Let It Bleed? Beggar’s Banquet? Sticky Fingers? Of toch Exile On Main St.? In elk geval waren The Rolling Stones in deze periode op hun creatieve hoogtepunt. Het tijdperk The Beatles en de daarbij behorende rivaliteit was voorbij en was de verdeeldheid tussen de fans van de twee belangrijkste bands uit de jaren ’60 niet meer dan een nutteloze salondiscussie.

De rivaliteit tussen beide bands laait nu weer op, nu zowel het oeuvre van The Rolling Stones en The Beatles beiden nagenoeg in zijn geheel geremastered zijn. En welke platenmaatschappij de beste marketingcampagne ontwikkeld heeft om zowel uit herhalingsaankopen als het aanboren van nieuwe doelgroepen omzet te genereren. De aanleiding voor het opnieuw uitbrengen van beide bands was totaal verschillend: bij The Beatles omdat er eigenlijk geen fatsoenlijk klinkende en regulier verkrijgbare persingen voorhanden waren, voor een deel van de catalogus van de Stones was de aanleiding een verandering van platenmaatschappij. Kwalitatief, maar ook commercieel gezien waren deze remasters feitelijk een flop: er werd nauwelijks promotie gemaakt en was de ‘verbeterde geluidskwaliteit’ in de meeste gevallen synoniem aan een volumeboost en een scherpere klank. Bovendien had Virgin in de jaren ’90 de post Abkco-catalogus al opnieuw uitgebracht, waarmee de historische waarde daarmee feitelijk nihil was. Eén titel springt daar echter tussenuit: Exile On Main St., het enige studio-dubbelalbum dat de band heeft uitgebracht en dat behoort tot de hoogtepunten die de Stones voor het nageslacht hebben vastgelegd.

Al vorig jaar aangekondigd en nu eindelijk verschenen in allerlei formaten: als betaalbare enkelaar, als iets duurdere dubbelaar met bonustracks en als peperdure limited edition die bestaat uit de CD-versie van het album, de CD met de bonustracks, een DVD met een documentaire, de vinylversie en een dik boekwerk. Verzamelaars wordt weer een hoop geld uit de zak geklopt met al deze versies. Remasters van historisch belangrijke bands zijn nu eenmaal een cashcow voor platenmaatschappijen, die zonder deze doelgroep nauwelijks meer omzet draaien.

De catalogus van de Stones is grofweg te verdelen een aantal fasen: de tijd tot aan Get Yer Ya Ya’s Out, de periode van Sticky Fingers tot aan Love Your Live en het tijdperk vanaf Some Girls. De jaren’ 60 kenmerkten zich door een steeds verder rijpend bandje dat steeds populairder werd en alles vertegenwoordigde waar The Beatles niet voor stonden, zonder dat dit de basis van verschil tussen de twee bands was. Met de release van Sticky Fingers behoorde de band definitief tot het establishment van sex, drugs en rock’n roll en vanaf Some Girls waren The Rolling Stones vooral een geoliede machine, waarbij ieder nieuw album steeds van minder historische waarde bleek te zijn. Creatieve armoede of vervlakking van de maatschappij, consolidatie van de band of gewoon het ouder worden van de muzikanten? Wellicht een combinatie van dit alles.

Tot die tijd waren de Stones een belangrijke band, die bij ieder album een verdere ontwikkeling doormaakte tot de vorm waarin ze de geschiedenis in zullen gaan. Want afgezien van allerlei nonmuzikale escapades bezitten de Stones voldoende muzikale capaciteiten die alles wat ze deden min of meer rechtvaardigden. Natuurlijk was het vooral sterrengedrag, maar op een nog enigszins geloofwaardige wijze.

Exile On Main St. was de opvolger van Sticky Fingers, een album waarmee de band zich definitief nestelde in de jetset. De jaren ’60 waren definitief verleden tijd en was het live-album Get Yer Ya Ya’s Out het afscheidsdocument. Nog steeds wordt dit album gezien als één van de beste livealbums ooit. Het was ook het afscheid van platenmaatschappij Decca/Abkco, Sticky Fingers verscheen op hun eigen Rolling Stones label en was de start van een verdere doorontwikkeling van hun muziek, die steeds zwarter ging klinken. Blanke rock’n roll, geïnjecteerd met een mengeling van vooral zwarte Amerikaanse muziek.

