Laten we stellen dat The Smile in eerste instantie een uit de hand gelopen zijproject van Thom Yorke is waar hij reeds uitgewerkte Radiohead composities een meer passende positie toekent. Verspeelt hij door het zichtbare strakke speelplezier de kansen om een Radiohead voortzetting, zeker nu er al vrij snel een tweede plaat met nieuw The Smile werk verschijnt. Want daar ligt het heikele punt. Is het drietal wat verder uit Jonny Greenwood en Tom Skinner bestaat, in staat om dat hoge niveau te continueren, dan wel te perfectioneren. Verwacht niet dat control freak Thom Yorke halfslachtig werk aflevert, maar misschien is de verrassing er vanaf en kijkt men met andere ogen naar Wall of Eyes.

Natuurlijk stoor ik mij er bij A Light for Attracting Attention minder aan. Na zes jaar Radiohead stilte prijzen we ons met elk hoogwaardig vergelijkbaar nieuw materiaal gelukkig. Toch hoor ik bij het nu reeds eerder vrijgegeven Friend of a Friend wel weer heel veel jazzy Pyramid Song echo’s terug. Er gaan genoeg geruchten de ronde dat dit dus weer een Radiohead out take betreft. Ligt het verwachtingspatroon te hoog of laten we ons niet langer toverzand in de ogen strooien. Loert de echte dagelijkse werkbaan verveling om de hoek en wordt het al snel een routineklus? Getuigt mijn kritische kijk nu die van een minder bevooroordeelde positie, namelijk van een eerlijke popjournalist. Aan de kwaliteit ligt het dus niet, het gaat eerder over de kwantiteit van onafgewerkte ideeën. Komt de revolutionaire evolutie tot stilstand of krijgt deze een verdiend aangenaam vervolg. Het is speuren in een lastige puzzel waar de stukjes pas later op de juiste plek vallen. Laat ik voorzichtig in mijn eindconclusie zijn.

De cryptische verwijzingen naar uitbundige Brexit feestjes tijdens de corona pandemie laten een meer politiek correct The Smile horen. Het zit hem dus in die subtiliteit. De soort van Friend of a Friend pianoballad bezit weldegelijk hetzelfde raamwerk als Pyramid Song, de toevoegende sfeerblazers ademen een retro jaren zeventig Burt Bacharach musical gevoel uit. Haal de kracht niet uit het experiment, herbeleef juist het verleden. En ook nu groeit elke luisterbeurt van alleen Friend of a Friend al mijn oordeel in het voordeel. Benut het strijkerstalent van het London Contemporary Orchestra en maak ze enthousiast deelgenoot in dit proces. Deel die draagkracht, koester hun bijdrage. Versterk deze geschoolde aanwezigheid door ze soms ook op de voorgrond te plaatsen, naast het bekende trio en niet als achterliggend vangnet. Verder schakelt tragische antiheld Thom Yorke zijn Suspiria maatje Sam Petts-Davies in om een meer filmisch karakter aan de songs te geven.

Het fragmentarische Bending Hectic verkeersongeval hectiek analyseert dat trauma in korte aaneensluitende fases van momenten. The Smile legt de nadruk op de overgang tussen het lome dagdromerige van het onverwachte en het surrealistische verdovende bevriezende vervolg. Een ieder die een soortgelijke situatie heeft meegemaakt kan zich hier wel in terugvinden. Je een fractie van een paar secondes stuurloos in het luchtledige bevinden waarna een dreun je weer terug in de realiteit brengt. Helaas spreekt hier een ervaringsdeskundige die zeer goed begrijpt dan het overlevingsinstinct eerst in werking gezet wordt, en dat vervolgens de ernst van de situatie pas echt doordringt. Juist die aangezette onverwachte wendingen maken het realistisch begrijpend. Uiteindelijk verlaat je versterkt het slachtveld, al blijven de littekens voor altijd voelbaar. De The Beatles A Day In The Life gekte transformeert in de uitsprekende grunge gitaar noise van afwachtende sluipmoordenaar Jonny Greenwood.

