De toekomst laat me koud (De nieuwe Nederlandse golf 1980 – 1985) voert terug naar de eerste helft van de jaren tachtig, toen Nederland te kampen had met een kwakkelende economie, werkloosheid, woningnood, een dreigende wapenwedloop, angst voor nucleaire vernietiging, heroïne- en andere drugsverslavingsproblematiek en milieuvervuiling. Natuurlijk was het natuurlijk lang niet alleen zwaarmoedigheid die de klok sloeg, maar de tijdsgeest zorgde er wel voor dat het binnen de Nederlandse alternatievere popmuziek en jongerencultuur gangbaar was om geen of weinig plek te geven aan lichtvoetig en uitbundig vermaak.

Vanuit de punk was er een levendige doe-het-zelf-cultuur ontstaan die in de jaren tachtig nog wel even kon doorwoekeren. Aan het nationale platenfront was dit onder meer geboekstaafd middels de OOR-verzamelaar Keihard en swingend! (1978) en Uitholling overdwars (1979) van Stichting Popmuziek Nederland. Op die laatste plaat waren twee bands te vinden die op De toekomst laat me koud ook te horen zijn: Noodweer en Braak.

Het is een nummer van Noodweer dat de naamgever is voor deze fijne nieuwe verzamelaar: De toekomst laat me koud stond op de elpee Rotterdam bijvoorbeeld (1983), een plaat die opviel door een mooi geluid met fretloze baspartijen en die de bijdehante hit In de disco herbergde. Het Utrechtse Braak leverde in 1980 de cultklassieker Suite voor een hypochonder af, waarvan hier Ik ben klaar voor de champagne voorbijkomt. Vertwijfeling, cynisme en onzekerheid aan het begin van een nieuw decennium; Braak mag niet ontbreken op dit retrospectief.

De compilatie is samengesteld door Niek Hilkmann van het Kwartet Niek Hilkmann, die al jaren Nederlandstalige platen verzamelt en draait onder het pseudoniem DJ Knapzak. Het dubbelalbum wordt gevuld door lekkere obscure Nederlandstalige new wave afkomstig van lp’s, ep’s, singles en cassettes. In een aantal gevallen zijn de tracks voor het eerst gedigitaliseerd en geremasterd. Hoewel er natuurlijk raakvlakken zijn met bekendere Nederlandstalige groepen van de late jaren zeventig en vroege jaren tachtig (Hauser Orkater, Toontje Lager, Klein Orkest, Het Goede Doel, Doe Maar bijvoorbeeld) geeft De toekomst laat me koud juist de ruimte aan muziek die onbekender is gebleven. Muziek die dwarsheid, opstandigheid, balorigheid en natuurlijk vooral creativiteit koppelt aan de eigen taal. Muziek in je moerstaal die gelukkig vrijwel nergens in de buurt komt van kleinkunst. Het levert een vermakelijke reis door de tijd op die voor eenieder die in die jaren opgroeide herkenning zal oproepen. Niet omdat de songs (regelmatig) op de radio voorbijkwamen maar wel vanwege de dwingende new wave klanken en de soms prettig gedateerde (praat)zangstijl en dictie. Wat dat laatste betreft is er na de jaren tachtig echt wel iets veranderd.

De toekomst laat me koud wordt nog geopend door twee bands die zeker naam hebben gemaakt en die dan ook uitstijgen boven het merendeel van de andere hier aanwezige bands: MAM en De Div. ‘Wat is dit’ van MAM was een van de prijsnummers van het door Henny Vrienten geproduceerde debuutalbum uit 1983 (de band zou het in 1990 nog eens op cd zetten) en het strakke Insekticide van De Div was een hoogtepunt op het album Europa is hier uit 1982. Mooi om die scherpe, op elkaar reagerende gitaren en saxofoon weer te horen.

Hierna is het vooral ontdekken geblazen. De funkwave van Nadagen in Staccato, met declamatie die wel wat doet denken aan Minny Pops maar die minder bevreemdt. Het onmiskenbare, stevige jaren tachtig geluid van Nada uit 1985 op Gaten dichten. Bert Barten kwam uit de hoek van het Groningse muziektheatergezelschap Werk in Uitvoering en laat leuke, prettige verveelde doe-het-zelf-synthpop horen op Alleen met z’n tweeën. Het maatschappelijk geëngageerde Werk in Uitvoering zelf is te horen met de futuristisch aandoende, doorjagende pop van Winkeltrip.

