NSJ dag 3: ‘Good Vibes’, ‘Origami Harvest’ en ‘Still Dreaming’
De laatste dag van NSJ gaat alweer beginnen. In tegenstelling tot voorgaande dagen baadt Ahoy in het zonlicht. Het voorplein gevuld met duizenden popelende muziekliefhebbers. Ook vandaag kan er worden gekozen uit een rijk aanbod van aantrekkelijke concerten, van artiesten uit alle windstreken. Trouwe NSJ-gangers kennen het ritueel van cirkels en markers wetende dat de keuzestress snel zal plaatsmaken voor aangename verrassingen en bijzondere ontmoetingen.
Ekaya, het septet (huisorkest) waar Abdullah Ibrahim mee optreedt sinds 1983 en waar hij in dat jaar het gelijknamig album mee maakte, neemt ons mee terug in de tijd naar de straten van New Orleans rond 1910. In een sfeervolle mix van Afro-Amerikaanse muziektradities, komen intrigerende dansritmes uit vervlogen tijden voorbij.
De bandleden maken plaats voor hun leider. Een spotlight hult de vleugel in een zacht schijnsel. Kalm neemt de broos ogende Ibrahim plaats achter het imposante instrument om zich te wijden aan een lang symbolisch betoog.
Kwetsbaar, met diepgang en een delicate timing, geeft hij een beschouwing op zijn lange leven. Uit zijn spel spreekt een tedere passie voor de muziek, zijn publiek en (waarschijnlijk) in de eerste plaats voor vrede en verzoening. Na 10 minuten sluit het ensemble aan om zich met hem te wijden aan een lange lofzang voor traditionele Zuid-Afrikaanse muziek en Afro-Amerikaanse jazz.
In Volga overweldigt Spinifex met ongetemde geluidsexplosies. Het ensemble put uit genres en tradities. Dat zijn bouwstenen voor muziek waarin niets per se is vastgelegd of uitgeschreven, mits er samenhang intact blijft in het groepsgeluid. Vrijheden zijn ingebed in wetmatigheden die dienen als uitgangspunt, nooit als doel. Schurende arrangementen bieden de oren enige houvast, geen zekerheid. Muziek tegen de klippen op. Vat hun inspiratie samen als extreem uitbundig.
Als contrast maakt de overstuurde chaos ruimte voor meditatieve sferen waarin Arabische en Indiase invloeden een boventoon hebben.
Het Yuri Honing Acoustic Quartet dompelt Madeira onder in een door disbalans gevoede weldaad. De groep speelt werk van het met een Edison bekroonde album Goldbrun, uit 2017. Honing schetst een vakantiestemming. Riviera jaren vijftig, stijlvolle houten speedboten, gebruinde mannen in zwembroek met ceintuur en wuft kijkende vrouwen die verveeld sigaretten roken. In zijn ivoorwitte smoking van glanzend satijn, past Honing goed in dat beeld. Filosofische bespiegelingen gevat in schrijnende lyriek, maken gaandeweg plaats voor meeslepend rauwe swing.
Harp versus Harp. Het concert van harpist Edmar Castañeda en mondharpist Gregoire Maret is het meest uitzonderlijke dat NSJ dit jaar programmeert. De concertharp en de mondharmonica zijn buitenbeentjes in de jazz. Beide instrumenten hebben een specifieke timbre en lenen zich minder vanzelfsprekend voor virtuositeit dan de meeste andere instrumenten. Het is dan ook balanceren tussen duivelskunst en schoonheid om tot het fascinerende resultaat te komen dat Castañeda en Maret bereiken. Ingenieuze arrangementen en grooves gespeeld op een mondharp en een concertharp, liggen niet voor de hand. Deze rasmuzikanten geven het moderne jazzidioom veel extra allure.
