Waar ik het meeste naar uitkijk? Niet meer zingen: een goed gesprek met Fish
Vanuit een studio in de Midlands krijgen we de gelegenheid om Fish te spreken voor de tour begin oktober start. Hoe mooi is dat? Volop in de voorbereidingen voor de tour, is het op 20 september de eerste vrije dag van de repetities van al een week waarbij de band al door de grote stukken is gelopen en de nummers gekend zijn. De band en Fish kijken uit naar de tour met bijpassende opwinding. Met dat alles in gedachten én in de wetenschap dat Elizabeth Troy Antwi in het weekend aansluit, is Fish in goede stemming. De band pakt de hele set dan ook in het weekend op.
Al wekenlang voelde hij zich klaar voor de tour. En dan te bedenken dat hij nog maar net een punt heeft gezet achter de wekelijkse uitzendingen van ‘Fish On Friday’, waarin hij online verhalen vertelde over zijn verleden, waarin hij muziek deelde én dus ook nummers voorbij liet komen waarvan hij zich realiseerde “Dat zou wel heel goed passen in de setlist”. Raar was het wel om een einde te zien komen aan Fish On Friday: dat verzorgde hij viereneenhalf jaar lang al, elke vrijdagavond. Fans keken er steeds naar uit, er waren veel grappige momenten, Fish stoeiend met techniek, maar zeker ook voor de verhalen die Fish iedere keer te bieden had. Het beëindigen van die vaste show, het was een bijzonder moment en dat was ook merkbaar aan Fish en aan zijn Simone.
Wat voor Fish echter nog merkwaardiger was, was daarna vooral zijn huis achterlaten en naar het zuiden te rijden om in de Midlands te repeteren. Normaal gesproken vonden de repetities immers gewoon thuis in Haddington plaats. Juist omdat aan het einde van het Europese deel van de tour Fish en Simone verhuizen naar Berneray (een van de Hebriden) stonden zijn huis en studio al te koop. En Fish wilde geen risico lopen om zonder repetitieruimte te zitten. Dat zorgde echter wel voor het noodzakelijke en dus ook voor Fish vreemd voelende verkassen.
De setlistkeuze deden Steve Vantsis, bassist in de band én Fish’s muzikale partner, al in februari en maart van dit jaar. Ze hadden dus al snel een idee van wat ze wilden spelen. Heel grote verrassingen gaan er niet zijn, verwacht Fish, maar ongetwijfeld zullen er ook mensen zijn die teleurgesteld zijn. Maar, zo geeft Fish aan, we hebben 34 nummers gekozen: we kunnen echt niet alles spelen. Fish geeft aan dat juist ook de uitzendingen van Fish On Friday daar een bijdrage aan hebben gehad. Door de nummers zo nog eens te beluisteren, vielen er kwartjes. Tegelijkertijd, er waren ook momenten dat Fish zich realiseerde dat nummers niet zouden kunnen. “Niet alles is even eenvoudig. Er zijn veel nummers die echt gewoon voorbereiding vragen, die we nu eenmaal niet zo 1-2-3 kunnen spelen. Met de 34 nummers hebben we een mooie selectie waar wij uit kunnen kiezen. Er zijn er nog veel die gewoon ook echt afgevallen zijn.”
De concerten, met name in Nederland werden snel opgepikt door het publiek. “Ja, in Nederland ging dat heel voorspoedig, binnen een week of zo was de eerste reeks uitverkocht. Maar België, daar loopt het helemaal niet zo storm, daar valt de verkoop wel tegen, ja. Ik wilde heel graag in Brussel spelen en dat zat er nu in. Brussel en Antwerpen staan op de kaart, maar als er nog Nederlanders zijn die de shows daar mislopen, dan zou ik zeggen: zak even af naar België, daar is nog plek. Je hebt ook nog de kans om een andere setlist mee te maken.” Voor die plaatsen waar Fish twee optredens verzorgt, zo geeft hij aan, is dus met die 34 nummers ook rekening gehouden. De twee avonden in Utrecht gaan dan ook verschillen van elkaar.