Kees van Kalmthout laat op Uitverkocht een curieus soort zware synthwave horen. Van Kalmthout, die in 1991 onverwacht overleed, was ooit succesvol manager van MAM – de band eerde hem later in het fraaie Hee Kees – en een drijvende literaire kracht in Tilburg, een stad die via Toni Valen hier nóg een keer voorbijkomt.

Uit Drenthe kwam Scherp Zand, hier met de typische, puntige, gejaagde new wave van Hokjes, een track die komt van de regio-verzamelaar Pop.As uit 1984. Turf, Jenever & Achterdocht kwam ook uit Drenthe. Hun Ik wor nie goed is behoorlijk zware alternatieve pop van het soort dat rond 1983, 1984 school maakte.

Slaap is psychedelische synthpop van Fall Out, een band waarvan alleen een enkele demo was terug te vinden was. Zo zijn er meerdere bands die, naar het zich laat aanzien, het cassettestadium nooit ontgroeiden maar wél leuk zijn om te horen. Groepen als Uit Je Bol en De Koffieband zijn dan weer bekender geworden. Eerstgenoemde sluit met Nachtzombie muzikaal aan op bands als De Div en TC Matic. De Koffieband valt met Tarzan op door de tribale drums, de blazers en de algehele manische, opzwepende sferen. De band schopte het in 1983 nog ver bij de Grote Prijs van Nederland.

Het engagement, de dwarsheid; het komt terug in veel songs, zij het niet altijd even expliciet of helder. De muziek is natuurlijk niet opgenomen in high end studio’s ten behoeve van een Top 40 notering, en dat is ook precies wat het haar karakter geeft. Bij het Rotterdamse P.E. De Oskars, fijne synth/nederwave met viool, horen we op Doris Day wel een duidelijke confessie over misstanden en teksten over slecht rentmeesterschap. Nog duidelijker is de samenwerkingen tussen dichter/drummer Ton Lebbink (ex-Mecano) en Couleur Locale: De methadonbuschauffeur. De titel alleen al plaatst de track ferm in de jaren tachtig natuurlijk. Deze puike track was indertijd nooit uitgebracht en moest vanuit restmateriaal stukje voor stukje worden gerestaureerd. Missie geslaagd. Het is een welluidend hoogtepunt geworden, dat Amsterdamse dichtkunst inbedt in golvende synthwave met hier en daar een lekker plukkende bas.

De toekomst laat me koud biedt te veel om hier te bespreken. Het album onttrekt een flinke dosis interessante Nederlandstalige muziek aan de vergetelheid. Muziek die gemaakt is in een tijdperk dat voor velen toch gebukt ging onder een twijfelachtig toekomstperspectief. Wat dat betreft zijn de jaren 1980-1985 (volgens de samenstellers) wel wat te vergelijken met de huidige tijd. Daar zit iets in. Als het om de muziek gaat is het natuurlijk evident dat het gros van de huidige Nederlandstalige muziek van een geheel andere orde dan hetgeen we op dit retrospectief voorbij horen trekken. Daarom is het des te leuker om al deze nummers van zo’n veertig jaar geleden te beluisteren. We zaten midden in interessante en vernieuwende Nederpoptijden.

Voor de release van De toekomst laat me koud treedt samensteller Niek Hillmann op met een speciale band, De Engelen van het Vuur, met daarin Arie van Vliet (Lewsberg), Dennis Vedder (Kwartet Niek Hilkmann), Lukas Simonis (Trespassers W) en Elizabeth Fadel. Samen voeren zij de nummers van de compilatie uit, bijgestaan door enkele speciale gasten.

De toekomst laat me koud verschijnt als dubbel-elpee en digitaal bij RE: een imprint van Excelsior Recordings. Het album wordt op donderdag 22 juni in WORM, Rotterdam gepresenteerd. Deze avond zullen De Engelen van het Vuur, Toni Valen en Big Hare acte de présence geven. Hierna volgen albumpresentaties in DB’s te Utrecht (7 juli) en in OCCII, Amsterdam (9 juli).