×

Concert

07 juni 2022

Moers 2022: This is not a Jazz Festival (1)

Geschreven door: Wouter Schenk

• fotografie door Wouter Schenk

This is not a jazz festival, prijkt er dominant op de website van Moers Festival 2022. Nu alles weer kan en mag, staat er weer een geweldig programma vol verrassingen in het Pinksterweekend van 3 tot en met 6 juni. Moers viert dit jaar dat het precies 50 jaar geleden in 1972 begon als The German New Jazz Festival, met een eigenzinnig programmering, tegen de gevestigde orde in, met freejazz, alternatieve muziek, het onvoorspelbare, improvisatie. Moers is niet alleen een festival, het is een beweging in de strijd voor een betere toekomst met vrijheid, kunst, cultuur en educatie en daarmee tegelijkertijd een politiek statement in een wereld die in brand staat en waarin de vrijheid met een hoge prijs bevochten moet worden.  Na de editie in 2020 die online plaatsvond en die van 2021 met deels publiek, is Moers weer helemaal terug als vanouds met verschillende podia, waaronder het hoofdpodium in de Festivalhalle en het prachtige buitenpodium op de Rodelberg.

Op vrijdag 3 juni starten we onze muzikale ontdekkingsreis op het kleine podium op de binnenplaats Shulhof Filder Benden, het plaatselijke gymnasium in de plaats in de Niederrhein, tussen Venlo en Duisburg. Het podium daar heet ANNEX en is weer zo’n mooi creatief idee van de organisatie van Moers Festival. Het Annex podium is voor de artiesten zelf. Dat betekent dat er, afgezien van een standaard backline, techniek, geluid en licht helemaal niks is geregeld of geprogrammeerd. De artiesten uit de line-up van het festival worden uitgenodigd om samenwerkingen aan te gaan en zelf te zorgen voor de programmering. In het programma staat alleen aangegeven hoe laat het publiek de verschillende uitvoeringen (annex #1, annex #2, etc) mag verwachten. Op een krijtbord wordt aangeven wie er staan op het kleine intieme podium. Het idee past natuurlijk geweldig bij het wat anarchistische karakter van Moers. Annex staat voor Avant-Garde No Notation Experiment X-ing. Zo treffen we een formatie aan die bestaat uit Chris Pitsiokos (sax), Max Johnson (bas), Jason Nazary (drums), Joe Hertenstein (drums) en Francesco Diodati (git). We worden mee genomen met heerlijke vrije expressie en improvisatie. Wat een geweldig idee om zoiets op te nemen in het programma, als een minifestival in het grote festival waarbij je telkens weer wordt verrast.

Even verderop in de prachtige ambiance van het Freizeitpark langs de Moersbach is het podium ingericht onderaan de Rodelberg. Het weer is er naar om fijn in het gras te zitten, zo’n 25 graden is het nog aan het begin van een zwoele zomeravond. Op de bühne staat het Assif Tsahar Quartet. De in Israel geboren saxofonist, die alweer geruime tijd in New York woont, staat garant voor onbeteugelde improvisaties met een razend hoog tempo. Bassist Asaf Schorl legt een fundament met zijn hoog energieke basspel, waarin zijn expressieve mimiek opvalt, met zijn meedeinende ruige haardos. Ze wisselen elkaar af met lange explosieve solo’s, waarna er iets meer rust en melodielijn in het stuk komt. De relatieve rust duurt maar kort want het stuk eindigt weer met de volle energie met de sax van frontman Tsahar.

