Stop Making Sense, de legendarische Talking Heads concertfilm van regisseur Jonathan Demme uit 1984, is deze winter terug in de bioscopen. Gerestaureerd in 4K door A24 Studios maakt deze opzwepende en energieke klassieker, die bovendien geldt als voorbeeld van vroege digitale audiotechnieken, nóg meer indruk.

Was Stop Making Sense aanvankelijk vooral een promotiefilm bij het album Speaking in Tongues, inmiddels staan de film en het bijbehorende album helemaal op zichzelf als mijlpalen in het oeuvre van Talking Heads. De drie gefilmde optredens in het Pantages Theater in Hollywood, in december 1983, laten een band zien op de pieken van zijn kunnen, versterkt door Bernie Worrell (toetsen), Alex Weir (gitaar/zang), Ednah Holt (zang), Lynn Mabry (zang) en Steve Scales (percussie). In een even strakke als spontaan ogende choreografie vuurt de groep het ene na het andere hoogtepunt op het publiek af. Een denderende muziek-express vol funk, postpunk, new wave, afrobeat, avant-garde en pop die de klasse van Talking Heads in volle glorie laat zien en horen.

De band had in voorgaande jaren natuurlijk al indruk gemaakt met de optredens in het kader van de baanbrekende albums Talking Heads: 77, More Songs About Buildings and Food, Fear of Music en Remain in Light. De live-compilatie The Name of This Band Is Talking Heads uit 1982 legde dit allemaal uitstekend vast. Op die registratie horen we ook de tienkoppige band aan het werk die in 1980 en 1981 op de podia wereldwijd zoveel indruk maakte. Daar is al te horen wat op Stop Making Sense nog eens dik wordt overgedaan: Talking Heads live was tussen eind jaren zeventig en midden jaren tachtig fenomenaal.

Vanaf het moment dat David Byrne met Psycho Killer de film opent, solo met akoestische gitaar en ghettoblaster, laat het podium je niet meer los. Tina Weymouth voegt zich bij Byrne voor het kalme, fraaie Heaven. Hierna groeien band en instrumentarium verder aan. Als Jerry Harrison zich bij de groep voegt is de bezetting compleet. Met Burning Down the House draait de band op volle sterkte. De elegantie en soepelheid bij Life During Wartime is opvallend, maar de band houdt dit gewoon het hele concert vast. Muzikanten en filmcrew creëren in een vloeiende dans met elkaar een ultieme audiovisuele rollercoaster. ‘Zijn er vragen?’, aldus een droogkomische Byrne na het indrukwekkende eerste deel van de gig.

Hierna volgt een theatraler deel, met een grotere nadruk op schaduw en contrast tussen licht en donker. Tracks als Swamp en What a Day That Was krijgen zo extra dimensies mee. This Must Be the Place speelt zich af in huiselijke setting met boekenkast en schemerlamp. De ‘choreografie’ van Byrne met die schemerlamp is een van de vele fijne extra’s die de film nóg beter maakt. Het volgende piekmoment – de film bestaat feitelijk alleen maar uit piekmomenten natuurlijk – is Once in a Lifetime met die onontkoombare groove en de bebrilde Byrne in een schokkende dans. Hoe mooi en gepast dat de Tom Tom Club ook nog even passeert: Tina Weymouth en Chris Frantz voeren een heerlijk Genius of Love aan.

Hét beeld van Stop Making Sense is natuurlijk David Byrne in een cartoonesk oversized pak. Byrne kreeg ooit het advies om in het theater alles ‘iets groter’ te maken en nam die raad voor dit concert letterlijk. Het levert iconische beelden op bij het door volvette toetsen gekleurde Girlfriend Is Better, een van de sleuteltracks dus, ook gezien de tekst: ‘I got a girlfriend that’s better than this / But you don’t remember at all / As we get older and stop making sense / You won’t find her waiting long / Stop making sense, stop making sense / Stop making sense, making sense’.

Tegen het einde van de film, als Byrne zonder colbert rondspringt en zijn vierkante broek de show steelt, komt ook het publiek voor het eerst close-up in beeld en geven Demme en co de film een extra invalshoek. Byrne introduceert de band en hierna volgt een verbluffende versie van Crosseyed and Painless, een van de vele hoogtepunten van het album Remain in Light. Na een verrassend, reggae-achtig, warm intro breekt de band los naar de bekende nerveuze hogesnelheidstrein. Er volgen zes adembenemende minuten. De hele crew wordt hierna het podium opgehaald en na een zinderend concert van anderhalf uur valt dan het doek.

Stop Making Sense werd in 2021 opgenomen in het National Film Registry van de Verenigde Staten, als zijnde ‘culturally, historically, or aesthetically significant’. Daar valt niets tegenin te brengen. Je kunt overigens hetzelfde zeggen van de registratie van David Byrne’s even briljante American Utopia show uit 2020. Ook dat is van een zeldzaam niveau. Byrne, toen inmiddels ver in de zestig, liet daar weer even zien hoe je kunt blijven vernieuwen en imponeren.

De andere held van Stop Making Sense, regisseur Jonathan Demme, maakte in de jaren tachtig en negentig, naast alom geprezen films, nog een aantal opvallende muziekvideo’s waaronder Sun City van Artists United Against Apartheid, The Perfect Kiss van New Order, Away van The Feelies en Streets of Philadelphia van Bruce Springsteen.

Stop Making Sense is nu ook weer op vinyl verkrijgbaar. De reissue dubbel-elpee kent naast nieuw fotomateriaal een aantal tracks die destijds niet waren meegenomen op de soundtrack: Big Business / I Zimbra en Cities. De beste manier om de optredens van december 1983 in Hollywood te ervaren is echter om de film op grootbeeld over je heen te laten komen. Dit kan vanaf 11 januari overal in Nederland. In onder meer Filmhuis Den Haag, De Melkweg en LantarenVenster draait de film in december al.