Begin maart kwam de uitnodiging voor de persconferentie waarbij de organisatoren van Moers Festival het thema voor de 49ste editie bekend maakten: “New Ways To Fly!”. Wat toen nog niemand kon bevroeden was dat dit thema wel een heel bijzondere betekenis kreeg, nadat de gehele wereld twee weken laten zo beetje helemaal op slot ging en alle cultuur uitingen werden bevroren tot digitale performance thuis op het scherm of uit de boxen. Menig festival werd gecanceld of verplaatst – vanwege de slimme voucher regeling – en zo ook was de verwachting voor het Pinksterfestival in Moers, vlakbij het Duitse Duisburg in Nordrhein-Westfalen. Maar niets bleek minder waar. De berichten bleven komen en de verbazing steeg. Hoe gaan ze dat aanpakken een festival in corona-tijd? Het antwoord is: live streaming. De streaming activiteiten exploderen van eenvoudig – vanaf de huiskamer piano – nu ook tot en met groots aangepakt, zoals Bel Jazz Fest in Brussel én in Moers tijdens het zo traditionele festival weekend met Pinksteren.

In Moers hebben natuurlijk ook een aantal namen afgezegd, vanwege allerlei reisbeperkingen met het virus dat ons allen in de greep houdt. John Scofield, Archie Shepp en John Zorn zijn ondanks de eerder aankondiging niet van de partij. Maar meer dan genoeg artiesten, die geprogrammeerd stonden voor het echte festival, komen wel opdagen. En zij bieden genoeg interessant materiaal voor deze bizarre online versie. Bizar omdat het publiek ontbreekt. De zo typerende hippie markt op het buitenterrein en daarmee de oergezellige sfeer die we in Moers kennen ontbreekt. Maar voor de aanwezige artiesten is het een verademing om weer uit hun isolement, bestaande uit online-optredens, elkaar weer te ontmoeten en echt te kunnen optreden! De Eventhalle in Moers is voor dit doel omgebouwd tot een grote studio. Twee podia tegen over elkaar en in het midden een groot blok met techniek, kabels, camera’s. Op anderhalve meter afstand tot elkaar, die ook in Moers geldt, zijn zo’n 60 stoelen geplaatst voor gasten en persmensen die wel welkom zijn. Allemaal met het verplichte mondkapje! De concerten worden live uitgezonden op Arte Concerts en zo kunnen de liefhebbers, i.p.v. in Moers te zijn, alles thuis volgen. Voor applaus wordt gebruik gemaakt van samples van het applaus van Moers concerten van de afgelopen tientallen jaren. Op een krijtbord is te zien welk applaus we uit de boxen in de hal horen. “You are heaving the applause of: De Beren Gieren Moers 2017”. Daarnaast verzorgt Miss UniMoers, gespeeld door de acteur Matthias Heße van Schlosstheater Moers, voor absurde acts voor een green screen. De beelden worden op artistieke wijze samengevoegd en geprojecteerd op schermen tijdens de concerten samen met Moers mascotte Bambi.

Op vrijdag middag 29 mei start het festival met optredens van Poil (FR), The Dorf (DE) en Auner Quartet Landesjugendorchester NRW. The Dorf laat zich met hun werk inspireren door de Vijfde van Beethoven, niet toevallig, vanwege de 250 jarige geboortedag van de grote componist later dit jaar. De concerten worden gemodereerd door de acteurs Jacques Palminger en Maëlle Giovanetti met schermen voor hun gezicht i.p.v. de mondkapjes. We zijn er getuige van via ons scherm thuis, voordat we afreizen naar Moers om de rest van het programma fysiek te volgen tussen het handjevol collega’s van de pers. Daar worden we toegelaten tot de hal, waar naast mondkapjes ook dispensers met desinfectiemiddel tot de maatregelen behoren. Moers is geen Moers als ze ook hier weer creatief mee omgaan. Zo hebben ze heuse hihat standaards omgebouwd tot dispenser. Door het pedaal te gebruiken kunnen de handen gesprayd worden..

