Lucas Santtana behoort tot een jonge generatie Braziliaanse muzikanten die op zoek zijn naar een nieuwe sound. Natuurlijk hoor je zijn Braziliaanse roots, hij speelde met Caetano Veloso en Gilberto Gil. En met Arto Lindsay die een belangrijke bijdrage leverde aan zijn laatste album Sem Nostalgia (2011) dat uit werd gebracht op Mais Um Discos. Live in Lantaren/Venster speelde hij met een electro-akoestisch trio tracks van dit album maar vertolkte hij ook een song van zijn landgenote Céu. Zijn optreden was onderdeel van een dubbelconcert dat werd geopend door singer/songwriter Jono McCleery.

Lucas Santtana trad in Lantaren/Venster op als onderdeel van zijn 2^e Europese tour. “Maar het is de eerste keer dat ik met mijn trio in Nederland speel. Wel heb ik in 1996 met de band van Gilberto Gil op North Sea Jazz opgetreden.”

WiM: Heeft het feit dat je met Gil en ook Caetano Veloso hebt gespeeld je muzikaal sterk beïnvloed?
Ja, natuurlijk, ik ben beïnvloed door de hele jaren zestig generatie, ook door Tom Zé en  Milton Nascimento. Maar ik haal mijn invloeden tevens uit niet-Braziliaanse muziek: jazz, rock, pop, experimentele muziek. En verder uit de muziek van Jamaica: reggae, ska, dancehall, ragga, dub. Ik hou erg van de Jamaicaanse soundsystems, van die ‘bass bubble’ waar de hele band in zit!

WiM: Op Sem Nostalgia klink je de ene keer Braziliaans, dan weer helemaal niet. Is het je doel een nieuw soort Braziliaanse muziek te creëren?
Alle tracks op dat album zijn van mijzelf, ik zie het als een avontuur om een nieuwe zeer diverse sound te creëren door laag over laag te zetten als een soort ‘sound architecture’. Ik wil niet steeds hetzelfde maken. Ik vind niet dat mijn muziek Braziliaanse muziek is, het is mijn eigen persoonlijke muziek. Natuurlijk zitten er veel Braziliaanse invloeden in omdat ik uit Brazilië kom. Kijk, als ik naar een expositie ga met beeldhouwwerken, interesseert het niet of de kunstenaar uit Mexico, de VS of Nederland komt. Zijn werk interesseert me of niet!

WiM: Toch hoor ik ook bossa nova invloeden in sommige songs.
Ja, maar ik wilde niet dat de songs old school zouden klinken. Daar bedoel ik mee, niet als João Gilberto, Caetano Veloso of Gilberto Gil. In Brazilië was bossa nova heel belangrijk maar nu is het enigszins gedateerd. De laatste 15 jaar ontstaat er veel nieuws binnen de Braziliaanse muziekscene.

WiM: Kun je zeggen dat er een hele nieuwe generatie Braziliaanse musici is opgestaan zoals jijzelf?
Ja, dat klopt, er zijn nieuwe grote namen zoals zangeres Céu en Curumin.

WiM: Op Sem Nostalgia werk je samen met Arto Lindsay. Hebben jullie muzikaal veel gemeen?
Arto is een hele goede vriend die ik al lang ken. Hij is de eerste die een song van mij op een album van hem heeft gezet, op Mundo Civilizado uit 1996. Daarna heb ik songs geschreven voor de meeste van zijn albums. Hij denkt op dezelfde manier over muziek als ik. Hij bouwt zijn nummers laag voor laag op. Toen ik Sem Nostalgia ging maken, zei ik tegen hem: hey man, nu moeten samen songs voor mijn album maken. We hebben drie songs samen geschreven, in het Engels, ik componeerde de muziek, hij schreef de teksten. Die songs zijn Hold me in, Night-time in the backyard en I can’t live far from my music. Daarnaast heb ik zelf nog twee andere songs in het Engels geschreven: Who can say which way en Ripple of the water.

WiM: Waarom zing je zowel in het Portugees als in het Engels?
Ik hou ervan in andere talen te schrijven zoals het Engels vanwege de klank. Het Engels kent korte woorden zoals flow, slow en now. Ik vind het mooi om een beeld te creëren met weinig woorden, in het Portugees heb je er vaak meer woorden voor nodig. Ik vind dat belangrijk omdat de lyrics bijdragen aan het totale geluid.

WiM: Welke instrumenten gebruik je op het album en live?
Op het album en tijdens concerten gebruik ik naast de stem de gitaar en sample-apparaten als de monome (spreek uit: monomi) en de MPC. De monome is een sample-machine die is gebouwd door een echtpaar uit Philadelphia. Het is open software die je kunt aansluiten op een laptop, je kunt ‘m zelf programmeren en daarmee je eigen geluiden creëren. Tijdens het concert speelt Bruno Barque de MPC, een sample- en ritmemachine, en handpercussie als de tamborim. Caetano Malta speelt akoestische gitaar en Haffner bas. Beiden spelen niet op Sem Nostalgia.

