Na dertig trouwe dienstjaren houdt G.W. Sok het in 2009 bij The Ex voor gezien. Het is mooi geweest, het enthousiasme is er ondertussen vanaf en dan is het een terechte keuze om je op andere projecten te richten. Zijn plek als leadzanger wordt door Arnold de Boer van Zea opgevuld. Na een langere sabbatical periode waarin ze verschillende albums opnieuw op vinyl uitbrengen staat The Ex binnenkort weer op het podium. Hoe bijzonder is het dat Arnold de Boer in diezelfde periode zijn band Zea opnieuw reanimeert. Het begint allemaal twee jaar eerder, als Omroep Fryslân de Lage Tonen, Brede Groeven documentaire na aanleiding van de Witst Noch Dat D’r Neat Wie release over deze plaatselijke volksheld maakt. Al woont Arnold de Boer alweer jaren in Amsterdam, eens een Fries altijd een Fries.

Op zijn geboortegrond ontwikkelt hij zich de laatste jaren als een in het Friese dialect zingende volkstroubadour. Zijn luisterliedjes zijn intiem klein, maar ook zo de moeite waard. Toch dwaalt daar in Witst Noch Dat D’r Neat Wie zeker ook zijn excentrieke anarchistische kant rond. Vanuit dat Weet je nog dat er niets was nulpunt gaat Arnold de Boer naar een hoopvolle toekomst op zoek. We Are Still Each Other’s Only Hope is echter weer in het Engels gezongen. Door het veelvoud aan internationale gastmuzikanten communiceert het dan allemaal wat lekkerder. Net rond de releasedatum onderneemt hij met Xavier Charles een korte clubtour, waarbij het tweetal Nederland bezoekt, maar ook naar het Franse thuisland van de klarinetspeler uitwijkt.

Freejazz saxofonist Mats Gustafsson is een Zweedse grootheid en tegenwoordig tevens in het dreigende duistere The End avant-garde gezelschap actief. De Vlaamse cellist Harald Austbø verslecht het grensgebied tussen klassiek en jazz en is tegenwoordig vooral in Nederland te vinden. De Poolse gitarist Hubert Kostkiewicz maakt met de politiek gerichte Atol Atol Atol band vorig jaar nog een indrukwekkende postpunk plaat. Veelzijdig elektropercussionist Olololop en samplegoeroe Atsushi Arakawa hebben zelfs Japanse roots. De uit Ghana afkomstige toetsenist Francis Ayamga brengt al langer zijn platen op het Makkum Records label van Arnold de Boer uit en levert hier een vriendendienst aan. Drummer Ineke Duivenvoorde is een duizendpotig podiumdier die zich verder met expressieve kunst bezig houdt.

De nieuwe Zea plaat We Are Still Each Other’s Only Hope is dus een culturele belevenis, waarbij improviserend aan albumtracks gewerkt wordt en een ieder vrij zijn aandeel in aanlevert. When I Got Passed the First Darkness heeft de spannende opbouw van een typische The Ex song, maar dan zonder de herkenbare punkgitaar. Het is de kijk van Arnold de Boer op de corona stilte, en misschien staat het ontbreken van die punkgitaar juist wel voor die stilte. Dit biedt in ieder geval de overige muzikanten de mogelijkheid om zich te introduceren. Het is een bezwerend samenspel van blazers uit alle hoeken van de wereld. Universeel chaotisch, beklemmend met intrigerende dreigende gitaarakkoorden als drijvende kracht achter het geheel. Het inspirerend nalatenschap van de vroeg overleden jazzcellist Tom Cora, waarmee The Ex begin jaren negentig twee albums opneemt.

We houden onszelf in het surrealistische jazzy Hyperobjects voor de gek. We tekenen de maatschappij mooier in dan hoe die er daadwerkelijk uitziet en nemen de opwarming van de aarde voor lief. Vanaf het moment dat we andere werelddelen ontdekken eigenen we deze ons toe, vernietigen we de schoonheid in egoïstisch zelfbelang. Na zijn spoken word performance laat Arnold de Boer zijn trompet het sprekend uitluiden. Bij het a capella And the Man Killed the Bird heeft Arnold de Boer zelfs genoeg vertrouwen in zijn stemkunsten en ontbreken verder alle instrumenten.

Het dromerige Hauntology memoreert aan het binnenlandse postpunk verleden, en kan zich met gemak met de erfenis van The Tapes, Minny Pops, Mecano, Nasmak maar ook het Britse Wire meten. Als bijna vijftiger is Arnold de Boer net te jong om deze periode bewust mee te maken, deze schade haalt hij achteraf in. De geschiedenis herhaalt zich met alle mooie en alle minder mooie kanten. Hauntology staat voor de melodie van het leven. Zea is weldegelijk meer dan een eenmansproject. Francis Ayamga trekt met zijn afrobeat samplers The Magician naar zich toe. The Magician, de ontgoochelde goochelaar, een illusie armer. Een oververmoeide marionet, die telkens weer datzelfde kunstje herhaalt. The Magician heeft een hoog artistiek donker Yello nachtmuziek randje.

Het sensuele krachtige duister filmische Burial Salt bezit zelfs een heuse popstructuur en behoort tot het meest toegankelijke Zea werk. Burial Salt is echter een heuse murder ballad avant la lettre, een trieste verslaglegging van een familiedrama. De treurige Wear Their Shoes fun(k)jazz onderscheidt zich met vreemde komische lyrics, welke eigenlijk nergens op slaan, maar die je wel tot denken aanzetten. Maar misschien moet je niet elke song volledig uitpluizen en draait het niet altijd om die diepgang.

Dat woorden niet altijd van belang zijn merk je in het veelvoud aan instrumentale passages. In Defence of the Wad laat de akoestische gitaar de stiltes inkleuren. Het expressieve Our Hearts in the Sun is de luidruchtige chaotische tegenhanger, waar de wereldculturen als de vier elementen samenkomen en een soort van alchemistische oerknal creëren. The Last Feeling heeft een geschoolde improviserende opbouw met de nodige kronkelende zijwegen, waarbij de grens van het vrije klassieke spel en rommelig heen klooien erg dicht tegen elkaar aanschuren.

Het ritmische Alas for Mankind is slechts een vingeroefening welke uiteindelijk naar het ruim een kwartier durende What the World Needs Now Is Understanding toewerkt. What the World Needs Now Is Understanding, de aankondiging van een stormachtige ommezwaai. Een meesterlijke track die zich vanuit bijna fluisterende herhalende gitaarakkoorden omhoog werkt. De kracht van het hypnotiserend repeteren en deze met wollige winterse klanklagen aankleden. Zea bewijst dat ze in deze herziende samenstelling bestaansrecht hebben en nog steeds in het alternatieve circuit meetellen.