Exact 35 jaar na dato is Kaya, het zevende ‘Europese’ album van Bob Marley & The Wailers, opnieuw uitgebracht als Deluxe Edition. Met een live bonus-cd er bijgesloten.

Het is opvallend hoe in de loop van de geschiedenis de perceptie over bepaalde albums kan veranderen. Het predikaat ‘klassieker’ wordt te pas en te onpas uit de kast getrokken voor platen die ten tijde van het verschijnen met ‘mixed feelings’ werden begroet.

Zo brachten John Lennon en Yoko Ono in oktober 1980 Double Fantasy uit, een comeback na vijf jaar stilte van Lennon. En vanwege het symbiotische karakter van hun relatie was de plaat opgedeeld in tweeën. Zeven nummers van John en zeven nummers van Yoko. Om en om. Omdat cd-spelers in die dagen nog niet bestonden, laat staan andere apparaten waarop de tracks konden worden geprogrammeerd, zat er voor de Lennon-fan weinig anders op dan de zaak ‘uitzitten’. Of een cassettebandje maken met alleen de Lennon-nummers.

Over die zeven Lennon-songs zelf werd ook geklaagd: het was bedaagde midlife-crisis-muziek geworden. Maar goed. Twee maanden later werd Lennon doodgeschoten en drong het besef door dat bij die zeven nieuwe songs toch echt een paar classics zaten: Beautiful Boy bijvoorbeeld, de ode aan zoontje Sean (5), met de onsterfelijke zin ‘Life is What Happens To You While You’re Busy Making Other Plans’. En dat gezongen door de vredesapostel die net door een gek is afgeknald.

Een half jaar na Lennon overleed Bob Marley, op 11 mei 1981. Geen geweld als doodsoorzaak, maar kanker. Exact drie jaar eerder had Marley in het voorjaar van 1978 zijn album Kaya uitgebracht, het zevende sinds zijn Europese doorbraak met Catch A Fire in 1973. Alleen al de tracklisting is reden genoeg om te gaan watertanden. Is This Love, het later, in de ninetees in een remix als single uitgebrachte Sun Is Shining en het ook ron d die tijd door The Black Crowes gecoverde Time Will Tell.

Maar daar gingen de kritieken in ’78 nog niet over. Bob Marley, dat was tot aan het vorige album Exodus de man die in de voorste linies had gestreden voor gelijke rechten op Jamaica, meer samenwerking tussen de twee voornaamste politieke partijen en tegen de criminaliteit op het eiland. Strijden met woorden, wel te verstaan. ‘One good thing about Music / When it hit you, you feel no pain’, had hij in ’73 al gedicht in Trenchtown Rock.

Maar daar dachten de tegenstanders van zijn boodschap kennelijk anders over, want in ’76 werden hij, zijn vrouw Rita, , zijn manager en een vriend beschoten. Ze overleefden de aanslag, maar besloten tot een afkoelingsperiode. Weg van Jamaica, naar Londen. Dat was op dat moment overigens ook geen walhalla. In de crisistijd, ten tijde van de opkomende punkbewegging, werd de reggaemuziek daar overigens wel omarmd. Een groep als The Clash heeft veel gedaan voor bredere acceptatie van deze muziek in Europa.

Marley en zijn band maakten veel opnamen in Londen, waaruit in ’77 de LP Exodus werd gedestilleerd en in ’78 Kaya. Maar waar Exodus overal werd geroemd (‘Album van de Eeuw’) moest opvolger Kaya het een jaar later doen met het verwijt ‘Marley is going soft’. Niemand wist toen dat de opnames van beide albums afkomstig waren uit dezelfde sessies in Londen en dat Bob later, samen met Chris Blackwelll van Island Records, de verdeling maakte van welke songs op Exodus kwamen en welke op de opvolger.

Na Exodus was het tijd voor een opvolger die de boel in balans zou brengen, vond Marley. En niet alleen in artistiek opzicht. “Als ik iets zwaarders zou hebben gemaakt dan Kaya, zouden ze misschien opnieuw hebben geprobeerd me te vermoorden.” Het was zijn leven, zei hij, dus ook zijn beslissing hoe hij daarmee om zou gaan.

De critici van ’78 verweten Bob een te enthousiaste middle-of-the-road-koers, maar wanneer je nu luistert naar de opnames, hoor je een zanger die heel mooi zingt, over de liefde en over de zon. En inderdaad, over de pretsigaret (Kaya is de Jamaicaanse benaming van ganja, een joint dus):
“Got to have Kaya now
For the rain is falling”

En in Easy Skanking:
“Excuse me while I light my spliff
Oh GOD I gotta take a lift”

De meest maatschappijkritische tekst is te horen in Crisis:
“They say the sun, shines for all
but in some people world, it never shine at all”

Toch draagt Bob ook in dit nummer zijn luisteraars op te berusten in hun lot:
“But no matter what the crisis is
Give Jah all the thanks and praises”

Terugblikkend is Kaya inderdaad het album dat Marley nodig had om de balans in zijn oeuvre aan te brengen. Na de scherp militante opnames onder productionele leiding van Lee Perry op Jamaica eind jaren zestig en de Europese doorbraak op Chris Blackwell’s Island Records vanaf ’73 (met behulp van Eric Clapton’s I Shot The Sheriff-cover in ’74) bewees Bob met Kaya dat ook het schrijven en performen van een mooie lovesong, zonder diepere maatschappelijke laag) tot zijn competenties behoorde.

Als bonus bij de nieuwe Kaya zit een extra CD met het Nederlandse concert dat Marley gaf als onderdeel van de Babylon By Bus-tour. Dat die tour zo heette, bleek een jaar later, toen het gelijknamige live-album uitkwam. De Ahoy-opnamen zouden daar ook deel van uitmaken, maar dat gebeurde uiteindelijk niet.

De opnamen werden, zoals dat in die tijd gebruikelijk was in Nederland, gemaakt in opdracht van een van de omroepen. In dit geval stuurde de VPRO enkele NOS-technici op pad naar de Rotterdamse Ahoy-hallen. De opnamen waren te horen in het programma Amigos de Musica op vrijdagavond bij Jan Donkers en Wim Noordhoek en verdwenen daarna in het archief.

Hoewel het concert op 7 juli wordt gehouden een maand na de release van Kaya kiest Marley ligt het zwaartepunt op het Exodus-album en nummers uit ‘73/’74. Is This Love en Easy Skanking zijn de nieuwe toevoegingen. Omdat Bob, net als Bruce Springsteen, elk concert gaf alsof het zijn eerste of laatste was, is ook dit optreden uitmuntend van kwaliteit. Voor de Nederlandse fans, zij die erbij waren en zij die erbij hadden willen zijn, is het leuk dat nu juist een Nederlandse opname is opgenomen in de officiële Bob Marley-discografie.

Tracklisting Kaya (Deluxe Edition)

CD 1:

1. Easy Skanking
2. Kaya
3. Is This Love
4. Sun Is Shining
5. Satisfy My Soul
6. She’s Gone
7. Misty Morning
8. Crisis
9. Running Away
10. Time Will tell
11. Bonus track: Smile Jamaica (version)

CD2: Live At Ahoy Hallen, The Netherlands, July 7, 1978:

1. Positive Vibration
2. The Heathen
3. Them Belly Full (But We Hungry)
4. Concrete Jungle
5. Rebel Music (3 O’Clock Road Block)
6. War / No More Trouble
7. I Shot The Sheriff
8. No Woman No Cry
9. Is This Love
10. Jamming
11. Easy Skanking
12. Get Up, Stand Up
13. Exodus