WiM: Experimenteer je veel in de studio?
Ja. Ik ga altijd eerst met de band in de studio spelen. Ik hou er niet van eerst uit te gaan van een klik of metronoom en daarover op te nemen, dan ben je een slaaf van de machine, dat haat ik! Met de band creëer ik in de studio een organische sound, dat is een eerste laag waar ik vervolgens andere overheen leg. Voor Sem Nostalgia was ik op zoek naar een ambient sound, daarvoor gebruik ik het natuurlijke studiogeluid. Het album is opgenomen in Rio, São Paulo en Bahia, de stad waar ik vandaan kom.

WiM: Opvallend aan Sem Nostalgia zijn de speciale geluidseffecten. Op Cira, Regina en Nana lijkt het wel of je het geluid van een typemachine hoort. Hoe doe je dat?
Toch zijn de enige instrumenten die ik gebruik mijn stem en de gitaar. In de song die je noemt hebben we de akoestische gitaar opgenomen met vier microfoons. Ik zocht naar een drumsound en die heb ik gecreëerd door niet op de snaren te spelen maar door op de kast van de gitaar te tikken. Het geluid is vervolgens veranderd via de MPC, zodat het klinkt als een typemachine.

WiM: Heb je altijd op deze manier gewerkt?
Ja, mijn albums zijn heel verschillend. Zo is 3 Sessions in a greenhouse een dubalbum. Ik gebruikte daarop de dubtechniek voor samba, baile funk en afrobeat. Op mijn eerste album Eletro Ben Dodô (2002) maakte ik van de stem, de gitaar en de bas een percussie-instrument. Dat is de invloed van Bahia, de percussiegroepen die er door de straten trekken. Ook op het twee album Parade de Lucas (2003) was het ritme heel belangrijk, maakte ik gebruik van de ritme machine.

WiM: Zijn er al plannen voor een nieuw album?
In september komt mijn nieuwe album in Europa uit: O Deus Que Devasta Mas Também Cura. (vertaald: De God die vernietigt maar ook geneest). Het album is vorige maand in Brazilië gereleased, we toeren er nu mee in Brazilië en na deze Europese tour gaan we daarmee verder. Dat we Sem Nostalgia nu eerst in Europa spelen, komt omdat dat album in 2011 is uitgekomen, in Brazilië was de release in 2009. Het nieuwe album is weer anders, met veel samples uit de klassieke muziek, met instrumenten als klarinet, trompet.

Santtana stond in Lantaren/venster geprogrammeerd tijdens een dubbelconcert met Jono McCleery. De Engelse zanger/gitarist is een van de snelst groeiende sterren in het singer-songwritercircuit. Hij bracht in 2008 in eigen beheer zijn eerste album Darkest Light uit. Zijn nieuwe album There Is is net uit, met invloeden van John Martyn, Massive Attack, Fink en Radiohead. McCleery bracht met zijn trio (gitaar, contrabas, dwarsfluit, sax, elektrische piano) mooie ingetogen en integere songs die een dromerige sfeer opriepen.

Santtana speelde daarna met zijn trio veel songs van Sem Nostalgia zoals Hold me in, Who can say which way, Night-time in the backyard en Super violao mashup. Maar ook werden er songs gespeeld van de Braziliaanse zangeres Céu en van Zeca Pagodinho, een sambista van wie Santtana een dubsamba heeft gezet op 3 Sessions in a greenhouse. Santtana speelde afwisselend gitaar en monome. Hij hield het instrument in zijn hand; het heeft de vorm van een kleinere laptop met alleen maar elektronische knoppen en is aangesloten op een laptop. Bruno Barque zat als een soundwizard achter een tafel vol snoeren aangesloten op de MPC. Aan zijn voeten had hij een baspedaal waarmee hij de bas sound produceerde via een elektronische drumpad op de grond. Er lag ook een andere bas pad op de vloer die weer een ander basgeluid voortbracht. Je zou Barque een soort electro-drummer kunnen noemen. Tijdens de laatste songs gingen de musici, die tot dan toe hadden gezeten regelmatig staan. Ze waren gekleed in lichtgrijze pakken; Santtana’s motoriek had wel iets weg van die van David Byrne.De technische vernuftigheid deed denken aan Laurie Anderson in haar beste dagen. Santtana, Barque en Malta sloten swingend en wel af met de dubsamba. Alle invloeden die Santtana heeft vermeld tijdens het interview waren duidelijk merkbaar tijdens dit bijzondere en geweldige concert dat helaas te weinig bezoekers naar Lantaren/Venster had getrokken.

• www.lucassanttana.com
• www.jonomccleery.com
• Informatie over de monome is te vinden op: www.monome.org