Het eerste concert waar we in de hal getuige van zijn wordt verzorgd door de formatie nine for three o.l.v. van saxofonist Wolfgang Puschnig. Klassieke thema’s worden uitgewerkt in explosieve, expressieve frases, die de hal vullen met een klank- en ritmespel dat soms sinistere sferen oproept zo, zonder publiek. Het voelt allemaal erg dubbel. Blij dat we weer bij een concerten zijn, maar ook bizar en daarom triest, zonder publiek. Langzaam wennen we aan het mondkapje, een goede oefening voor als we straks in Nederland weer met de trein gaan reizen. Alles went trouwens. Als je hele omgeving mondkapje draagt, voelt het al snel als gewoon. Maar gewoon is het natuurlijk niet!

Even later vervolgen we met iets wat het midden houdt tussen een kamerorkest en een big band, de formatie Été Large, met een dozijn musici uit zes landen, rond  componiste en saxofoniste Luise Volkmann. Het werk van Volkmann toont een veelheid van stemmingen, melancholieke driekwartsmaten, mystiek getinte composities en frivool blaaswerk. In het programma is er ook plek voor de aerosolo’s. Solo optredens omgedoopt tot de term die ironisch verwijst naar aerosolen, waarvan recente berichten in de media verschijnen over de rol die de microdruppels zouden hebben bij de overdracht van het corona virus. Aerosolo #1 is aan de Canadees, woonachtig in Parijs, Chilly Gonzales. Naast pianist is Gonzales vooral bekend om z’n excentrieke verschijning in avondjas en slippers. We volgen Gonzales al een tijdje, onder andere met z’n solo album Solo Piano III uit 2018. Gonzales brengt zijn veelzijdige composities en stijlen ook in de hal en weet de aanwezigen plus online bezoekers mee te nemen op zijn muzikale reis met romantisch getinte thema’s, waarbij hij wars is van muzikale hokjes.

We sluiten de eerste avond Moers af met een super trio uit Köln: Stillman, Burgwinkel en Landfermann. De uit New York afkomstige Saxofonist Loren Stillman woont sinds enige tijd in Duitsland en speelde eerder met o.a. Drew Grass en Joey Baron. In drummer Jonas Burgwinkel en bassist Robert Landfermann heeft hij uitstekende collega’s gestrikt in zijn nieuwe woonoord. Landfermann en Burgwinkel kennen we natuurlijk van verschillende formaties. Zo zijn ze de vaste begeleiders van de meester pianist Pablo Held. Met indringende nummers als Theme for a new Regime en Nicht Kommerzielles Angebot von Geist (van Landfermann) weten ze het kleine publiek, maar vast ook de vele thuisluisteraars, te betoveren met weergaloze ritmes, expressieve solo’s, power en heel spannende thema’s. Een topper voor deze eerste avond Moers.

Zaterdag 30 mei starten we in het zomerse Moers met aerosolo #3, ingevuld door drummer en percussionist Guilhem Meier. De Franse drummer van Poil toont zijn creativiteit en kunnen met prachtig solowerk onder de naam Lfant, een samenvoeging van L’enfant en éléphant. De snare drum zorgt voor klanken. Gulheim gebruikt veel techniek met bijzondere stem samples, E-percussie in een energiek spel dat niet snel verveelt. Hierna zien we de formatie bestaande uit Jan Klare (sax), Hilary Jeffery (tb), Reza Askari-Motlagh (b) en Achim Krämer (dr). Het viertal staat borg voor improvisaties met heel veel power. Knotsgekke tooncombinaties en dito ritmes doen je helemaal wakker schudden, als je nog niet wakker was. Geen muziek voor mensen die vasthouden aan begaande paden.

Later is het podium klaar gestoomd voor een heel orkest: EOS Kammerorchester Köln, dat vanavond samen met het Niels Klein Trio composities van Klein brengt. Het trio is naast Klein bezet door Robert Landfermann op bas en Fabian Arends op drums. De indringende composities van Klein worden virtuoos ten gehore gebracht door de veelal jonge musici van het kamerorkest uit Keulen. Onder de bezielende leiding van dirigent Susanne Blumenthal smelt het trio en orkest perfect samen en is het resultaat een veelal filmische sound, die uitnodigt tot associaties. Sommige frases klinken als werk van Gustaf Mahler, terwijl het trio zorgt voor een gestaag ritme. Bijzonder mooi dit werk.