Met het gegeven dat deze tour de afscheidstour is én de verhuizing die er aan komt, kun je je ook afvragen waar Fish nou het meeste naar uitkijkt. Het is mooi dat hij daar een beschouwend antwoord op geeft: “Het is de combinatie, echt. Enerzijds de verhuizing, anderzijds deze tour. Dit is niet zomaar een tour. Met Steve, met Mickey Simmonds, Gavin Griffiths, met Robin Boult, het is een weer bij elkaar komen van oude vrienden die nu samen weer op pad gaan. Het zijn allemaal mensen, ook Elizabeth, met wie ik een band heb, met wie ik geschiedenis heb. Dat maakt het voor mij bijzonder. Heel bijzonder. Als ik dit zou doen met mensen die het als een betaalde klus zien, dat werkt niet voor mij. En deze tour, ik zie dit echt niet als zomaar iets. We moeten heel gedisciplineerd te werk gaan. Want, hoe je het ook wendt of keert, dit gaat de laatste keer zijn dat ik ga touren. Ja, er zijn mensen die denken dat ik in 2026 misschien wel weer opnieuw op pad ga, maar vergeet het maar, dat gaat echt niet gebeuren. Maar goed, deze tour vraagt dus discipline. Ik kan niet 3 uren achter elkaar gaan zingen, dat gaat ’em niet worden. Dus daar moet ik ook bij de setlist rekening mee houden.” Er gaan dan ook geen interviews of meets en greets plaatsvinden. Dit is de tour die zijn carrière als zanger afsluit. Hij wil zijn publiek dan ook daar volledig van laten genieten.
We raken aan het onderwerp van de geweldige set aan heruitgaven die deze weken hier centraal hebben gestaan. “Ja, als ik geweten had, precies hoeveel werk en geld er in zou gaan zitten, dan had ik het echt heel anders gedaan. Toen we er eenmaal mee begonnen waren, konden we niet meer terug. En eigenlijk kwam er steeds meer bij. En dat ging maar door. Als je er over gaat nadenken, dan is er een grote kans dat voor mij de gewone versie van een album meer oplevert dan een deluxe versie. Er staat zoveel op. Maar ik wilde dit ook heel graag. Zeker met deze laatste twee (Internal Exile en Vigil In A Wilderness Of Mirrors), dat waren voor mij de belangrijkste albums. En die wilde ik dus ook heel graag zo maken, zowel voor Tara, voor Simone als voor mezelf, zeker net zoveel als voor de fans.” Niet alleen deze maar alle heruitgaven zijn toch zó speciaal en overladen? “Ja, maar zo wilde ik ook wel mijn muzikale nalatenschap neerzetten. Gisteren spraken we nog over de deluxe versie van Weltschmerz. Die kwam uit in 2020, vóór de Brexit en vóór de coronapandemie. Dat had zijn effect op de verkopen. Nu nemen we dus alle Weltschmerz exemplaren mee op tour. Als je je bedenkt dat we tijdens de eerste 9 concerten al 15.000 mensen publiek hebben, dan is de kans ook groot dat mensen ze nu alsnog kopen. En ja, realiseer je dat voor alle heruitgaven geldt dat ze niet meer worden aangevuld, na deze tour. Niemand gaat ze meer maken én wij gaan ze niet meer verkopen. Chocolate Frog Records stopt en, als er iets overblijft, dan wordt het vernietigd. Ik vind het ook wel mooi om het zo te doen. Het is anders, dat heeft nog niet iemand anders ook zo gedaan.”
“Het kan gerust zo zijn dat ik mijn muziekrechten nog wel verkoop, maar er gaat nooit meer zoiets komen als deze heruitgaven. Geen enkele platenmaatschappij zou het ooit zo gedaan hebben. Wij hebben het zó gedaan omdat het kon. Simone en ik met hulp van Tara, wij pakten de distributie op. Er is geen grote maatschappij met talloze werknemers nodig. We hadden Steve die zich richtte op de ontwerpen. En er waren mensen die ons kwamen helpen op onderdelen. Dat maakte dat het werkte. Kijk naar een bedrijf als Warner, die maakten 10.000 stuks van de Marillion-heruitgaven. Die vroegen daar GBP 100,- voor. Als je kijkt naar onze prijzen, die zitten met GBP 60,- daar behoorlijk onder. Die prijs hoeft echt niet zo hoog te zijn. Maar laat het duidelijk zijn, je moet er bij deze tour wel bij zijn, want daarna is het over en sluiten.”
De laatste twee heruitgaven zijn nog het meest luxueus van allemaal uitgevallen. Voor Fish is dat appeltje, eitje. Vigil In A Wilderness Of Mirrors en Internal Exile gaan zover terug, hebben zoveel live exposure gehad dat er ook het meeste historische materiaal van te vinden is. En niet onbelangrijk, de totstandkoming van de albums vond voor beide plaats in tumultueuze tijden voor Fish. Eerst was er immers het vertrek uit Marillion. En bij de andere release, het bouwen van de studio en wat er verder bij kwam kijken. Terugblikkend geeft Fish aan dat hij in die tijd voor veel mensen ook wel doorging als afgeschreven, een dronken en cocaïne-verslaafd zanger die alleen maar woorden aandroeg voor de band. Door Fish op die manier af te schilderen, zijn bijdrage te kleineren, kon de band aanmerkelijk anders geafficheerd worden. Voor Fish was Vigil In A Wilderness Of Mirrors ook een nadrukkelijk vitaal statement dat duidelijk maakte “Hier sta ik en als jij er anders over denkt, dat is dan jouw pech” In andere woorden: dit is mijn middelvinger.
