Het jaarlijkse herfst festival November Music in Den Bosch staat steeds beter bekend als toonaangevend evenement voor nieuwe en actuele muziek. Dus geen standaard festival met mainstream, nee voor verrassende concerten ben je in november in Den Bosch aan het goede adres. De 30ste editie wordt in het weekend van 12 en 13 november afgesloten, waarbij sinds een aantal jaren de formule Colours of Improvisation, op de zaterdagavond van het slotweekend, een traditie begint te worden met prachtige en verrassende duoconcerten in de illustere en tot multidisciplinair theater omgebouwde Verkadefabriek. Koen Graat van de organisatie vermeldt aan het begin trots dat ze erin geslaagd zijn twee grootmeesters van het eeuwenoude instrument de ud te strikken. Zo trad een week eerder Anouar Brahem op en is vanavond Dahfer Youssef de hoofdgast. Na zijn optreden is er een ruime pauze met een optreden van harp virtuoos Remy van Kesteren, die tevens op dit festival artist in residence is. Het tweede concert wordt verzorgd door Tijn Wybenga met zijn orkest AM.OK die hiervoor van November Music een compositieopdracht kreeg.

Dhafer Youssef, geboren in 1967 in Teboulba, Tunesië, is inmiddels een ster die zijn roots en tradities uit zijn geboorteland op een heel knappe wijze weet te verbinden met hedendaagse stijlen en vooral techniek door het gebruik van elektronica met het oude snaarinstrument. Maar niet alleen zijn instrument, maar ook zijn stem zet hij op meesterlijke manier in. Op vroege leeftijd ontdekte hij de kracht van zang, mede door zijn grootvader die hem liet kennismaken met recitatie uit de Koran. Na een korte studie aan het conservatorium van Tunis verhuist hij naar Wenen, waar hij in aanraking komt met moderne westerse muziek. Daar legt hij de basis voor de vele samenwerkingen met onder andere Wayne Shorter, Herbie Hancock, Dave Holland en Dieter Ilg. Maar ook vond hij de weg naar samenwerking met Scandinavische musici, waaronder Arve Henriksen (trompet) en Eivind Aarset (gitaar), die vanavond ook deel uitmaakt van de formatie. Aarset leerde Youssef kennen omstreeks 2000, zo vertelt Aarset ons en de samenwerking tussen beiden loopt sindsdien als een rode draad door hun carrières. Verder bestaat de band vanavond uit Raffaele Casarano (sax) uit Italië en Adriano dos Santos (percussie) uit Brazilië. Op deze manier zijn al drie werelddelen vertegenwoordigd in deze bijzondere formatie.

Het werk vanavond is vooral gebaseerd op zijn album Sounds of Mirrors, waar een vierde werelddeel om de hoek komt kijken omdat de composities sterk beïnvloed door muziek uit India. Op het album speelt hij met een deels andere bezetting. Naast Aarset zijn het Hüsnü Şenlendirici op klarinet en de uit India afkomstige Zakir Hussain op traditionele Indiase tabla. In Den Bosch opent Youssef met Human Kind en Dance Layan Dance van het genoemde album. Subtiel beroert hij de snaren van de ud terwijl de percussionist even subtiel belletjes laat klinken, als je goed kijkt zie je dat het sleutels zijn, die aan een rek hangen in zijn fantasierijke percussie set. En dit wordt prachtig begeleid door Aarset, die met zijn elektrische gitaar, met behulp van elektronische effecten heel knap een dromerige, gelaagde en spirituele sfeer neerzet. De stijl van Aarset doet denken aan die van zijn Deense collega Jakob Bro. De sound die deze band neerzet verschilt duidelijk van die van het album en is levendiger, krachtiger. Daar waar met het album meer Indiase invloeden doorklinken door de traditionele percussie van Hussain op tabla, horen we de pittige en veel breder ingezette percussie en drums van dos Santos. Youssef beweegt zich regelmatig heen en weer naar dos Santos en Casarano om om de beurt samen met hen te soleren, waarmee ze geweldige grooves neerzetten.

Met het nummer Al Wadood speelt Youssef een klassiek getinte intro, gevolgd door het snelle en indringende herhalende thema van deze compositie. Rustige stukken worden afgewisseld met frases van een hoger tempo. Langzaam komt er meer ritme in het stuk, gevolgd door een mooie tweede melodielijn door Aarset en eindigend met een climax van golvende klanken die veel energie uitstralen. Wanneer in één van de volgende stukken Youssef zingt en dit begeleid wordt door het zwoele gitaargeluid van Aarset en de fraaie sound van Casarano op zijn sax ontstaat er een toverachtige sfeer in de zaal. De wijze waarop Youssef verschillende tradities en stijlen in synthese tot leven brengt, met zowel zijn spel op de ud als met zijn zang, begeleid door de drie even zo talentvolle musici, is mooi en magisch tegelijk. Reden voor een terechte staande ovatie van het in Den Bosch aanwezige publiek.