In de Festhalle zijn we getuige van het duo Pat Thomas (piano) en Joel Grip (bas). Maar dat is niet het enige. Zoals Moers symbool staat voor culturele vernieuwing, hebben ze ook dit jaar weer nieuwe ideeën, waaronder het concept “@the same time”. Cultureel leider van Moers Festival Tim Isfort legt ons uit wat het idee inhoudt. De concerten onder deze noemer zijn dubbel concerten, waarbij de ene set in de Festivalhalle staat en de andere set op het podium onder de Rodelberg. De musici horen elkaar via een verbinding en spelen samen op twee verschillende podia. Beide sets worden opgenomen en gemixt op de website van Moers Festival geplaatst. En zo staat tegelijker tijd buiten Assif Tsahar solo met zijn sax, op het podium waar hij even tevoren met zijn kwartet stond. Het publiek kan dus kiezen voor één van beide sets en de combinatie kun je later thuis online zien. Isfort geeft aan dat dit geboren is uit een mix van creatieve ideeën, die ontstonden in de periode van twee jaar dat het festival als gevolg van corona wel doorgang vond maar dan vooral met online streams. Het zijn experimenten waarvan het succes tijdens en na het festival moet blijken. Thomas en Grip spelen hun spel dat veel aan moderne kamermuziek doet denken. Soms vloeien onheilspellende klanken door de hal en worden worden we verrast met krachtige slagen op de bas. We weten en horen dus niet wat op het zelfde moment Tsahar doet buiten en we zij benieuwd wat hier straks online als combinatie uitkomt.

We blijven in de hal als het podium wordt omgebouwd voor de act Compressorhead’s Stickboy & Bones, ook dit is een @the same time concept, want op dit moment staan buiten op de Rodelberg Florian Walter (blaasinstr) en Tizia Zimmermann (akk). Compressorhead is een rockband die bestaat uit louter robots en gecreëerd is door een team onder leiding van de uit Berlijn afkomstige Frank Barnes. Twee van de normaal zes robots treden op in Moers, drummer Stickboy en bassits Bones. De robots zijn respectievelijk gebouwd in 2007 en 2012 en de band treedt op sinds 2013. Het repertoire bestaat uit heavy metal en punk rock. De robots zijn voor een groot deel gemaakt uit gerecycled materiaal en bespelen echte instrumenten gecontroleerd via een midi-sequencer. Wat een schouwspel en een techniek. Bones beweegt ook nog over het podium, want hij staat opgesteld op een op afstand bedienbaar rupsvoertuig.

Na nog een optreden van de formatie Weave 4 sluiten we de eerste dag af bij het verrassingspodium Annex #3 waar ditmaal door de artiesten zelf een formatie is samengesteld rond Moers Artist in Residence, de celliste en componiste Tomeka Reid. Geboren in 1977 in Washington D.C. maar na haar studie gevestigd en werkend in de jazzscene van Chicago. Ze is lid van het Chicago Art Ensemble en werkt o.a. samen met de saxofonist Anthony Braxton, die we in 2017 met haar zagen optreden. Artist in Residence betekent niet alleen tijdens het festival iets, maar Reid wordt uitgenodigd voor composities en projecten die gedurende het gehele jaar plaatsvinden. Vanavond treffen we haar samen met Angelika Niescier (sax), Mike Reed (drums), Jason Roabké (bas) en Marta Warelis (piano). Expressieve solo’s, in een vol samenspel aan klanken met een tomeloze energie, die de hele binnenplaats van het gymnasium vullen.

Op zaterdagmiddag vervolgen we onze reis als we in de Festhalle getuige zijn van de band, onder de leiding van de uit New York afkomstige violiste en componiste Sana Nagano. Nagano, die zowel is opgeleid in de klassieke als jazz-traditie, staat borg voor geweldige improvisaties waarmee ze haar formatie, die verder bestaat uit Peter Apfelbaum (tenorsax), Jonathan Goldberger (gitaar), Ken Filiano (bas) en Joe Hertenstein (drums), meesleept. De composities hebben illustere titels, zoals Loud Dinner Wantend en The Humans in Greay (ver. 2.0) en zijn deels afkomstig van het in 2021 uitgebrachte album Smashing Humans. Het vioolspel wordt electronisch bewerkt waardoor er een variatie aan effecten ontstaat. De composities zijn krachtig met een opwindend tempo en met een scala aan klankcombinaties en invloeden uit verschillende muziekstijlen. Een soundscape met een klokkenspel verrijkt de fantasie en laat ons in ons gedachten meevoeren naar een donkere onheilspellende sfeer die past bij de titel Heavenly Evil Devil.

