Transatlantic is een kwintet dat bestaat uit muzikanten die allemaal een actief muzikaal bestaan leiden, maar ondanks hun drukke schema’s bij hun vaste bands tijd en ruimte weten te vinden om gezamenlijk albums op te nemen en kort op tournee te gaan. Transatlantic bestaat uit toetsenist en zanger Neal Morse (ex-Spock’s Beard), gitarist Roine Stolt (Flower Kings), gitarist Daniel Gildenlöw (Pain of Salvation, Flower Kings) bassist Pete Trewavas (Marillion) en drummer Mike Portnoy (ex-Dream Theater, Adrenaline Mob, OSI). Stuk voor stuk muzikanten die hun instrument tot in de puntjes beheersen en zich met volle overgave in jams storten.

Transatlantic kreeg vanaf de start het label progrock opgeplakt, maar die term dekt de lading niet helemaal. De muziek kent inderdaad veel progrockinvloeden van bands als Genesis, Yes en King Crimson, maar de invloeden uit fusion, jazz, symfonische rock en folk zijn ook alom aanwezig. Meest typerend is nog wel de lengte van de nummers. Een nummer van 20 minuten of meer is geen uitzondering. Ter promotie van het derde album The Whirlwind speelde de band vorig jaar in o.a. Tilburg. Van dat optreden en van een show in Manchester verscheen eind oktober een box met 3 cd’s en 2 DVD’s.

CD 1 bevat een integrale uitvoering van het nummer The Whirlwind en duurt maar liefst 79 minuten (!). Het is lastig om zo’n lang en complex stuk in woorden te vatten. Het bevat tal van instrumentale hoogstandjes die worden afgewisseld met meer ingetogen en zelfs subtiele passages waarbij iedere muzikant veel ruimte krijgt. De vocale inbreng is beperkt en dat is een pluspunt omdat Morse bepaald geen topzanger is en met name in de hogere regionen tekort komt. Op bepaalde momenten swingt de band als een tiet, op andere momenten lijkt men enigszins gekunsteld op weg naar een connectie tussen instrumentele passages. Hoewel er consistent op kwalitatief hoog niveau wordt gemusiceerd, is de compositie te lang om echt te beklijven. Waar de media bol staan over de korte attentiespanne van de Ipod generatie mikt Transatlantic op de progressieve luisteraar die wel de moeite wil nemen om zich onder te dompelen in lange stukken. Die luisteraar wordt door Transatlantic met deze release danig op de proef gesteld.

CD 2 bevat maar liefst drie nummers die elk weer met verve worden gebracht. Afgezien van de drumsolo verzandt het gelukkig nergens in oeverloos gepiel en valt er voor de liefhebbers van lange instrumentale stukken voldoende te genieten. De regie van de stukken ligt duidelijk bij Morse die met zijn toetsenwerk de lijnen uitzet voor de rest van de band. Ook bij het oudere materiaal blijkt Morse evenmin een vocale hoogvlieger. Stolt die de lead vocals voor zijn rekening neemt op We All Need Some Light is dat ook niet. Jammer dat deze vijf muzikanten niet hebben gezocht naar een man of vrouw die Transatlantic naar een hoger niveau kan tillen. De muziek is bij vlagen betoverend mooi en op andere momenten wat suf. Een kritische producer had allang de schaar gepakt en stukken hier en daar flink ingekort.

CD 3: Het openingsnummer Bridge Across Forever duurt weliswaar maar zes minuten, maar is toch veel te lang omdat er te weinig gebeurt. Het navolgende Stranger In Your Soul klokt dik 33 minuten en is weer Transatlantic in optima forma met instrumentale hoogstandjes en indrukwekkende passages.

DVD

De cd’s bevatten opnamen uit Manchester, maar de DVD’s zijn in 2010 opgenomen in Tilburg. Op DVD 1 horen we The Whirlwind en op de andere DVD de stukken van de andere twee cd’s plus een geslaagde Genesis cover van Return Of The Giant Hogweed. Vooral die laatste klassieker wordt met veel enthousiasme ontvangen door het publiek. Als kijkspel is Transatlantic eigenlijk geen aanrader. Zonder de ambiance van de concertzaal zie je fantastisch spelende muzikanten die elkaar voortdurend in het oog houden met het oog op de te volgen koers, maar tegelijk een statisch gezelschap dat zich geen dure show (visuele media, lichtinstallatie, special effects etc.) kan veroorloven. Na een tijdje ben je geneigd er een boek of tijdschrift bij te pakken en incidenteel een blik op het scherm te werpen. Dan zie je dat Morse en de zeer ontspannen drummende Portnoy bepalend zijn en de anderen hun initiatieven volgen. Het publiek bestaat voor circa 98% uit mannen. Blijkbaar spreken lange progstukken vrouwen toch een stuk minder aan en meisjes al helemaal niet. Recentelijk heb ik een vrouwelijke psycholoog eens gevraagd naar de reden hiervoor en het antwoord was even voorspelbaar en onthutsend: “Het is gewoon saai.” Afijn, de mannen die het wel weten te waarderen zullen vermoedelijk het meest genieten van de toegevoegde jams van concerten uit o.a. Duitsland en Zwitserland. Morse neemt de drums over van Portnoy die op zijn beurt de bas hanteert of gaat dirigeren. Het levert vermakelijke taferelen op en een stampende uitvoering van Deep Purple’s Smoke On The Water.

Al met al is deze 5 disc box een imposant document voor hen die de concerten bezochten. Het zeppelin achtig vehikel op de voorzijde mag dan wat aanmatigend overkomen, de muziek bewijst dat Transatlantic zich met de beste bands kan meten.