Na dit prachtige concert is er ruim een uur pauze voor de opbouw van de volgende set. Maar men hoeft zich zeker niet te vervelen. In de kleinere clubzaal verzorgt artist in residence Remy van Kesteren een intiem concert op met zijn grote harp en de kleinere deltaharp, waarmee je, net zoals gitaar kunt lopen. De sprankelende klanken zijn een mooi contrast met het concert van zojuist en het uur pauze vliegt natuurlijk om met o.a. eigen werk en het een stuk uit de vermaarde pianocomposities Gnossiennes van Erik Satie.

Na de muzikale pauze is het de beurt aan het jazz kamerorkest AM.OK onder leiding van de nog jonge en getalenteerde componist Tijn Wybenga. Wybenga studeerde aan het conservatorium van Amsterdam en bij het afstuderen in 2016 vormde hij het collectief AM.OK, waarvan de letters staan voor Amsterdams Modern Orkest. De samenstelling is internationaal en bestaat uit vooral generatiegenoten van Wybenga, waaronder Alistair Payne (trompet), Fedrico Calcagno (basklarinet), Yanna Pelser (altviool), Teis Semey (elektrische gitaar) en Jamie Peet (drums). Voor de compositieopdracht die hij voor dit concert uitvoerde, zocht Wybenga de samenwerking met de Zuid-Afrikaanse gitarist Vuma Levin, die evenals Wybenga in Amsterdam studeerde en daarnaast de sinds zeven jaar in Utrecht wonende ud-speler Nawras Altaky uit Syrië. Beide gastsolisten hebben bijgedragen aan de composities en spelen vanavond mee. Met het collectief heeft Wybenga inmiddels twee albums uitgebracht, Live @ BIMHUIS and Brainteaser. Met zijn composities heeft Wybenga al verschillende prijzen op zijn naam staan, waaronder de prestigieuze Deutsche Jazzpreis 2022 en van 2019 tot 2021 was hij artist in residence in het Bimhuis.

Het orkest opent met het nummer Aurelya van het album Brainteaser. In de intro wordt je gelijk meegenomen met een sprankelende melodielijn waarin verschillende lagen op een subtiele manier worden opgebouwd. Op een stevig ritmisch bed van Peet worden variaties op het motief uitgewerkt, waarin je opeenvolgend de mooie solo’s hoort van Yanna Pelser op altviool en Nicolo Ricci op saxofoon. Langzaam beweegt het concert op aansturing van Wybenga naar delen waarin zich meer power manifesteert en waarbij complexe ritmewisselingen de muziek extra spannend maken. Daarna wordt Umalilela uitgevoerd, dat in samenwerking met de gitarist Levin gecomponeerd is. Het componeren ging nog via Zoom, vanwege het feit dat Levin inmiddels weer in Johannesburg woont. Het orkest beweegt zich wederom op stevige ritmes met veel complexe syncopen met een uitgebreide en heel gave solo van het Zuid-Afrikaanse gitaartalent.

Alhoewel voor Wybenga een Rhodes staat opgesteld blijft het voor hem bij dirigeren. Na het concert vertelt hij dat hij gezien de duur van de ten gehore gebrachte composities niet toe kwam aan het stuk waarbij hij zelf een rol zou hebben gehad op toetsen. Het derde en vierde stuk, respectievelijk Tetractys en Sanwar stralen duidelijk een andere sfeer uit met de inbreng van Altaky. Altaky heeft Wybenga leren kennen na een editie van North Sea Round Town, waar hij een optreden verzorgde met violist Oene van Geel, die ook samenwerkt met Wybenga en Altaky bij hem introduceerde. Alktaky brengt een duidelijke Oriëntaalse invloed in de composities waarbij de typische Oosters getinte motieven fonkelen op een fundament van complexe ritmes en gewaagde en spannende harmonieën. Het resultaat is nieuwe muziek, met verschillende invloeden en originaliteit, die niet zomaar in één hokje te plaatsen is. Dat maakt het gelijk mooi, spannend en interessant. Wybenga en zijn collega’s maken een uiterst professionele indruk en hebben zich terecht een vaste plaats verworven in de Nederlandse scene van nieuwe muziek en jazz.

Na de twee prachtige concerten kunnen we muzikaal nog even nagenieten in de club met een optreden van harpist Remy van Kesteren. Voor de clubnight is hij een project aan gegaan met producer en DJ Richard Veenstra, alias XNDR, die woont en werkt vanuit Madrid. Van Kesteren en Veenstra hebben elkaar leren kennen in Berlijn. Veenstra heeft werk van van Kesteren gecoproduceerd op basis van modulaire synthesizers. Vanavond is hun tweede optreden samen en dat geeft een boeiende mix van beats en de luisterrijke klanken van de harp. Een mooie afsluiter van een zeer geslaagde editie van Colours of Improvisation, November Music.