×

Interview

21 maart 2018

De Zuid-Afrikaanse identiteit en jazz van Vuma Levin

Geschreven door: Rik van Boeckel

Onlangs presenteerde de Zuid-Afrikaanse gitarist en componist Vuma Levin zijn tweede album Life And Death On The Other Side Of The Dream in het Bimhuis. Dat deed hij samen met zijn quintet, bestaande uit musici die hij kent uit de tijd dat hij op het Amsterdams Conservatorium studeerde.

Vuma Levin

Tegenwoordig woont hij weer in Johannesburg, de stad waar hij vandaan komt. In Zuid Afrika wordt hij gezien als een van de grootste jazztalenten. Levin heeft met zijn eigen versie van Zuid-Afrikaanse jazz echt een verhaal te vertellen, al doet hij dat instrumentaal en door het toevoegen van speeches van bekende (Zuid-)Afrikanen zoals Mbeki, de tweede president van Zuid-Afrika. Genoeg reden voor Written in Music om met de jonge musicus te praten over onder andere de Zuid-Afrikaanse identiteit en jazz.

Vuma’s quintet bestaat uit: Bernard van Rossum (saxofoons), Xavi Torres (piano), Marco Zenini (bas), Jeroen Batterink (drums).

WiM: Wat wil je vertellen met de titel van het album?
De titel is gebaseerd op een boek van K. Sello Duiker: The quiet violence of dreams. Het is een reis in twee delen: een politieke en een persoonlijke. Politiek in deze zin: in principe is Zuid-Afrika nu een land dat na de apartheid op zoek is naar een nieuwe betekenis. De oude generatie had als doel het blanke minderheidsbewind te overwinnen. Nu is er een zwart meerderheidsbewind. En zoeken vooral jonge zwarten naar wat hun Zuid-Afrikaanse identiteit is. Mijn album is een poging die identiteit muzikaal te vertalen. Door enerzijds traditionele Zuid-Afrikaanse genres te gebruiken en anderzijds Westerse stijlen als jazz, pop en rock. Zo ontstaat er een nieuwe hybride vorm.

WiM: En wat is het persoonlijke verhaal?
Ik probeer te begrijpen hoe mijn leven zal zijn na mijn verblijf in Amsterdam. Hoe het was om hier te studeren, ver weg van mijn land, aan de andere kant van de droom, de droom om in Nederland te leven en te studeren. Wat heeft dat voor mij betekend? Veel mensen denken dat ik mijn ervaring met Zuid-Afrikaanse muziek hierheen heb gebracht. Maar het is andersom! Hier in Nederland zag ik duidelijker wat van mij een Zuid-Afrikaan maakt. Hier begon ik traditionele Zuid-Afrikaanse muziek te bestuderen. Tijdens mijn master aan het conservatorium bestudeerde ik veldopnames van Hugh Tracey, maakte daar transcripties van.

WiM: Om welke traditionele stijlen gaat het?
Je hebt verschillende stijlen zoals kwela, marabi en ghoema. Marabi is een van de oudste vormen van Zuid-Afrikaanse jazz, uit de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw. Het is township jazz met een vijf akkoorden schema. Ghoema is muziek van de Kaap, gespeeld door kleurlingen. Het zijn genres die ontstaan zijn op basis van het leven van zwarte mensen in de townships en daarvoor in de krottenwijken.

WiM: Ben je in Zuid-Afrika of in Amsterdam met muziek begonnen?
In Zuid-Afrika, in Johannesburg. Ik begon met alternatieve rock, liet me inspireren door bands als Metallica en Limp Bizkit. Toen was ik 11. Later werden dat Coldplay, Radiohead, Morcheeba, en de triphop van Portishead en Massive Attack.

WiM: Hoe zou je Zuid-Afrikaanse jazz kunnen omschrijven?
Die is moeilijk te omschrijven. De meeste musici hebben zo’n andere sound. En toch noemen ze hun muziek Zuid-Afrikaanse jazz. De beste manier om het te omschrijven is dat het gaat om musici die via hun (geïmproviseerde) muziek reflecteren op Zuid-Afrika.