Over de omstandigheden waaronder het album tot stand is gekomen, wordt doorgaans erg wild gedaan. Maar feitelijk is het niet meer dan het product van een aantal popmiljonairs, die verzeild waren geraakt in een bijbehorende hedonistische levensstijl, waarin ook nog gewoon gewerkt moest worden. Aan een nieuw album bijvoorbeeld. Het opnameproces duurde vooral erg lang en was het lang onduidelijk wat het eindresultaat zou zijn. Pas nadat de laatste opnamefase aanbrak begon de muzikale chaos enigszins vorm te krijgen en waren er zo veel nummers opgenomen, dat het als een dubbelalbum uitbrengen voor de hand was. Waren de eerste reacties wat lauw en zelfs negatief, Exile On Main St. bewees pas later zijn kracht en kwaliteit. Het album paste precies in de tijd waarin het gemaakt was en de mythe eromheen heeft zeker bijgedragen aan de rating van dit album. Waren de voorgaande albums een mengeling van rock’n roll, (Amerikaanse) blues en country, met Exile On Main St. werd de sound, zoals die ook al op Sticky Fingers te vinden was verder uitgediept en waren The Rolling Stones niet meer een bandje dat bestond uit vijf leden, maar was het meer verworden tot een collectief, waarin gastmuzikanten een steeds belangrijkere rol gingen spelen en waarvan het onduidelijk was of ze nu wel of geen deel uitmaakten van de band. Het meest opvallende aan Exile On Main St. was niet de vermeende onsamenhangendheid van de nummers, maar de vollere, rijkere sound, vooral gebracht door de batterij blazers, die de muziek van Stones universeler maakte, zonder de roots uit het oog te verliezen. Het album heeft in de bijna veertig jaar niks aan kracht ingeboet en was het een album dat eigenlijk nooit verveelde. Een klassieker, die thuishoort in de hoogste regionen van de popcanon.

De geur van veel rook  en liters sterke drank en de soms zompige sfeer zijn nog steeds even krachtig als ten tijde van de release en vormt de enige samenhang tussen de nummers. En maakt het tot een verzameling tracks, waarbij iedereen wel een eigen favoriete playlist kan samenstellen. Recht-toe-recht-aan rock in Rocks Off, Rip This Joint, Stop Breaking Down en Happy, de moerasboogie van Shake Your Hips en Casino Boogie en de meeslepende strobalen Torn And Frayed, Loving Cup en Ventilator Blues: het staat er allemaal op.

En hoe zit het met de geluidskwaliteit van de remaster? Die is in orde, alhoewel de restauratie het niet haalt bij datgene wat Decca/Abkco ons enkele jaren geleden voorschotelde op DSD-remastered Super Audio CD. Abkco is heel grondig te werk gegaan en was het restauratieproces vergelijkbaar met dat zoals dat bij The Beatles is gedaan, waarbij de originele persingen het uitgangspunt waren: geen bonustracks, zorgvuldige research van de herkomst van de mastertapes en waarbij een het benaderen van de studiosessies het vertrekpunt was. Dat leverde een collectie subliem klinkende opnieuw uitgebrachte catalogus op, die nog steeds het summum is op audiofiel gebied. De sound van Exile On Main St. klinkt – in tegenstelling tot de remasters van post-Abkco catalogus – opener en luchtiger dan de remaster uit 1992 en is het volume iets opgeschroefd. Minpunt blijft de equilizing, waarbij vooral de hoge frequenties veel te veel zijn versterkt en daardoor vooral op hoog volume vermoeid en te schel klinkt. Remasteren is meer dan enkel een overdaad en hoge en lage tonen en het oppeppen van het geluidsvolume. De gruizige sfeer is op deze versie gelukkig intact gebleven, maar de engineer had wel met zijn tengels van de hogetonen potmeters af moeten blijven. Het geluidsbeeld wordt hiermee wel erg wreed verstoord. De instrumenten zijn desondanks goed van elkaar te onderscheiden en is ook de gelaagdheid van de nummers nog voldoende te herkennen, evenals het analoge karakter van de opnames. Door die overdaad aan treble net een voldoende, maar wordt het niveau van de Abkco-remasters dus bij lange na niet gehaald. Alhoewel dat een totaal ander restauratieproces was, verdiende deze release een gelijke behandeling. Een gemiste kans, die wellicht wordt goedgemaakt door de (niet beluisterde en beoordeelde) vinylversie.

