Tussen het harde Pinkpop grunge mannengeweld in 1992 valt mij de schuchtere vrouwelijke persoonlijkheid PJ Harvey amper op. Onder die lieflijke gekooide presentatie gaat echter een ontembare feministische felheid schuil die ze vervolgens helemaal uitbuit. Ze ontwikkelt zich tot een overtuigende podiumdiva, verwoordt haar gitzwarte depressies, stelt als een rondzwervende nomade multiculturele vraagstellingen aan de kaak en geeft haar Britse culturele Dorset roots een bevestigend woord. Met The Hope Six Demolition Project sluit ze in 2016 haar muzikale verslaglegging zinvol af.

Vrijwel anoniem bundelt ze haar poëtische verhalen in het semi biografische Orlam. Een intiem boekwerk over het achterlaten en loslaten van de zorgeloze kindertijd om het volwassen rijpingsproces te bewerkstellen. Haar hoofdpersonage Ira-Abel Rawles bezit vrijwel dezelfde identieke achtergrond kenmerken als PJ Harvey. Het heeft raakvlakken met de And The Ass Saw The Angel geschiedvertellingen van haar voormalige liefdespartner Nick Cave, die tevens geloofswaanzin en het verliezen van de jeugdige onschuld hierin een plek geeft. Het inspireert haar om opnieuw de studio in te duiken.

Oudgedienden John Parish en Flood staan haar als producers bij. Uiteindelijk is het PJ Harvey die zelf die eindverantwoording opeist. Het is een gedurfde overweging om haar intrigerende teksten muzikaal te ondersteunen. Net als de bevriende Thom Yorke van Radiohead bezit ze het vermogen om verknipte grensoverschrijdende muziek af te leveren. Dat ze zwaar onder de indruk van het The Smile project is geeft ze publiekelijk toe, en misschien is dat laatste zetje wel de I Inside the Old Year Dying aanzet. De aftrap is onderhand gelijktijdig met het indrukwekkende Londense The Smile concert van Thom Yorke, Jonny Greenwood en Tom Skinner.

Haar tiende I Inside the Old Year Dying studioplaat is een literair muzikaal hoogstandje met de nodige Bijbelse en Shakespeareaanse verwijzingen. Een artistiek kunstwerk van een zangeres die zichzelf voor de zoveelste keer opnieuw uitvindt. De beangstigende duisterheid past perfect bij de betoverende sprookjesvoordracht van PJ Harvey, die dan weer betrouwbaar moederlijk, dan weer zo vals als een bijtende feeks van zich laat horen. In het onheilspellende Prayer at the Gate staat het centrafiguur Ira-Abel Rawles twijfelend als een Alice in Wonderland voor de duivelse paradijspoort.

Zijn de verlokkingen zo groot dat deze niet te weerstaan zijn, of neem je gepast van I Inside the Old Year Dying afstand, en distantieer je jezelf van de kronkelende bevindingen van PJ Harvey. Ik kan mijn nieuwsgierigheid amper bedwingen en trotseer die mythische twaalftallige odyssee van deze persoonlijke heldin. I Inside the Old Year Dying overstijgt de menselijke waarneming doordat PJ Harvey zich tekstueel ver boven de mensheid plaatst. Het kost teveel inlevingsvermogen om haar hierin te volgen. PJ Harvey heeft haar kenmerkende laagtes voor hemel bestijgende hoogtes ingeruild.

De Prayer at the Gate beschermheer verovert als een rattenvanger de onschuldige harten van de volgende kinderen. De mythologische opslokkende duisternis overstijgt PJ Harvey, een observerend bijfiguur, die van de zijlijn toekijkt hoe het geloof zijn kwaadaardige tentakels uitwerpt en de prooivangst binnenhaalt. Getergd huilt de vocalist het verdriet van haar af, en trekt mij dieper de diepte in, de jazzy Prayer at the Gate triphop gospel is ondoorzichtig zwart, uitzichtloos zwart. Die moordende angst versterkt zich in het slagvaardige stroperige Autumn Term. De reis naar de afgrond vergelijkt ze met die benauwende traumatische eerste schooldag, het afscheid, de onzekerheid en de paniek om nooit meer naar het ouderlijke huis terug te keren.

Lwonesome Tonight ontmaagdt het maagdelijke. Alles is nieuw, alles is vreemd, anders. Is de liefde een amicale betrouwbare metgezel, of juist het duivelse onbetrouwbare verraad. Het korte I Inside the Old Year Dying titelstuk rijmt met haar C’mon Billy verleden en heeft nog de nodige hit potentie en een vatbaar karakter, verder is het vooral naar de toegankelijke stukken zoeken. A Child’s Question, July is een griezelig hoorspel, welke misschien het beste met The Ninth Wave van Kate Bush te vergelijken is. De grimmige A Noiseless Noise kakofonie sluit I Inside the Old Year Dying af.

Door het verknipte experimentele karakter krijg je de indruk dat de doordachte cryptische zinnen juist die innerlijke gevoelens camoufleren. Net als bij Nick Cave hebben de evangelische Bijbelse verwijzingen de overhand en haalt ze Elvis Presley als het overkoepelende Goddelijke wezen aan. Het grote verschil is dat bij mannen het aardse destructieve verval de overmacht heeft, PJ Harvey gaat juist van de wederopbouwende schoonheid uit. Ze is zich bewust van de liefdevolle natuurbeleving.

Laten we stellen dat de vrouw de daadwerkelijke schepper van de wereld is, welke negen maanden in haar schoot groeit. Het mannelijke tegenbeeld heeft er zeven dagen voor nodig om deze de vernieling in te werken. De vier jaargetijden bewaken het groeiproces, de afbraak en de wederopbouw waarbij ze folkloristische flarden aan veldopnames als basisbeginsel neemt. Nooit eerder levert een PJ Harvey plaat juist zoveel onbeantwoorde vragen op. Gemakkelijk? Zeker niet, maar is het leven dan eenvoudig en gemakkelijk?