WiM: En de Zuid-Afrikaanse identiteit?
Die is moeilijk te definiëren. In Zuid-Afrika worden 11 verschillende talen gesproken. Je hebt de zwarte bevolking, de kleurlingen, de blanke bevolking van Engelse afkomst en van Afrikaner afkomst (Nederlands, Duits en Frans), de Indiërs en de Chinezen. Het enige wat we gemeen hebben is onze geschiedenis en dat is een gewelddadige geschiedenis.

Daarom heb ik Gateway op het album gezet, een speech van Mbeki waarin hij spreekt over historische gebeurtenissen in Zuid-Afrika. De speech is tevens een beschrijving van de Zuid-Afrikaanse identiteit na de Apartheid. De andere speech Myths and Fables is van Achilles Mbembe, een Kameroenese sociaal filosoof die in Zuid-Afrika woont. Dat is een manier om het nieuwe (Zuid-)Afrikaanse verhaal te vertellen. Een die de clichés vermijdt waarop in het Westen naar ons Afrikanen wordt gekeken.

WiM: Waarom heb je het album in 2 suites verdeeld: 1 De albumtitel, 2 ZAR History
ZAR staat voor Zuid-Afrikaanse Republiek. In essentie staan die twee suites voor de verschillende Zuid-Afrikaanse genres, van de traditionele muziek tot wat er tegenwoordig wordt gespeeld.

WiM: Een van de nummers in de ZAR suite is A String Struck. Wat kun je daar over vertellen?
Die titel heeft een dubbele betekenis. Aan de ene kant beschrijft het traditionele Zuid-Afrikaanse instrumenten zoals de pointbow, vergelijkbaar met de Braziliaanse berimbau. Aan de andere kant verwijst het naar het feit dat alles wat is gebeurd in de koloniale tijd en tijdens de Apartheid haar weerslag heeft op het heden.

WiM: Wat is de invloed van de andere bandleden?
Als ik componeer, denk ik aan hen. Hoe meer ik speel met anderen, des te meer realiseer ik me hoe belangrijk hun muzikale inbreng is als persoonlijkheid. Ik componeer voor hen maar leer ook van hen. We spelen nu 4 jaar in deze formatie, met Jeroen en Marco speel ik al 8 jaar, met Bernard 6.

Vlnr Xavi Torres, Marco Zenini, Beranrd van Rossum, Jeroen Batterink, Vuma Levin

Vlnr Xavi Torres, Marco Zenini, Bernard van Rossum, Jeroen Batterink & Vuma Levin

Dat ze lang samenspelen is goed te horen tijdens het optreden in het Bimhuis. Het quintet klinkt als een hecht geheel ondanks de vaak complexe muziek. Levin heeft een heel eigen heldere gitaarsound die soms rocky klinkt zonder dat het rock is, eerder jazz. De speeches worden via samples geproduceerd. Xavi Torres’ pianospel is bij vlagen fenomenaal. Je kunt gerust zeggen dat dit nieuwe Zuid-Afrikaanse jazz is, deels ontstaan in Amsterdam. Levin speelt met zijn quintet uiteraard de nummers van het album maar ook nieuw materiaal, getiteld: Antique Spoons. Opgebouwd uit drie delen: Departure, Walls en Giant In The Park. De laatste is een muzikale anekdote: Vuma heeft onlangs drie maanden in Zwitserland doorgebracht, onder andere in Basel waar hij hard liep in een park en daar een beeld van een reus zag. En ondanks het feit dat Levin met zijn quintet maar 2 dagen heeft kunnen oefenen op het nieuwe repertoire, klinkt het heel goed en uiterst verfrissend.

Foto’s: Lauren Mulligan (Vuma met gitaar), Jotam Schoeman (Bandfoto in het Bimhuis)