De Finse componist en jazzpianist Iiro Rantala schuift niet onder stoelen en banken dat hij klassiek geschoold is. Zo opende hij op zondag 14 april in Dinslaken solo met het Kyrie van Bach (Messe B-minor). Het was gelijk muisstil in de zaal van het Ledigenhaus in de mijnstad in de buurt van Oberhausen. Het ‘Iiro Rantala Trio Europa’ bestond verder uit de Poolse jonge vioolvirtuoos Adam Baldych  en de uit Zagreb, Croatië, afkomstige celliste Asja Valcic. Alle drie zijn afkomstig uit de stal van ACT, het in 1992 onafhankelijke opgerichte label van Siggi Loch. ACT timmert de laatste jaren behoorlijk aan de weg met verfrissende Europese jazzartiesten. Onder anderen Lars Danielsson (Zweden), Michael Wollny (Duitsland) en Leszek Mozdzer (Polen) maken deel uit van de ACT-stal. Zowel Baldych als Rantala zijn door WiM eerder gezien en gehoord tijdens het WDR Jazzfest begin dit jaar, waar Baldych met zijn band optrad en hij begeleid werd door Rantala en Danielsson. Bij Jazz Berlin werden ze in 2011 al gesignaleerd, zie de linkjes onder het artikel.

Iiro Rantala is een zeer begaafd pianist die ook nog met frisse humor zijn publiek weet te bereiken. Het tweede nummer van de set, ook solo, ‘Thinking of Misty’ – iets wat niet zo moeilijk is in Finland – introduceerde hij met het volgende: “Er wordt me vaak gevraagd wat is nu gecomponeerd en wat is nu geïmproviseerd? Om het u gemakkelijk te maken: wanneer het geïmproviseerde deel begint, steek ik mijn hand op (zie foto) en wanneer dat eindigt steek ik weer mijn hand op!”. Aldus werd het nummer, bestaande uit uitgebreide variaties en improvisaties op een drietonig motief, gespeeld, met de nodige hilariteit in de zaal.

Vanaf ‘First Tune’ schoven de beide triogenoten aan, waarbij het prachtige spel van Rantala geaccentueerd werd met de baslijn van Asja Valcic en de melodielijn van Adam Baldych. De nummers wisselden elkaar af in stijlen, de ene keer melodieus met invloeden van volksmuziek, de andere keer met meer accent op de jazz en groovy ritmes, zoals in ‘Groovy Baby’. Het trio is perfect op elkaar ingespeeld. De drie weten elkaar te vinden met afwisselende solo’s waarmee de composities, hoofdzakelijk van de hand van Rantala, prachtig tot hun recht komen. In het nummer ‘Freedom’, naar de gelijknamige roman van Jonathan Franzen, werden de lagere registers van de vleugel gedempt door twee dozen vol met CD’s (…). Er was in de buurt niks anders zwaars te vinden aldus Iiro. Het resultaat was heel apart. De korte, gedempte staccato tonen uit de vleugel samen gesmeed tot een prachtige melodie met de baslijn – op cello – van Asja Valcic en een vioolsolo, gebaseerd op de ‘jigs’ uit de Ierse folkmusic, door Adam Baldych. Voor het publiek in elk geval een primeur, het is een nieuwe compositie van Rantala, ‘not yet recorded’ zoals hij uitlegde. In ‘Heartscore’, de eerste toegift, er waren er maar liefst drie, kon je de voorliefde van Rantala voor Bach horen door de fuga’s, afgewisseld door gedeeltes die meer aan rock deden denken. Het concert werden afgesloten met ‘A Gift’, heel speels en sprankelend, perfect passend bij de eindelijk ingezette lentetemperaturen op deze mooie avond in april.

Rantala, Baldych en Valcic representeren een nieuwe generatie Europese jazzmusici, die laten zien dat Europese jazz leeft, misschien wel zó leeft als nooit tevoren. Laat de programmeurs van concerten en de festivals dit horen!

Iiro Rantala (met dubbel i in zijn voornaam, dat is Fins!) is geboren in Helsinki, 1970. Al op kinderleeftijd ontwikkelde hij de liefde voor Bach. Hij studeerde piano aan de Sibelius Academie in Helsinki en aan de jazzafdeling van de Manhattan School of Music in New York. Hij heeft diverse CD’s met verschillende artiesten op zijn naam staan. De laatste CD is ‘My History of Jazz’, van het label ACT waaraan hij sinds 2011 verbonden is. Opvallend op die CD zijn vijf moderne interpretaties van de Goldbergvariaties van Bach. In juni 2012 won Rantala de Duitse ECHO Jazz award voor de beste internationale pianist.

Adam Baldych (1986) begon als 11-jarige viool te spelen en studeerde aan de Muzikale Academie van Katowice waar hij met lof afstudeerde. Vanaf zijn 16e jaar startte zijn internationale carrière met optredens in onder meer Polen, Duitsland, Hongarije, Spanje en de USA. Baldych is winnaar van de ECHO Jazz Award 2013 voor beste violist. Daarnaast is hij genomineerd voor de Poolse Frederyk Music Award 2013 voor beste artiest.

Asja Valcic is in 1967 geboren in Zagreb. Op 18 jarige leeftijd rondde zij haar studie al af aan het conservatorium aldaar. Vervolgens studeerde zij aan het conservatorium van Moskou en Detmold. Ze is zowel thuis in de klassieke muziek als geïmproviseerde muziek en ze is docent in onder andere Croatië, Duitsland, Oostenrijk en Engeland.

Setlist

1. Kyrie. J.S. Bach, Messe B-minor

2. Thinking of Misty (Rantala)

3. First Tune (Rantala)

4. Uplift (Rantala)

5. Prayer (Rantala, based on the Christmas Oratorium)

6. Caravan (Juan Tizol)

7. Suvivirsi (traditional)

8. Groovy Baby (Rantala)

9. Freedom (Rantala)

10. Alone

11. Heart Score

12. A Gift

Zie ook Jazz Berlin 2011

en:

WDR Jazz Fest 2013