Bezwering der geesten – Baraná Wereldjazz Festival in Utrecht
Het gezelschap Baraná zet deze maand als gastheer een heus festival neer dat zich kan laten zien. Het is om de muzikale affiniteiten van het gezelschap heen gebouwd wat voor een sterke coherentie en een spannende opbouw zorgt.
Bezwering van de geesten zou je het kunnen overschrijven, passend bij of contrasterende met de dagelijkse crisis-voodoo dezer dagen. Met focus op de klank van Europa en Azië … en … mogelijke wisselwerkingen. Met Baraná als verbindende element, in een verbindende rol.
Europa
De eerste festivalavond met gelijk vier optredens van hoog kaliber die Europa langs Noord-Zuid en West-Oost coördinaten omcirkelen: van Schotland en de Lage Landen via Gallië naar Anatolië en uiteindelijk de diepte van Rusland in.
Als opmaat: gitarist Paul Pallesen samen met Alan ‘Gunga’ Purves, de onnavolgbare Schotse percussionist uit Amsterdam. Uit alle hoeken en gaten komen de gekste geluiden met ontwapenende timing en ritmiek en laten de wereld keer op keer lichtelijk kantelen en de geesten dansen.
Vervolgens gaat gastheer Baraná een ontmoeting aan met Sanem Kalfa, een jonge veelbelovende Turkse zangeres uit Groningen, om vanuit de diepte van de traditie een brug naar het nu hier te slaan. Kalfa, die twee jaar geleden de vocale competitie van het Montreuxfestival won, heeft daarvoor het nodige in huis c.q. in haar stem. Zij is o.a. lid van pianiste Kaja Drakslers Acropolis-groep.
In de tweede helft dan meer dan drie opmerkelijke instrumenten in handen van even opmerkelijke musici. Zoals de serpent en de tuba van Michel Godard, de hoorn van Arkady Shilkloper, de wonderlijke fluiten, rieten en natuurhoorns van Sergej Starostin of de trompette marine van Linda Bsiri en de diversiteit aan raamtrommels van Jarrod Cagwin.
Dat Michel Godard met zijn meesterschap een nieuwe plaats voor de tuba heeft veroverd mag inmiddels als bekend verondersteld worden. Hij beweegt souverein tussen Monteverdi en Coltrane, tussen occident en oriënt. Iets soortgelijks geldt voor Jarrod Cagwin, die o.a. lid is van het ensemble van Rabih Abou-Khalil even als de group van Sezen Aksu en tegenwoordig percussie-docent aan het conservatorium van Istanbul. Linda Bsiri is met haar stem de link tussen wind en huid: Écoutes le vent, zaols de naam van het trio zo mooi aangeeft.
Het Moscow Art Trio is in zijn aard uniek en neemt al meer dan twintig jaar (eerste concert 1990) een geprofileerde plaats op de raakvlakken tussen jazz, folk en klassiek in. Shilkloper heeft voor de hoorn hetzelfde gedaan als Godard voor de tuba. Starostin is een folk musician pur sang die in de voetsporen van Bartok veel werk in het opsporen en reconstrueren van oorspronkelijke volksmuziek in Rusland verricht heeft. Pianist Misha Alperin afkomstig uit Ukraïne, in Moldavië opgegroeid en nu al lang in Oslo woonachtig, heeft de werelden van klassiek, folk en jazz in zijn loopbaan doormeten voordat hij zich met zijn maten Shilkloper en Starostin in dit unieke trio vond. Nog in de Sovjettijd naam hij met Shilkloper zijn eerste ECM-album, Wave of Sorrow, in het westen op. Zijn meest recente album is Folk Dreams.
Azië
De tweede festivalavond heeft twee kleurrijke gasten. Vocaliste Julia Charkova uit Chakasiya, een republiek van de Russische Federatie met een half miljoen inwoners waarvan nog 12% oorspronkelijke Chakassiërs zijn. Zij spreken Chakassisch dat tot de grote familie van de Turktalen behoort. 
De hoofdstad Abakan van Khakasiya ligt 300 km ten zuiden van Krasnojarsk aan de grootste Siberische rivier, de Jennissei, die in het Sajangebergte ontspringt. In het zuidwesten ligt Kasachstan, in het zuidoosten Mongolië. Ze klinken anders, dit soort onmetelijke landschappen in Azië. Charkovas muziek is een soort ambiënt met een drone, gespeeld op een speciale tafelharp die veel wegheeft van een slide-gitaar. En ook de stem werkt anders in deze omgeving. De hoge zang (geen boventoonzang) wisselt af met de lage, de keelzang waarmee je een grotere resonantie bereikt. Het is de keelzang die direct de associatie met de geesten in de grote natuur, het bovennatuurlijke oproept en die als verbinding tussen beide sferen ervaren kan worden.
Als tweede een ongewoon Frans-Chinees duo van klarinet en mondorgel, Yom en Wang Li. Yom is het type turbo klezmer klarinetist – hij heeft zich al jaren geleden zelf tot nieuwe klezmerking uitgeroepen – terwijl Li’s virtuoos mondorgelspel elektronisch versterkt een interessante counterpart vormt voor het huilen, krijsen en janken van Yoms klarinet. Zo wakkeren ze elkaar aan, stoten ze elkaar af of bewegen naar elkaar toe, dagen ze elkaar uit, vinden elkaar enz.. Het is een spel der bezwering van allerlei geesten en krachten die daarbij opgeroepen worden.
Met spanning mag naar de afsluiting door Baraná zelf uitgekeken worden. Ook zij volgen aansluitend met hun Elektro Shaman het pad der bezwering van grote en kleine geesten.
Baraná Wereldjazz Festival
- 26 april, 19:00, RASA, Utrecht – Pallesen/Purves – Baraná Quintet & Sanem Kalfa – Michel Godard Trio – Ecoute le Vent – Moscow Art Trio
- 27 april, 19:00, RASA, Utrecht -Baraná Festival Workshopband – Julia Charkova – Duo Yom & Wang Li – Baraná Elektro Shaman
Voor meer informatie over het Baraná Wereldjazz Festival in Utrecht zie www.baraná.nl.
Video
- Alan ‘Gunga’ Purves
- Sanem Kalfa
- Michel Godard Écoutes le vent – docu 18 min
- Sergej Starostin
- Moscow Art Trio
- Julia Charkova
- Yom & Wang Li
Radio concertzender ON DEMAND
Discografie (selectief)
- Kaja Draksler Acropolis Quartet feat. Sanem Kalfa – Türkü. DruGod Records
- Michel Godard/Franck Tortiller/Patrice Héral – Ivresses. yellowbird-records
- Michel Godard/Linda Bsiri/Michelle Rabbia/Gabrielle Mirabassi – Le Regard d’ un Ange. Symphonia
- Moscow Art Trio – Live In Holland. Jaro
- Yom & Wang Li – Green Apocalypse. Buda musique
