Het Out of the Box festival in München kent vele meewerkende namen maar één die daar ver boven uitschiet is die van creative director Martina Taubenberger. Zij is het die de concepten waar de projecten in plaatsvinden bedenkt en met haar team uitvoert. Wij waren aanwezig bij het laatste project van de editie van 2022: UMADUM. Een concert in een reuzenrad waarvan de muziek werd gecomponeerd door de Oostenrijkse componist/muzikant Christian Muthspiel. Wij spraken uitgebreid met beiden. In dit tweede deel geven we het woord aan Christian Muthspiel.

Muthspiel is een gelouterde muzikant en componist die zich de afgelopen jaren in verschillende hoedanigheden binnen de muziek heeft gemanifesteerd. ‘Ik ben opgegroeid in een rijk muzikaal gezin met klassieke muziek als basis en toen kwam de jazz….’ zo begint hij terwijl we hoog in de bar van hotel Adina zitten met een geweldig uitzicht over het gehele Werksviertel gebied. ‘De vrijheid van jazz trok me aan van het allereerste moment. Weg van het partituurvolgende klassiek en de orkesten waar ik trombone in speelde en op naar de improvisatie en uitdaging. Ik volgde vervolgens de Musikhochschule in Graz en greep de mogelijkheid naar het Canadese Banff Centre te gaan met twee handen aan. Daar leerde ik niet alleen compositie maar tegelijkertijd ook veel beter piano en trombone spelen. Een superbelangrijke periode in mijn muzikale leven’.

‘Vanaf halverwege jaren tachtig zat ik in verschillende jazzgezelschappen of startte ze zelf. Een belangrijke was Orchesterforum Graz (met Tscho Theissing en Heinrich von Kalnein), daarna zeker ook Fidelio & Blasius (met Theissing, Alex Deutch en Ewald Oberleitner). Een andere belangrijke was mijn Yodel Group en nog meer het Octet Ost waarmee ik, de muur was net gevallen, muzikanten uit landen die achter het IJzeren Gordijn zaten in de band opnam. Eén daarvan was de Poolse trompettist Tomasz Stanko, één van de belangrijkste Europese jazzvernieuwers, die gedurende de jaren tachtig door drank en drugsmisbruik wat uit de gratie was geraakt en weer langzaam aan de weg terug bezig was. (In de midden jaren negentig zelfs glorieus terugkeerde!). Het was niet alleen een geweldig project maar ook een band met steeds weer verrassende en fantastische muzikanten’.

‘Met zoveel muzikanten binnen de jazz samenspelen en nog steeds in Oostenrijk wonen voelde bijzonder. Mijn broer (Wulfgang) besloot naar Amerika te vertrekken en heeft het daar uitstekend voor elkaar en een prachtige carrière. Voor mij voelde Wenen als het middelpunt van de wereld waar ik wilde vertoeven en juist ook omdat ik me op latere leeftijd  weer meer in de klassieke hoek en vooral het modern klassiek (eigentijds) gaan verdiepen bleef het werk op me af komen. Wenen bleek voor mij dus echt de ideale woonplek. De laatste twintig jaar richt ik me vooral op componeren en probeer ik zoveel mogelijk steeds weer heel andere projecten op te pakken en daar alles in te stoppen wat ik in mijn leven in muziek heb geleerd en ervaren. Al ben ik dan nog wel een nieuwe ‘band’ begonnen. Een bescheiden orkest van 18 muzikanten die we Orjazzstra Vienna hebben genoemd. Een ‘band’ vol geweldig getalenteerde muzikanten waarmee ik veel verschillende muzikale disciplines kan bewandelen. Ons eerste album verschijnt dit najaar’

We krijgen het over Martina Taubenbergen en UMADUM. ‘Toen ik Martina sprak over het project werd ik gelijk enthousiast, kreeg ook gelijk al ideeën over hoe de muziek moest gaan klinken. Met het vertrouwen dat Martina je geeft kun je flink vooruit. Zij is iemand die vanaf het moment dat ze jou de opdracht geeft het ook loslaat. Puur vragen beantwoordt als je haar vragen stelt maar zich niet met de muziek bemoeit. Heerlijk werken dus. De compositie schreef ik in eerste ook met mijn orkest in gedachten al haakten er al snel een aantal muzikanten af toen ze hoorden dat de compositie in een reuzenrad plaats zou vinden. Hoogtevrees. Sowieso zouden we al wat gastmuzikanten nodig hebben, Orjazztra bestaat normaliter uit 18 muzikanten en er zijn 26 cabins. Ik schreef de compositie zo dat er naast het strak uitgeschreven partituur ook ruimte is voor improvisatie wat voor de muzikanten natuurlijk een extra dimensie geeft’.

‘We oefenden de compositie eerst 2 dagen in een oefenruimte om vervolgens voor de generale repetitie de cabins in te duiken. Een best wel heel tricky moment natuurlijk. Zou het werken met draadloze koptelefoons en een aan zoom verwant intern communicatie systeem? En de generale was meteen de enige mogelijkheid om ook pers erbij te hebben om groepen mensen naar de concerten te krijgen. Gelukkig ging alles gelijk goed. Ik stond beneden op de grond achter de mixtafel om samen met mijn geluidsman alles in goed banen over de PA te leiden. Het was een machtige ervaring. Wat ook wel heel fijn is dat je merkt dat het per performance een rijker geluid wordt. Ik heb het idee dat we vanochtend (we spreken elkaar de zondag) we zelfs het beste concert gegeven hebben. Wat je net zei over een soms haast Bitches Brew-achtige sfeer zo met die dikke groove en prominente Fender Rhodes, daar heb je gelijk in maar die had ik niet zien aankomen als ik heel eerlijk ben’.

‘Martina vond de compositie die ik schreef een echte opera, ondanks de korte duur van 44 minuten. Ik twijfelde in eerste instantie juist ook om die speelduur maar tegelijkertijd zit al het drama dat een opera maakt er wel degelijk in. En waarom moet een opera  persé twee-en-half uur duren en moeten sommige strofen tekst zo vaak terugkomen. Dus laten we het voor het gemak een compacte opera noemen. Ik ben ook superblij met de vocalen die over de instrumenten heen klinken. Het geeft nog meer warmte aan de compositie en juist als iedereen in de improvisatie gaat en de vocalen ook komt er nog meer warmte vrij. Ik was vanochtend een zeer gelukkig man (de avondvoorstelling bleek eigenlijk al net zo goed of eigenlijk nog beter…..) en supertrots dat ik de opdracht kreeg en opgepakt heb. Met Martina, een creatief mirakel zoals er maar weinig rondlopen, zou ik dolgraag nogmaals samenwerken’.