Squid gooit het op hun tweede plaat over een andere boeg. Was het debuutalbum Bright Green Field vooral een zinderende, uitgelaten en soms manische plaat die juist stedelijke drukte leek uit te stralen, O Monolith herbergt natuurlijkere, meer open sferen. Dat betekent overigens niet dat de band anno 2023 gemakkelijk in het gehoor liggende muziek maakt. Squid staat nog steeds voor uitdaging, experimenteerdrift en muzikaal vernuft.

De eerste single van het album, Swing (In a Dream), is urgent; een borrelende heksenketel die bruist van het leven. Een dergelijke creativiteit en durf hoor je niet al te vaak aan het singlesfront. Wat dat betreft loste Squid de verwachtingen op basis van Bright Green Field vier maanden geleden alvast aardig in. Drummer Ollie Judges zang is hier relatief mild, iets wat vaker het geval is op O Monolith, zoals op de lange en verfijnde single The Blades, een track die weer eens aantoont dat Squid altijd weer verrassende geluiden en sferen weet te onttrekken aan hun instrumenten. De folkhorror van Devil’s Den is als een tikkende tijdbom. De blazers (koper en hout) zijn fraai maar ook creepy. En ja, overweldigende erupties dienen zich aan.

Op Siphon’s Song staan non-stop nieuwsstromen en daaruit voortvloeiende moeheid en afstandelijkheid centraal. De spacey stemmen alleen al maken van deze track iets bijzonders. Squid weet vrijwel continu conventies te omzeilen en toch niet te verzanden in ongrijpbaarheid. De slotminuut wordt bevolkt door een koortje dat even zuiver als sinister is. Gezien de aanzwellende noise is laatstgenoemde typering het meest op zijn plaats.

Tijdens de lockdown nam Ollie Judge een parttimebaan om structuur aan te brengen in zijn dagen. ‘Having that monotonous routine really shows in the lyrics’, aldus Judge. ‘I really got into animism, the idea that spirits can live in inanimate objects.’ Dit vond zijn weg in de noisy grooves van single Undergrowth. Compositorisch is deze track geen hoogvlieger – het zou een outtake van de vorige plaat kunnen zijn – maar de band stopt wel veel sfeer en pit in de gestaag doorstappende muzikale basis.

De band trok voor de oefensessies naar Bristol, om voor de opnamen te verkassen naar de Real World studio’s van Peter Gabriel in Wiltshire. Niet zo verwonderlijk, want hoewel Squid uit Brighton komt en vooral in Zuid-Londen actief is, hebben de bandleden zeker banden met the West Country en de rust, ruimte en historie van die regio. Dit komt ook terug in de field recordings die het klankbeeld van O Monolith verrijken, zoals op After the Flash, een voortmarcherende, bijna staccato track als een bezwerende halfslaap. Dit is een van de tracks waarop de band de Fairlight van een van de medewerkers van Real World gebruikte om er een indringende ondertoon mee te genereren. De vocalen van Martha Skye Murphy, die op de vorige plaat al een mooie rol had (het indrukwekkende Narrator), weten ook hier weer te prikkelen.

Green Light is weer zo’n vertrouwde Squid-mix van schreeuwerige praatzang versus ingetogen voordracht en dissonante gitaren en kakofonie versus warmere, minder dwingende indierock. Het zijn hier juist de refreinen waar de band gas terugneemt. Het afsluitende If You Had Seen the Bull’s Swimming Attempts You Would Have Stayed Away valt op de de bijzondere (koor)zang van het ensemble Shards. Het geeft deze wederom eigenzinnige, vrije track veel sfeer. De fragmentarische tekst van gitarist Anton Pearson gaat over de relatie tussen mensen en ratten en is geïnspireerd door Rat Film van Theo Anthony.

O Monolith is een plaat waar veel op te ontdekken valt; een plaat waarbij je regelmatig bewonderend meedeint of juist door uit je evenwicht wordt gebracht. Hoewel Squid de ideeënrijkdom en tomeloze creativiteit niet altijd om weet te zetten in composities die over de gehele linie overtuigen, legt de band toch weer een handvol boeiende, dynamische en inspirerende tracks neer die bol staan van de opwindende sferen en geluiden. Juist door die creativiteit, rusteloosheid en ongrijpbaarheid is Squid een band waar je niet snel klaar mee bent. Net als je denkt dat de groep op gebaande of minder overtuigende paden is beland, trekt men weer verrassende registers open, om vervolgens weer minutenlang bewondering af te dwingen.