaakte cover van Neil Youngs ‘There’s a World’ (van Harvest) valt helemaal in de sound van Javelin.

In het licht van de dood van Stevens’ partner, aan wie het album is opgedragen, krijgt de titelsong een verontrustende lading mee: ‘Searching through snow / For the javelin I had not / Meant to throw right at you’… ‘So here we stand in the dark / My eyes traveling to the spot / Where you’d thrown yourself over the rocks ‘. Op Shit Talk trekt Stevens in ruim acht minuten alle muzikale en vocale registers nog eens open. ‘No more fighting / I have nothing left to give’… ‘Hold me closely / Hold me lightly lest I fall’. Stevens lijkt verscheurd door aantrekking en afstoting maar de relatie lijkt hoe dan ook vervlogen.

Sufjan Stevens heeft met Javelin een plaat gemaakt die weer ouderwets veel enthousiasme losmaakt, al wordt dit alles inmiddels weer overschaduwd door de eerdergenoemde tragische gebeurtenissen in Stevens’ leven. Het is hoe dan ook het gehoopte album waarmee hij eindelijk weer eens terugkeert naar de songs en de stijl die zijn naam vestigden. Platen als Illinois en Carrie & Lowell zijn indrukwekkender dan Javelin maar het is geen schande om het net af te leggen tegen die klassieke werkstukken. Wat blijft is een fraai en gevoelvol liedboek waarmee Sufjan Stevens zeker indruk weet te maken en in het hart weet te treffen.