Op deze dag in 1922 zag Charles Mingus het levenslicht in het onooglijke grensstadje Nogales, Arizona. De geschiedenis zal hem herinneren als een grensverleggende bassist, bandleider en componist. Maar ook als schrijver liet Mingus zich stevig gelden. Vergeet even zijn autobiografie Beneath the Underdog, die misschien net iets te veel passages telde over de lengte van zijn lid, ook zijn muzikaal oeuvre getuigde meer dan eens van zijn schrijverstalent. Vijf titels bij wijze van bloemlezing…

The Shoes of the Fisherman’s Wife Are Some Jive Ass Slippers (Let My Children Hear Music, 1972)

Een heerlijk lukrake titel om een album mee te openen. Humor, soul en lak aan de goegemeente zetten meteen de toon van de plaat. Iets verder stuiten we al op een nieuw pareltje: Don’t be Afraid, the Clown’s Afraid Too – een heel verhaal in een handvol woorden. Toch onderscheidt Mingus zich hier als schrijver vooral in de liner notes, die hij zoals wel vaker voor eigen rekening nam. Hij maakte er een bont essay van over de waarde van free jazz, het gebrek aan kansen voor zwarte componisten, de rockscene die al te vaak zijn mosterd haalt in jazzsolo’s, die keer dat Charlie Parker hem opbelde en soleerde over muziek van Debussy… en veel meer. Een vurig betoog dat hem zowaar een nominatie opleverde voor een Grammy! De gouden grammofoon voor liner notes ging echter naar Tom T. Hall waardoor de bassist dan toch niet in de voetsporen trad van onder meer Johnny Cash (winnaar in 1969 en 1970). In 2016 zou zijn goede vriendin Joni Mitchell de award wel mee naar huis nemen.

All the Things You Could Be by Now If Sigmund Freud’s Wife Was Your Mother (Charles Mingus Presents Charles Mingus, 1960)

Een doordenkertje dat Mingus al even komisch toelicht aan het publiek op deze live-opname: “It means nothing, you got it?” Psychotherapie was uiteraard geen vreemd begrip voor de muzikant. In de late jaren ‘50 meldde hij zich nog vrijwillig aan bij het Bellevue Hospital, op zoek naar hulp met zijn mentale problemen. Ook in later werk sijpelt zijn ervaring met therapie door wanneer zijn psychiater op dat moment, Edmund Pollock, een deel van de liner notes van Black Saint and the Sinner Lady op zich neemt.

Orange Was the Color of Her Dress, Then Silk Blues (Mingus Plays Piano, 1963)

Niets is wat het lijkt bij Mingus en dat vat deze titel op een ingenieuze manier samen. Zelfs de plotwending krijgt, bij de laatste letter pas, een nieuwe plotwending! Het lied zelf werd nooit zo bekend als andere blauwe titels uit het jazzrepertoire (Blue Monk, Blue in Green,…) en ook de plaat wordt wel eens over het hoofd gekeken. Toch verbluft de bassist hier als pianist met lichte Monk-trekjes. Nogmaals, bij Mingus is niets wat het lijkt.

 

Freedom – Pt 1.  (The Complete Town Hall Concert, 1962)

“This mule ain’t from Moscow / This mule ain’t from the South / But this mule has some learnin’ / Mostly mouth-to-mouth.” De live opname van dit ambitieuze concert, dat de basis zou vormen voor Mingus’ meesterwerk Epitaph (graf-schrift), opent met een gedicht van de bassist in ware Langston Hughes-stijl. We horen Mingus die zijn eigen verzen citeert: “This mule could be called stubborn and lazy /  But in a clever sorta’ way this mule could be workin’ /  Waitin’ and learnin’ and plannin’ / For a sacred kind of day / A day when burnin’ sticks and crosses is not mere child’s play.” Verderop vinden we de titel Please Don’t Come Back from the Moon, die wel een voorloper lijkt van Whitey on the Moon, het bittere lied dat beat poet Gil Scott-Heron 8 jaar later zal uitbrengen.

Open Letter to Duke (Mingus Ah Um, 1959)

Wat eerst te bespreken op Mingus Ah Um? De naam die knipoogt naar Latijnse verbuigingen (Mingus, Mingah, Mingum)? De klassieker Fables of Faubus die zo onschuldig aandoet maar in feite verwijst naar Orval Faubus, de gouverneur van Arkansas die zich in 1957 verzette tegen de integratie van scholen? We zoomen in op Open Letter to Duke. In de eerste plaats omdat de naam van Ellington in elk Mingus-overzicht moet vallen – naar weinig muzikanten/componisten keek de basreus zo op als naar de Duke. Maar we vermelden het lied ook omdat het wellicht verwijst naar Mingus’ beruchte open brief aan Miles Davis uit 1955 in Downbeat. Nadat Davis het meest recente werk van Mingus in een interview had vergeleken met “tired modern paintings”, reageerde die laatste als door een wesp gestoken: “Remember me, Miles? I’m Charles. Yeah, Mingus! You read third trumpet on my California record dates 11 years ago on the recommendation of Lucky Thompson. So easy, young man. Easy on those stepping stones…” Om vervolgens fijntjes te verwijzen naar zijn maandenlange afwezigheid wegens drugsperikelen: “Good luck on your comeback, Miles.” Een twittervete avant la lettre, de Biggie versus Tupac van zijn tijd! In alles een baanbreker, die Mingus.