Tijdens het Turkey Now Jazzweekend in het Bimhuis en Lantaren/Venster was van te voren de aandacht vooral gericht op het gezamenlijk optreden van de Turks/Koerdische zangeres Aynur en Arifa. Maar ook waren er optredens van gitarist Erman Dirikcan en speciale gast pianist/componist Aydin Esen, van zanger Huseyin Badilli met zijn kwintet en gastgitarist Bilal Karaman.

De Nederlandse/Turkse gitarist Erman Dirikcan mixt met zijn groep jazz met melodieën en ritmes uit de wereldmuziek. Toch bleef Dirikcan enigszins op de achtergrond vergeleken met Aydin Esen en drummer Chander Sardjoe die met zijn explosieve spel en harde klappen de aandacht regelmatig naar zich toe trok. Aydin Esen is een vernieuwer die nieuwe muziek creëert uit het mixen van oosterse en westerse muziek. Het oosterse element kwam tijdens het optreden van Dirikcan en zijn groep echter niet  goed uit de verf. Het bleef te veel steken in al bekende jazzpatronen. De excentrieke jazz van Dirikcan vloog vaak alle kanten op en ging op den duur vervelen mede door het gebrek aan dynamiek. Soms was er na alle drukte een moment van rust en subtiliteit maar dan ging vervolgens het volume weer omhoog en verdween de nuance.

Dat was heel anders bij het Huseyin Badilli Quintet. Zanger Badilli groeide op met traditionele Turkse muziek, studeerde klassieke zang en verdiepte zich in de overeenkomsten tussen de Turkse manier van zingen en die van Amerikaanse jazzvocalisten. Hij weet zich met groot gemak te bewegen tussen volksmuziek, jazz en klassiek. Het werd een mooi concert met Badilli’s zang als centraal ijkpunt, subtiel en open drummen van Udo Demandt (ook op cajón, udu en framedrums zoals de Italiaanse tamburello); en dan was er nog de tarhu, een op een sitar gelijkend maar in Australië gefabriceerd snaarinstrument, bespeeld door de Griekse musicus Michalis Chovelas. Het was een genot om te luisteren naar het klankheldere gitaarspel van Bilal Karaman die onder andere is beïnvloed door Django Reinhardt en flamenco legende Camarón de la Isla. En hoorde tevens de invloed van de legendarische Amerikaanse jazzgitarist Wes Montgomery. Karaman speelt prachtig, zo liet hij ook in een solo horen.

Ik sprak met Karaman eind november in Istanbul tijdens een interviewsessie met andere journalisten. Hij vertelde toen dat hij zichzelf klassieke gitaar had aangeleerd, onder de zigeuners heeft gewoond en daardoor veel van hun manier van gitaarspelen had opgestoken. Turkse muziek begon hij pas later te spelen. “Ik heb rock, pop, flamenco en jazz gespeeld en ben daarna pas met Turkse muziek aan de slag gegaan. Ik heb al vroeg met een Turkse flamencogitarist gespeeld, ben van daaruit naar jazz en moderne jazz gegaan. Camarón’s muziek is voor mij heel belangrijk. Op mijn laatste album Bahane staat een Waltz for Camarón. Ik ben als een spons, mijn muziek is ’n soort fusie. Aydin Esen is een van mijn leraren in Turkse muziek geweest. Mijn muziek wordt in Turkije door verschillende bevolkingsgroepen gewaardeerd, door jong en oud. Ze zien mij als jazzmuzikant. Maar in Turkije zijn niet veel mensen die verstand hebben van kunst en muziek, dat verandert wel, maar het gaat stap voor stap. Dit jaar zijn er in Turkije 15 jazzalbums uitgebracht. Er zijn ook niet veel jazzmuzikanten of clubs om te spelen en er bestaat ook een scheiding tussen muzikanten die Turkse muziek spelen en jazz. Ik probeer dat te overbruggen.” Met Badilli speelde hij een aantal Turkse folksongs. Badilli legde het publiek de betekenis van die liederen uit, ze blijken vooral over de dramatische liefde te gaan. Hij zong op geheel eigen manier een nummer dat tijdens het openingsconcert van Turkey Now ook door Leman, Sevval en Shenaz Sam was gezongen. Soms had zijn manier van zingen wel iets Braziliaans, vooral door het scatten. Hij fraseerde mooi, wist met zijn stem diverse sferen op te roepen.