Opnieuw geremasterde versies zijn vooral interessant voor audiofielen met dure installaties, die het album bij eerste beluistering vooral beoordelen op de klankmatige verbetering. Voor mensen die dat allemaal geen bal interesseert en de muziek draaien op een doorsnee installatie of – nog veel erger – op een MP3-speler, moeten op een andere manier over de streep worden getrokken om dit album – voor zover al niet in de collectie opgenomen – aan te schaffen en daar een relatief hoge prijs voor te betalen. En wat is dan een betere verkooptruc dan een extra disc met bonustracks? Omdat aan de Stones nog genoeg geld kan worden verdiend, wordt voor alle formaten de fullprice gevraagd. De keuze om dan voor een paar euro’s meer de extended versie aan te schaffen is dan snel genomen. Met aangepast artwork en een ‘exclusive 12-page booklet’, zoals de sticker vermeldt. Alsof dat laatste de aspirant-koper over de streep trekt. Interessanter was geweest om een beschrijving van de tracks en het opnameproces te geven, dan wat fotootjes op postzegelformaat, want de CD-afmetingen lenen zich nog steeds niet voor grafisch vormgegeven vuurwerk.

En is de tweede CD met previously unreleased tracks de moeite waard? Met een speelduur van slechts 40 minuten is het voorbij voordat je er erg in hebt. Het beluisteren waard is het allemaal wel. De opener Pass The Wine is een funky en sleazy cross-overrocker, Plundered My Soul en is een track in de geest van Tumbling Dice en klinkt wel heel erg commercieel, een soort voorbode voor de steeds gladder wordende Stones-sound, zoals die zich kenmerkte in vooral de jaren ’80. Een aardig nummer, maar niet meer dan dat. Verder komt er nog een ballad Following The River, een countrynummer (Dancing In The Light), het erg 60’s klinkende én meest verrassende nummer van deze disc So Divine. Good Time Women is een standaard sleazy Stonesnummer en is de afsluiter Title 5 een verwijzing naar de track die op het uiteindelijke album is te vinden en is een alternatieve versie van Tumbling Dice. Met nog twee alternative takes van Loving Cup en Soul Survivor en het onopvallende I’m Not Signifying zijn de veertig minuten gevuld. Aardige tracks en om de sessies compleet te hebben de moeite van die paar extra euro’s waard.

Is deze reissue de meest definitieve? Er valt weinig meer te remasteren aan de Stones, maar wel nog veel te verdienen. Maar om bij verandering van platenmaatschappij opnieuw alles uit te brengen, zal niet meer zo snel gebeuren: mensen die de Stones al hadden zullen de beurs nog willen grijpen voor deze reissue, voor de zonder extra’s opnieuw uitgebrachte titels is dat nauwelijks gebeurd. Mensen die daar geen cent voor over hadden of voor de aanschaf van CD’s in het algemeen zullen ook nu niet de kopers zijn en trekken het gewoon illegaal van het internet en zetten het album – al dan niet met verkeerde tags – vervolgens op hun MP3-speler. Exile On Main St. had al een onbeperkte levensduur en deze nieuwe package is niet van levensbelang, maar wel weer een frisse update van een legendarisch album van een ooit legendarische band. Het beste Stones-album? Ik ben er nog steeds niet uit …. In elk geval wel de meest creatieve periode uit hun carrière.

Tracklisting Exile On Main St.:

Disc1

1. Rocks Off
2. Rip This Joint
3. Shake Your Hips
4. Casino Boogie
5. Tumbling Dice
6. Sweet Virginia
7. Torn And Frayed
8. Sweet Black Angel
9. Loving Cup
10. Happy
11. Turd On The Run
12. Ventilator Blues
13. I Just Want To See His Face
14. Let It Loose
15. All Down The Line
16. Stop Breaking Down
17. Shine A Light
18. Soul Survivor

Disc2

1. Pass The Wine (Sophia Loren)
2. Plundered My Soul
3. I’m Not Signifying
4. Following The River
5. Dancing In The Light
6. So Divine (Aladdin Story)
7. Loving Cup
8. Soul Survivor
9. Good Time Women
10. Title 5