De zaterdagavond sluiten we af met woman power. Een zeskoppige band onder de leiding van Saxofoniste Silke Eberhard, met Elisabeth Harnik op piano, Liz Kosack met electronica, Mariá Portugal en Yuko Oshima op drums en percussie. Mariá Portugal uit Brazilië is dit jaar Improviser in Residence, hetgeen veel meer inhoudt dan verschillende optredens tijdens het festival. Ze blijft gedurende het gehele jaar verbonden aan Moers, door er concerten en projecten te verzorgen en ze werkt, begeleid door de organisatie, aan de productie van een solo album in Moers, dat later dit jaar uit zal komen. We kennen haar nog van het indrukwekkende optreden van Global Improvisers Orchestra, tijdens Moers 2019. Ook nu is het indrukwekkend, met een caleidoscoop aan klanken die exploderen tot een climax, waarna het spel weer langzaam verstild tot bijna meditatieve proporties. Met de twee volledige drum- en percussiesets zorgen Portugal en Oshima voor een stevige onderlaag, waarin beide dames hun virtuositeit en creativiteit volledig kwijt kunnen.

Op zondag 31 mei vervolgen we onze muzikale reis in Moers en beginnen we met onze landgenoten van het collectief Plan Kruutntoone van Groninger Hans Visser. Visser is initiator van het label De Mislukte Zigeuner, een term die hij ook voor zich zelf gebruikt omdat hij moeite had in het heden te leven, altijd veel spullen mee nam en meer boosheid voelde dan autonomie. Vanavond bestaat zijn gezelschap verder uit Reinier van Houdt op piano, Dennis Schmitz (dans) en Dolf Planteijdt (electronica). Visser bespeelt percussie, die deels zelf gebouwd is met ruwe materialen, gitaar en proclameert teksten in het Nederlands, Duits en Russisch. De rauwe muziek in combinatie met tekst en dans komt anarchistisch over, waarbij je overeenkomsten kunt zien met bijvoorbeeld de punk van The Ex. Mooi om te ervaren en het past goed in het alternatieve karakter dat Moers altijd uitstraalt.

Wat ook bij Moers past zijn de gigantische contrasten, zoals het rouwe werk van zojuist dat opgevolgd wordt door het vocaal ensemble Sjaella uit Leipzig, bestaande uit zes jonge zangeressen, die geestelijke liederen en werk uit de tijd van de Barok brengen, met een magische en perfecte harmonie. Hiernaast brengen ze ook traditionele liederen uit Scandinavië vanuit hun voorliefde voor oude volkscultuur. Sjaella is Deens voor ziel. En wat deze dames produceren aan schoonheid, dat raakt heel gauw je ziel.

Weer van geheel andere orde is het trio Grünen met – opnieuw – Robert Landfermann op bas, naast pianist Achim Kaufmann en Christian Lillinger op drums. Al enige tijd geleden hebben we hun werk opgepikt, bij het uitkomen van hun album Pith and Twig. Geweldig om dit trio te horen en te zien. Lillinger met zijn tomeloze energie en giga bewegelijkheid, in contrast met de beiden wat meer ingetogen Kaufman en Landfermann. Wat ze gedrieën produceren smelt samen tot een robuust klankspel en zorgt voor uiterste concentratie, niet alleen bij hen zelf, maar ook bij de luisteraars in de hal. Lillinger gebruikt alles, zelfs de opbergdozen voor zijn bekkens, als percussie met vlakke doffe klappen als gevolg. Zijn dominante speelstijl doet denken aan die van Anton Eger, waar hij overigens mee samenwerkte op Eger zijn album Æ en waarmee Eger trouwens bij de vorige versie van Moers Festival nog furore maakte. Nummers als Kabuki Variations, Mamonaku en Fsinah passeren de revue en maken diepe indruk.