Stefon Harris blijft een imponerende vibrafonist. Zijn concerten bevatten altijd de ingrediënten die de impact van doorontwikkelde jazzmuziek onderstrepen. Muziek die je bij de kladden vat omdat hoofd en hart op een ondoorgrondelijke manier worden verbonden. Los van de vorm waarin Harris zijn muziek vat, is het zijn aanstekelijke spel en zijn bevlogenheid die zijn concerten tot een belevenis maken. In dit concert bespeelt hij naast de vibrafoon ook de marimba. Instrumenten die qua concept op elkaar lijken, maar op een eigen specifieke manier worden bespeeld.
In Madeira schept Henry Threadgill met Zooid klaarheid met avontuurlijk avant-garde. Muziek die niet dwingt en vrijheid neemt om zich te voegen naar vragen en antwoorden. De teneur is afgewogen en verfijnd. Ook de improvisaties ademen een open atmosfeer.
Naast altsaxofoon bespeelt Threadgill de dwarsfluit. Samen met cello, trombone/tuba, gitaar en drums, heeft hij met Zooid een formatie waarmee eindeloos kan worden gevarieerd met klankkleuren die niet standaard zijn in een kwintet. De tuba, die zich doorgaans lastig laat inpassen vanwege het zich traag vormende geluid, wordt meesterlijk bespeeld door Jose Davila.
De legendarische pianist Chick Corea behoeft geen introductie. Corea komt naar Rotterdam met zijn nieuwe formatie Spanish Heart Band, die bestaat uit Jorge Pardo (fluit, sax), Michael Rodriguez (trompet), Steve Davis (trombone), Niño Josele (gitaar), Carlitos Del Puerto (bas), Marcus Gillmore (drums), Lusito Quintero (percussie) en Nino de los Reyes (dans).
Niet lang geleden bracht hij er het album Antidote mee uit. Corea heeft natuurlijk een enorme aantrekkingskracht en is zo bekend, dat er zich een enorme rij vormt om de Amazone binnen te komen. Op een gegeven moment bedraagt de wachttijd maar liefst meer dan 45 minuten. Gelukkig staan we met de rij al in de hal naast de tribune als het concert begint, dus het is goed te horen. De warmte en het enthousiasme stralen er van af. Corea laat veel over aan zijn bandleden en heeft absoluut geen drang om continu op de voorgrond te zijn. Sterker nog, hij heeft er zichtbaar plezier in om zijn collega’s hun eigen podium te geven met uitgebreide solo’s. Zijn door Spaanse invloeden doorregen composities zijn zeer aantrekkelijk en worden bijzonder strak uitgevoerd met veel gevoel voor ritme. Corea bezit daarnaast de unieke combinatie van virtuositeit, oprechte bescheidenheid en bijzondere sympathie. Dat laatste uit zich bijvoorbeeld in het feit dat hij direct na het concert bij het podium contact zoekt met het publiek en hen de handen schudt. Een van de hoogtepunten van North Sea Jazz en een concert om nooit te vergeten! (tekst C. Corea: Wouter Schenk)
Ooit stond het Modern Jazz Quartet (opgericht in 1952) garant voor gedistingeerde jazz met een sophisticated sound. Vibrafonist Milt Jackson tilde zijn instrument naar een level dat tientallen jaren de standaard zou blijven voor nieuwe generaties.
Onder de handen van Joel Ross krijgt de vibrafoon opnieuw een heroïsche uitstraling. Ross (23) is dan ook een fenomeen. In zijn spel combineert hij percussie en melodie tot een zeer uitdagende dimensie. Hij is de ware virtuoos die nietsontziend het uiterste van zichzelf en zijn instrument eist. Ross danst achter zijn klavier terwijl de ene na de andere adembenemende sequens of frase uit zijn mallets rolt, in een onuitputtelijke stroom van ideeën. Zijn groep Good Vibes vloeit het dna van de geïmproviseerde muziek door de aderen. Hun spiritueel opzwepende drive geeft Volga vleugels. Progressieve jazz krijgt geweldige impuls van deze jong talenten, die een nieuwe generatie meeslepen in hun enthousiasme.