Hierna is het de beurt aan een folkloristisch dans- en zanggezelschap uit Ethiopië, de Gamo Singers. Op het zelfde ogenblik, in Moerstaal @the same time, treedt Judith (AI) op. De Gamo Singers is een zeer kleurrijk gezelschap met traditionele songs uit Ethiopië. Het pure enthousiasme valt af te lezen van de getekende gezichten van de leden van de formatie. Ze krijgen het publiek gemakkelijk mee hun indrukwekkende schouwspel met aanstekelijke muziek, percussie en prachtige dans.

Buiten op de Rodelberg horen we onder een heerlijk avondzonnetje met een nog steeds zomerse temperatuur het spirituele spel van de Zweedse gitarist Kasper Agnas onder de programma noemer van Aerosolo #4. Aerosolo is weer in de van ideeën die ontstaan zijn tijdens de corona edities van Moers, toen aerosolen natuurlijk volop in het nieuws waren. Agnas is geboren in 1992 en woont in Stockholm. Hij wordt gezien als een groot talent in Zweden en ontving in 2017 de Montreux Jazz Electric Guitar Competition. Hij bespeelt de gitaar plat liggend als een citar en zijn super vingervlugheid leidt tot een prachtige brei aan minimalistisch aandoend klankspel waar je gemakkelijk bij weg kunt meimeren.

Na nog weer een verrassingsact op het artiesten podium annex, met o.a. saxofonist Frank Gratowski die we nog kennen van één van de concerten in Burg Linn in Krefeld, belanden we weer in de Festhalle met een prachtig concert van Maya Dunietz, met het Meitar Ensemble en het Mädchenchor am Essener Dom. De culturele veelvraat en multitalent Dunietz is geboren in Tel Aviv. Ze is naast musicus ook performer, componist en beeldend kunstenaar. In het Centre Pompidou in Parijs is een sound sculptuur van haar hand te bewonderen dat bestaat uit duizenden oortelefoontjes waar muziek komt. In Moers dirigeert ze met volle overgave het Meitar Ensemble, een kamerorkest voor moderne muziek onder leiding van pianiste Amit Dolberg en het meisjeskoor uit de Essener Dom. Het resultaat is verbluffend, een magisch samenspel van zang en spirituele muziek. Aanvankelijk staat het koor in kleine groepjes verdeeld door de gehele hal en beweegt Dunietz de zangeressen zingend in verschillende fases als in een canon hetgeen een enorm ruimtelijk en indrukwekkend effect geeft.

Buiten zijn we – en het contrast kan haast niet groter, ook dat is zo typerend voor de programmering in Moers – getuige van de Amerikaanse black metal- en religieus getinte groep Liturgy onder leiding van de frontvrouw en gitariste Hunter Hunt-Hendrix. Met een koel avondbriesje en verpletterende sound van deze band – oordopjes aanbevolen – worden we weer helemaal wakker geschud voordat we een het laatste en meer ingetogen concert van de tweede dag Moers beginnen en dat is het project 3 Fingers in the Dark. Moers Festival startte zo’n tien jaar geleden een muzikale samenwerking in Myanmar met artiesten uit het Aziatische land onder de noemer Myanmar meets Europa. De samenwerking bestaat nog steeds, al zijn er veel uitdagingen als gevolg van het militaire regiem dat sinds februari 2021 de scepter zwaait. Deze keer hebben musici in Myanmar materiaal opgenomen en electronisch het land uit gesmokkeld. De opnames worden door een video editor ter plekke in de Festhalle gemixt met een live optreden door een band waarin o.a. Jan Klare (altsax) en de in Berlijn woonachtige Hein Tint, die met het traditionele diatonische trommelspel in een prachtige met goud beslagen omranding, veel indruk maken. Met deze prachtige muzikale oost-west symbiose, tot stand gekomen door een samenwerking op 9.000 km afstand, sluiten we deze prachtige tweede avond Moers Festival af.

Een verslag van de derde festival lees je hier.