Wat later op die zelfde avond ook indruk maakt zijn optredens van electronica ster Jan Jelinek met de Deense drummer Sven-Åke Johansson. De betoverende, electronisch geproduceerde klanken mixen moeiteloos met het akoestische drumwerk van Johansson en brengen je zó in trance als je er voor in de stemming bent.

Daarna is het de beurt aan de band Potsa Lotsa XL van Berlijnse saxofonist Silke Eberhard, die met haar formatie vooral werk brengt van het onlangs uitgebrachte album Silk Songs For Space Dogs. De composities met verfrissende thema’s, in mooie uitgewerkte arrangementen zijn prachtig en spannend. De naam Potsa Lotsa verwijst naar het nummer ‘Number Eight (Potsa Lotsa)’ van de legendarische blazer Eric Dolphy (1928-1964). Dolphy toerde in de jaren ’50-’60 in Europa met John Coltrane en Charles Mingus en besloot zijn geboorteland USA in te ruilen voor Europa om hier meer gelukt te zoeken voor zijn carrière. Helaas duurde zijn zoektocht naar geluk maar kort, in 1964 overleed Dolphy in Berlijn aan de complicaties als gevolg van suikerziekte. Voor Eberhard was en is Dolphy een groot inspirator. In 2011 bracht Eberhard het album ‘The Complete Works of Eric Dolphy’ uit met haar band, met daarop het eerder genoemde nummer. Voor de liefhebbers, ook het Willem Breuker Kollektief bracht eerder werk van Dolphy uit op het album ‘The Compositions of Eric Dolpy’ in 1997, met, ja, ook het stuk Potsa Lotsa.

We sluiten de derde dag Moers Festival af met een optreden van de Noorse drummer Dag Magnus Narvesen, met de Duitse trombonist Conny Bauer. Conny (Konrad) Bauer (1943) is een graag geziene trombonist uit de vroegere jazzscene van de DDR. Narvesen (1983), is actief in moderne en geïmproviseerde muziek. Vorig jaar troffen we Narvesen samen met Johannes Fink (Bas) en Aki Takase (piano) in de formatie Japanic, tijdens International Jazz Day in Krefeld. Samen vormen ze een mooi duo, met meeslepende improvisaties waarbij het zo karakteristieke, soms frivole, geluid van de trombone prima past met het ritmische werk op drums en percussie. Van de vierde dag krijgen we nog wat online mee, zoals het optreden van Composer Kids, waarbij kinderen de composities hebben aangeleverd voor de uitvoering door een professioneel orkest bestaande uit musici uit het programma van Moers, waaronder Narvesen en Fink.

De balans van de organisatie: volgens tellingen op de diverse kanalen (website Moers Festival, Arte TV en Youtube) is er zo’n 45.000 maal geklikt op de online uitzendingen. Het festival, zonder publiek, financieel rond krijgen was een hele uitdaging, maar dat is met de hulp van sponsoren en subsidie redelijk goed gelukt. Dubbel en dwars: New Ways To Fly! Onze balans: drie middagen en avonden Moers Festival hebben een heel bijzondere indruk achter gelaten. Uiteraard blijft het – zonder live publiek – ‘een goede uit slechte oplossingen’, in de door corona ontstane bizarre tijd. Het voelt triest aan om het applaus gekunsteld uit boxen te moeten horen. Tegelijkertijd is het festival op deze manier een uitdrukking van saamhorigheid en vrijheid, want vrijheid is ook het thema in deze tijd. Deze artiesten, 216 uit 24 verschillende landen, hebben dit, samen met de organisatie van het festival, onder leiding van Tim Isfort, op een voortreffelijke manier neer gezet! Een voorbeeld voor andere festivals in corona-tijd. En het resultaat was niet alleen live voor iedereen gratis te volgen, alle concerten zijn tot en met eind juni te zien bij Arte TV. Op naar 2021 met – hopelijk – weer een normale versie van Moers Festival en tevens de 50ste editie!