Er is die beroemde scène in de film Buena Vista Social Club van Wim Wenders uit 1999: Ry Cooder en zijn zoon Joachim stappen van hun motor en zijspan en lopen een achteraf gelegen studio in Havana binnen. Ry denkt na over het onwaarschijnlijke wonder van zijn eerste ontmoeting met de stem van Ibrahim Ferrer: Zoiets kom je maar één keer in je leven tegen. In de studio begint Ferrer te zingen. De broosheid van die stem is hartverscheurend: Duermen en mi jardin / Las blancas azucenas, los nardos y las rosas…(Ze slapen in mijn tuin / De witte lelies, de tuberoos en de rozen…). Sinds die film is er een kwart eeuw aan verhalen verteld over het fenomeen Buena Vista Social Club. En toch werd één ding nauwelijks genoemd: de muziek, de liedjes die ze zongen en hun oorsprong.

Dat liedje dan… met zijn knisperend romantische tekst over een man die de wanhopige wens uitspreekt dat geen van de geurende bloemen in de tuin ooit zijn lijden mag kennen, anders sterven ze… wat is het? Het antwoord: Silencio uit 1932. En de woorden en de muziek? Van een singer-songwriter die helemaal niet uit Cuba komt, maar uit het thuisland van saxofonist Miguel Zenón, Puerto Rico: Rafael Hernández (1892-1965).

En kijk nu eens goed naar de hoesfoto van El Arte Del Bolero, Vol.2. Die songteksten, kunstig op de achtergrond, zijn er. Die slimme ontwerptruc vertelt het verhaal van wat dit duo-album van twee hechte muzikale bondgenoten hier probeert te doen: in Zenón’s woorden in de voeringtekst, is het het verkennen en tonen van het karakter van “het Latijns-Amerikaanse Songbook en […] de Bolero in het bijzonder als genre.[…] We wilden dat dit alles over het materiaal zou gaan; dat de liedjes zelf de hoofdpersonen zouden zijn.”

In feite is er een ontwerpovereenkomst met de hoes van het eerste album El Arte Del Bolero, dat altsaxofonist Sam Norris zo goed voor ons beoordeelde toen het uitkwam. Sam zei dat het spel van het duo “de griezelige muzikale chemie van het duo laat horen, Perdomo’s comping ademend met Zenón’s duidelijk gerichte, beboppy frasen, beide spelers wassend en afnemend in tandem met elkaar.

In wezen heeft Sam de manier waarop het werkt tussen deze twee muzikanten zo uitzonderlijk goed beschreven. Luis Perdomo heeft een heel arsenaal aan verschillende texturen en stemmingen. Jack DeJohnette sprak ooit over zijn bewondering voor Perdomo’s consistentie. Dat was een compliment. De pianist hoort ook alles en reageert erop. Het is misschien voor de hand liggend, maar er is hier een prachtige dialoog tussen vrienden aan de gang.

Waar het oorspronkelijke El Arte Del Bolero op instinct en impuls werd samengesteld “tijdens een geïmproviseerde duosessie”, is Vol.2 veel beter doordacht. En Zenón en Perdomo klinken alsof ze hebben genoten van een lang proces waarin ze hebben besproken aan welke nummers ze zouden werken.

Deze liedjes uit verschillende landen hebben verbazingwekkende achtergrondverhalen, die beide muzikanten goed kennen, en vormen een fascinerend verhaal over hoe goede liedjes reizen. Eva Elena Valdelamar was een Mexicaanse singer-songwriter en haar lied Mucho Corazón (veel hart) is het soort ballade dat op draaiorgels op straathoeken in Latijns-Amerika wordt gespeeld. Zenon en Perdomo houden allebei van de versie van de Cubaanse bandleider Benny Moré, die tragisch vroeg stierf.

Het nummer dat me het meest aansprak was Motivos uit 1965. Het originele nummer is van songwriter Italo Pizzolante – uit Perdomo’s thuisland Venezuela, en het is een soulvolle liefdesverklaring. Deze duoversie is een compleet statement, een perfecte opname. Zenon herinnert ons eraan dat hij een van de helderst denkende improvisatoren is die je ooit zult horen.

Even terzijde: Zenón en Perdomo laten de verbindende kracht van de Bolero horen. Dit belangrijke erfgoed reist met gemak van land naar land en verenigt mensen. UNESCO bestudeert momenteel zelfs een gezamenlijke aanvraag van Mexico en Cuba om het te categoriseren als immaterieel erfgoed. Hier is een uittreksel van de aanvraag:

Bolero is ontstaan uit de assimilatie en samensmelting van verschillende culturele elementen en de menselijke creativiteit om een gemeenschappelijk cultureel resultaat op te bouwen is duidelijk zichtbaar. Creativiteit uit zich zowel in de tekst als in de muziek die, wanneer ze samengesmolten zijn, het mogelijk maken om gevoelens en emoties uit te drukken, zelfs met dans, en in de integratie van verschillende instrumenten, in de manieren om het te interpreteren, waar elke muzikant, arrangeur of zanger er zijn of haar eigen stijl van expressie aan geeft.”

Misschien zal dit album, dat een eenvoudig doel heeft, “om liedjes te spelen die we kennen en waar we van houden”, en dat zo goed doet, de balans doet doorslaan.

NB. Deze recensie verscheen op 20 augustus op LondonJazzNews en is voor Written in Music vertaald.