De muziek die hij en zijn bandleden van The Band, de groep die hem eeuwige roem bracht, maakte, viel op doordat ze het alom toegenomen volume in de popmuziek en de manie van de psychedelische rock omkeerde. “We gingen gewoon helemaal naar links toen iedereen naar rechts ging,” zei hij ooit.

Robbie Robertson, de hoofdcomponist en leadgitarist van The Band, wiens werk een rustieke visie van Amerika bood die tegelijk mythisch en authentiek leek, en daarmee hielp het genre te inspireren dat bekend werd als Americana, overleed woensdag in Los Angeles. Hij werd 80 jaar. Zijn manager, Jared Levine, zei dat hij was overleden na een lang ziekbed.

Robertson voltooide onlangs zijn veertiende filmmuziekproject als metgezel van wonderregisseur Martin Scorsese, Killers of the Flower Moon, vervolgde de verklaring. “In plaats van bloemen heeft de familie gevraagd om donaties te doen aan de Six Nations of the Grand River ter ondersteuning van de bouw van hun nieuwe culturele centrum.”

De songs die de Canadees Robertson voor de band schreef, gebruikten raadselachtige teksten om een hard en kleurrijk Amerika van weleer op te roepen. Met ongewone overtuiging toverden ze een wilde plek tevoorschijn, vaak gecentreerd in het Zuiden, bevolkt door ruwharige karakters, van de verslagen Confederatie-soldaat in The Night They Drove Old Dixie Down tot de taaie vakbondswerker in King Harvest Has Surely Come tot de duistere wezens in Life Is a Carnival.

De muziek die hij aan zijn gepassioneerde verhalen koppelde ontgint de wortels van elk essentieel Amerikaans genre, waaronder folk, country, blues en gospel. Maar toen zijn historisch georiënteerde composities eind jaren 60 voor het eerst op albums van The Band verschenen, voelden ze zowel vitaal als vintage aan.

“Ik wilde muziek schrijven die aanvoelde alsof het 50 jaar geleden, morgen of gisteren geschreven had kunnen zijn, met een verloren tijd gevoel,” zei Robertson in een interview in 1995 voor de publieke televisieserie Shakespeare in the Alley. In die tijd viel de muziek van The Band ook op door het toenemende volume en de manie van de psychedelische rock om te keren, en ook door het accent op jeugdige rebellie te leggen.P

Waar The Band ooit onder de naam The Hawks de begeleidingsband was van rockabilly zanger Ronnie Hawkins, maakten ze naam, nog vóór ze hun debuut uitbrachten, als begeleidingsband van Bob Dylan. Dat werd hen niet overal in dank afgenomen; zeker bij de eerste concerten werden ze vaak uitgejouwd: Dylan ging die tour van akoestische optredens naar elektrisch en daarmee versterkt. Voor veel van de Dylan-puristen in die tijd zeker in eerste instantie een grote teleurstelling. Terugkijkend zagen de bezoekers aan die concerten destijds niets minder dan een geniale combinatie.

Hun debuut Music From Big Pink, dat in 1968 uitkwam, bleek een klassieker. De groep kwam in 1970 op de cover van Time magazine en inspireerde een groot aantal grote artiesten om hun eigen amalgaam te maken, van het album Workingman’s Dead van de Grateful Dead (1970) tot Tumbleweed Connection van Elton John, dat het jaar daarop uitkwam. De muziek van The Band beïnvloedde Robertson’s collega-gitarist Eric Clapton zo erg dat hij lobbyde om in hun gelederen opgenomen te worden. (Het aanbod werd beleefd afgewezen.)

Hoezeer The Band naast Robbie uit andere sterke musici bestond, multi-instrumentalist Garth Hudson, pianist Richard Manuel, kwetsbaar met een fraaie stem, maar geteisterd door innerlijke demonen, bassist Rick Danko en misschien wel de meest geliefde van alle leden van The Band, Levon Helm die niet alleen drumde maar ook zong en de band sterke albums maakte, ging het met de chemie in de band, mede door een rock’n roll levensstijl waarin de geneugten van het leven meer drank, drugs en sex bevatte dan zou bijdragen aan een per se gezonde ontwikkeling bergaf. The Band kwam, onder leiding van Robbie tot de conclusie dat het beter zou zijn te stoppen.

Geen afscheidsconcert werd beter vastgelegd dan The Last Waltz, het afscheidsconcert van The Band. Martin Scorcese had de eer dit met zijn team voor zijn rekening te nemen en maakte er een meesterlijke registratie van. Niet alleen de enorme gastenlijst, met de toen belangwekkendste muzikanten, maar de perfect gevatte sfeer en de grootse kwaliteit van de songs, bleek een meesterwerk van grote invloed op alles wat er daarna gebeurde. Het was ook de basis voor een langjarige samenwerking tussen de twee waarin hun vriendschap even zeer een rol speelde als de creatieve inbreng van beiden.

Hoezeer het besluit The Band te ontbinden ook een gezamenlijke keuze was, werd het Robbie op den duur niet in dank afgenomen. Hij kreeg het verwijt vooral gericht te zijn geweest op zelfpromotie in plaats van een van The Band te zijn. Die beleving bleek hardnekkig. Het uitbrengen van de film Once Were Brothers over de geschiedenis van The Band met als ondertitel ‘Robbie Robertson and The Band’ droeg daar niet op positieve wijze aan bij. Al die jaren was er in ieder geval een onoverbrugbare afstand was tussen Robbie en Levon Helm. Tussen hen kwam het nooit zomaar goed; toen Levon stierf, kwam Robbie echter wel op bezoek. De biografie Testimony die Robbie schreef, zet zijn eigen rol meer in perspectief. Beide zijn echter mooie documenten, die, ondanks welke beleefde kleuring dan ook, het verhaal van The Band centraal zetten.

Na The Band droeg hij bij aan de albums van in elk geval twee van zijn bandmaatjes en toen Robbie in 1987 zijn solodebuut maakte, werkten ook Garth Hudson en Rick Danko daaraan mee. Fallen Angel van dat album was een eerbetoon aan Richard Manuel. En hoe mooi was het dat zijn muzikale relevantie werd onderstreept door samenwerking met U2, Maria McKee en Peter Gabriel.

Het bleef niet bij een enkel solo album. Door de jaren heen verschenen er 6 in totaal waarvan Sinematic uit 2019 het laatste was. Dat was echter bij lange na niet de laatste bijdrage van Robbie Robertson aan muziek. Zijn productiewerk en filmwerk, ook in combinatie, is bij elkaar een lange indrukwekkende lijst. Los van welke gedachte over al dan niet zelfverheerlijking van Robbie dan ook, zijn bijdragen aan de muziek, zowel in zijn rol binnen The Band, als soloartiest en aan filmmuziek zijn eenvoudigweg groot en groots geweest.