We halen herinneringen op aan een concert tijdens de Vigil-tour in Düsseldorf waar Fish tranen in zijn ogen had. Hij beaamt dat dat een emotionele avond was en dat die tour überhaupt belangrijk voor hem was. “Daarna werd het moeilijker ook om Internal Exile te maken. Dat was echt helemaal vanaf niets beginnen. Met alles wat er verder bij kwam kijken, met het bouwen van de studio, de financiële situatie en de persoonlijke omstandigheden die speelden. En met het eindresultaat was ik nooit echt helemaal tevreden. Pas nu met de mix van Calum Malcolm én met het inpassen van onder meer Under A Poet’s Moon, staat het voor mij. Het geluid is helemaal fantastisch en zoals ik het zie, vind ik het net zo sterk als Vigil. Wat betreft de samenwerking met Calum, die gaat al terug naar 13th Star en hij bewees zich daar al. Dat was gewoon geweldig. Ik wilde ook dat hij Internal Exile oppakte en toen gaf hij aan dat hij ook Vigil wilde doen. Dat was voor mij wel spannend, want dat is, zeg maar, bijna heilige grond. Maar ik gaf hem groen licht en ik ben erg tevreden over de remix. Het album klinkt gewoon heel helder zo en met de stem erg naar de voorgrond en dat maakt het helemaal af.”
Als je die reeks aan heruitgaven zo op een rijtje zet, dan heb je echt een prachtige reeks met overwegend erg goede albums. Fish solo betekende gewoon toch flink imposante albums. “Ja, dat maakte het toch ook niet al te makkelijk om die setlist te maken.”, zegt Fish. “Als je alleen al Vigil en Internal Exile zou spelen, dan zou je al een mooie keuze hebben, maar er is zo veel meer. Dus die keuze was echt wel lastig. Maar we hebben een goede balans gevonden.” Met de heruitgaven nog vers in gedachten valt op hoeveel zanglijnen van Fish indruk maken, hoezeer hij de juiste snaar weet te raken, hoezeer hij emoties weet te vangen met zijn stem, met zijn zang. Hij is misschien wel veel meer een geslaagde zanger dan hij zelf denkt. Fish reageert snel: “Als ik ergens naar uitkijk, dan is dat het niet meer zingen. Van alles wat ik doe, is mijn zang, denk ik, het minst sterke. Ik ben echt beter in andere dingen.” Hij lacht de opmerking over de zanglijnen weg: “Ja, nogal wiedes dat die bijzonder zijn, ik gebruik zoveel woorden in mijn teksten dat ik wel heel snel mijn teksten moet zingen. Waarom schrijf ik ook altijd van die lange teksten? Ik wilde vroeger ook gewoon altijd drummer worden. Niet zozeer zingen. Als ik er nu over denk, dan spreekt de frasering en dat swing georiënteerde van Sinatra me bijvoorbeeld wel steeds meer aan.”
Uit die heruitgaven van zijn albums blijkt ook dat Fish veel meer een rocker is dan hij bij Marillion kon laten zien. “Ja, dat deden we heel lang geleden bij Marillion niet zomaar. Mijn invloed, veel meer dan Genesis, was The Who. Luister maar naar Waverley Steps (van Weltschmerz), daar hoor je ook invloeden van Quadrophenia (album van The Who) in terug.” Toch nog even terug naar de zang, want, dat bewijzen die heruitgaven zeer zeker: Fish kan je gewoon met zijn zanglijnen pakken.
“Ja”, zegt hij, “Ik doe het op mijn manier. Tuurlijk zijn er betere zangers dan ik, daar ben ik me zeer wel van bewust. Als ik nog eens ga zingen, moet ik dat misschien maar doen als Leonard Cohen. Hij had ook bepaald een eigen stijl. Wat ik mis in vocale techniek en beheersing, daar stel ik mijn bezieling, mijn passie tegenover.” En dat is precies wat zijn muziek maakt tot wat die is: gepassioneerd, voelbaar van mens tot mens, recht uit het hart. De tour nadert nu met rasse schreden. Zorg ervoor dat je de kans niet mist om Fish live te zien: een meer bevlogen artiest die een zaal met één handbeweging stil kan krijgen, die vind je niet zomaar. En, kan je in Nederland niet meer terecht, volg dan het advies van Fish en bezoek hem in Brussel of Antwerpen. Met de enorme selectie aan nummers die er te wachten staat, belooft het echt een feestje te worden, deze tour. Als het achter de rug is, blijft de muziek over en kunnen we net als van het onderstaande nummer daar nog steeds van genieten.
P