Thom Yorke laat zich hoe dan ook door het songwriter vakmanschap van Lennon en McCartney leiden en brengt meer structuur in het geheel aan. Hier overstijgt The Smile het Radiohead moederschip, maar van een zachte landing is absoluut geen sprake van. Misschien is het zelfs een suïcidale actie om datzelfde Radiohead monster te vermoorden en schoon schip te maken. De ophitsende Wall of Eyes titelstuk bossanova verzacht de omstandigheden. Is het een bewuste keuze om eerst dit drietal nummers aan het publiek te openbaren. De stilstand welke door observerende ogen uit het niets een verhaal opbouwt. Wall of Eyes zoekt de rust in de Big Brother connectie. Een druk die de The Smile heren ook zeker voelen nadat hun A Light for Attracting Attention debuutplaat zo goed ontvangen wordt. Sluiten we het boek af of volgen er nog nieuwe verhaallijnen? Een keuze welke al snel het daadwerkelijke bijna sprookjesachtige vervolg krijgt. En dan blijven er slechts een vijftal songs over die de overige verbindingsstukken vormen.

Het is niet vreemd dat Teleharmonic de Peaky Blinders soundtrack haalt. Hoofdrolspeler Thomas Shelby, een voortreffelijke rol van Cillian Murphy, raakt langzaam de grip op de wereld om zich heen kwijt en verliest zichzelf in paranoïde waanzin. Thom Yorke bevecht nog steeds zijn depressies met diepgaande wraakgevoelens. Eigenlijk komen hier dus twee spraakmakende persoonlijkheden samen. De vocale falset zachtheid van de soulcrooner doorkruist die tekstuele hardheid in een beklemmend warm met fluitspel aangemoedigd werkveld. Het met verslavingsdrang gevoede Read the Room herplaatst zich in de sterrendom valkuilen. De ziekelijke afhankelijkheid aan aandacht, egocentrisme, drank, drugs, financiële zekerheden. Lees de kamer, identificeer je met de omgeving, wordt een met je innerlijke demonen en engelen. Complexe math-rock structuurlijnen mengen zich met duister bezwerende postpunk. Met repeterende slagen verruilt jazzdrummer Tom Skinner deze zekerheden om in het zweverige psychedelisch krautrock verhaal mee te gaan. Het heeft dezelfde gewichtloosheid als dat cruciale Bending Hectic punt, alleen heeft het nu juist een zaligmakend verdovend effect. Het is de kunst om de ingewikkeldheid van het bestaan in een song weer te geven.

The Smile gaat in het hoekig dansbare Under Our Pillows psychedelica die uitdaging aan. Ook nu teren ze op de winterdepressies van Thom Yorke, die amper vooruit te branden is, en zich beschermend tegen de boze buitenwereld in bed afzondert. De krautrock invloeden heersen, een aardverschuiving waarmee ze zich duidelijk van de funkende jazz van A Light for Attracting Attention distantiëren. Een uitgesproken doodswens houdt I Quit in de greep. Thom Yorke bakent niet langer zijn persoonlijke hel af, maar geeft inzicht in de zwaarmoedige terugkerende cyclussen van zijn gedachtegang. De manische Radiohead uitstapjes zijn geminimaliseerd, het London Contemporary Orchestra tempert deze neerslachtige emoties en biedt troost en begrip aan. In het orkestrale You Know Me! verlaat een moegestreden vechter zijn kooi, een labiele persoonlijkheid zijn huiselijke zekerheid. Zijn kwetsbaarheid maakt hem een prooi, aangeschoten wild zelfs, een offer die het aandurft dat de omgeving hem onverwacht een dolk in de rug steekt. Incasseren en ontvangen, kom maar op met je oordeel.

Nou, die vat ik als volgt samen. Voelt A Light for Attracting Attention nog echt als een groepsproces aan, bij Wall of Eyes neemt Thom Yorke weer die leidersrol over en dirigeert Jonny Greenwood het orkest volgens zijn opgelegde maatstaven. Van iemand als Thom York neem je dit voor lief, omdat je weet dat het de kwaliteit van de songs nergens in de weg zit. De kracht van de eersteling ligt vooral in de sterke eenheid en het spontane jammende, waarbij het de indruk wekt dat elk aandeel van elke teamspeler gelijkwaardig is. Met het meesterlijke Bending Hectic heeft hij in ieder geval weer een klassieker van het Paranoid Android niveau afgeleverd. Wall Of Eyes is een prima doorgroeiplaat met andere invalshoeken, de verrassing is er inderdaad alleen dus vanaf.