In nieuwe muziek ligt het steeds meer voor de hand om vertrouwde concepten te nuanceren of totaal om te gooien. Meer dan ooit is muziek is een laboratorium voor ideeën en het verweven van concepten tot nieuw amalgaam. Ambrose Akinmusire doet niets liever dan het concept jazz openbreken en remixen. In zijn nieuwste project Origami Harvest werkt hij samen met het gerenommeerde Mivos String Quartet uit New York. Dit kwartet heeft verwantschap met de Tweede Weense School. De percussieve unisono arrangementen die ze in combinatie met de piano spelen, zijn hartverscheurend. De toegepast elektronica is in dit concept puur overbodig. De grote uitdaging ligt verscholen in het hergebruik van de kleuren en de polyritmiek van ensembles die zich oorspronkelijk op klassiek oriënteerden.
Onder de noemer Everything’s Beautiful brengt Robert Glasper zijn eerbetoon aan Miles Davis. Muziek is geluid. Bij het derde en laatste concert dat Glasper op zondagavond geeft als NSJ Artist in Recindence, staat Darling afgeladen tot het allerlaatste plekje in de zaal. Ik zie maar een glimp van het podium. Geen nood, want het topvermaak op het podium plant zich voort onder het publiek dat meeleeft, -doet en -beweegt. In weergaloos lome grooves drapeert Glasper een weldadig tapijt van soul en funk en hiphop. Natuurlijk wordt werk van Black Radio gespeeld.
In deze editie van NSJ wordt de nieuwe generatie virtuoze toppianisten vertegenwoordigd door Christian Sands en Shai Maestro. Pianisten die zich op een vernieuwende manier aansluiten bij de traditie van het grootse pianospel.
Afgelopen vrijdag gaf Sands een weergaloos concert waarin hij zo’n beetje alle verworvenheden van de jazzpiano op een rijtje zette. Vanavond is de beurt aan Maestro en wordt Madeira opnieuw gehuld in pianistisch meesterschap.
In zijn muziek koerst Maestro op aansluiting bij de pianotraditie in de volle breedte. Zijn spel, vaak gebaseerd op lyriek en verweven met de Joodse muziektradities, spreekt tot de verbeelding van velen. Ondanks de duizelingwekkende tempi oogt Maestro volledig ontspannen. Zijn aandacht is bij iedere noot die hij speelt. In een geïnspireerd eerbetoon verwijst hij naar de samenwerking van Charlie Haden en Hank Jones.
Na vele uren genieten loopt de zondag ten einde. Wat rest zijn de staartjes van de laatste concerten. Joshua Redman speelt in Hudson. Still Dreaming lijkt een toepasselijke verwijzing naar dit moment, maar is de titel van zijn laatste album, dat een ode is aan Ornette Colemans Old and New Dreams-kwartet. Aan de laatste stukken kleven geen rauwe randjes. In de muziek klinkt onmiskenbaar nostalgie. Misschien is weemoed wel de krachtigste ambitie die aan jazz en impro kleven. Het opnieuw tot leven wekken van doorleefde muziek en een sfeer oproepen die in een nabij verleden nog zeer vanzelfsprekend was. Redmans kwartet komt er heel goed mee weg.
In Darling is ons laatse half uur voor Jacob Collier. Iemand die naast mij staat en hem nog niet kende, noemt zijn muziek geforceerde kitsch. Ik lach toegeeflijk, maar sputter ook ernstig tegen. Je kijkt naar een muzikaal genie die baadt in hoogmoed. Dat is heel normaal als je 24 bent. Ik vertel haar dat Collier nu nog alle kanten opschiet. Hij zit nog in zijn leerjaren. Straks maakt hij keuzes die zijn muziek meer richting en structuur geven. Geniet nog maar even van zijn jeugdige onschuld. Morgen is hij een man.
Meer North Sea Jazz 2019:
- Tomeloze energie van James Brandon Lewis en Joe Jackson op NSJ Dag één
- De fraaie creativiteit van Onyejiaka en Cohen op NSJ dag twee
- NSJ dag 2 (2): Spannende interacties in de beste jazzclubs van Nederland
- NSJ dag 3: ‘Good Vibes’, ‘Origami Harvest’ en ‘Still Dreaming’