De organisatie van Turkey Now was er al eerder in geslaagd een bijzonder geslaagde en spannende samenwerking tot stand te brengen tussen de Turkse bouzouki-virtuoos Buzuki Orhan Osman en de Amsterdam Klezmer Band. Na zondagavond kan dat ook gezegd worden van het gezamenlijke optreden van Arifa met de Turks/Koerdische zangeres Aynur. Het was ook een concert om naar uit te kijken, hoe zou de betoverende mix van traditionele en eigentijdse muziek uit Turkije, Irak en de Balkan van Arifa samenvloeien met de door merg en been gaande klaagliederen van Aynur? Arifa is het geesteskind van Mehmet Polat (ud-Turkije), Sjahin During (Afro-Anatolische percussie- Turkije/Nederland en Alex Simu (klarinet/saxofoon-Roemenië). Qanun speler Osama Abdulrasol was er dit keer niet bij. Met Franz von Chossy op Steinway piano werd de klankkleur anders, kreeg die de dimensie van klassieke muziek.

Arifa gaf in de nummers die de groep alleen speelde alvast een voorproefje van hun in oktober uit te komen nieuwe album: Anatolian Alchemy. Hierop mengen ze de muziek van Anatolië (Aziatisch Turkije) met westerse elementen. Mehmet Polat speelde op ud ook de bastonen, de liggende door Sjahin During bespeelde framedrum had een mooi diep basgeluid, daarnaast bespeelde hij andere framedrums zoals de kanjira, een kleine hi- hat en verschillende bekkens. Alex Simu speelde de saxofoon en drie klarinetten waarvan de altklarinet de meest bijzondere is en gebouwd in Izmir. En ineens was daar Aynur die het publiek in het Koerdisch en Turks welkom heette. Ze begon al snel met een heftig stuk dat door merg en been ging. Arifa en Aynur wisselden vocale en puur instrumentale stukken af, een percussiesolo van Sjahin ging vloeiend over in oosterse melodieën en in de felle klaagzang van Aynur. Simu bespeelde behendig het geluid van de klarinetten met de laptop, zijn klankkleur viel goed samen met die van de ud en de piano. Het duurde eigenlijk te kort, deze samenwerking smaakt naar meer.

Na de pauze kwam Aynur terug met haar eigen band; met Yasin Boyraz(kaval), Cemil Koçgün (op de snaarinstrumenten baglama en tembur), Nure Diovani (viool) en Kevin Carter (bas). Ik heb Aynur zes jaar geleden op de Womex in Sevilla kunnen interviewen en ook zien optreden. Dit zei ze toen: “‘Klaagliederen zijn een deel van de Koerdische cultuur. Het gaat altijd om reële pijnen: verlies, liefdesverdriet, emigratie, verbanning, vernielingen. Deze droevige onderwerpen zijn al eeuwen een deel van ons leven. Wij Koerden delen die problemen met andere volkeren in het Midden Oosten. De meeste liederen heb ik geleerd van mijn ouders. Ik schrijf sommige teksten zelf maar de meeste zijn traditionele liederen (strans). Zij zijn de kern van de Koerdische muziek. Lange tijd is Koerdische muziek verborgen geweest. Maar via de muziek heeft de Koerdische cultuur kunnen standhouden. We kennen immers geen geschreven geschiedenis, doch wel een orale traditie die via deze strans wordt overgedragen.”

Aynur maakte haar faam als vertolkster van de traditionele Koerdische muziek volkomen waar. Wat ze met haar stem kan is zonder meer ongelooflijk, die heeft zo’n groot en diep bereik dat die tot diep in je vezels doordringt waardoor je niet anders dan gegrepen kan worden door de intense emoties die ze oproept. Als Aynur zonder begeleiding zong, was het alsof ze in een andere wereld vertoefde. De muziek riep de sfeer op van ruige berggebieden waar die muziek al eeuwen zo bestaat. De intro’s op baglama en tembur waren zo sprankelend alsof je het water van een bergrivier hoorde. De kaval diepte die sfeer verder uit. Een keer bleef Yasin in één langgerekte toon hangen met de techniek van ‘circular breathing’, het gelijktijdig in -en uitademen. De muzikale eenheid tussen de instrumenten was schitterend, het samenspel tussen zang en viool komisch. En vanuit de diepe emotie van het klaaglied ging Aynur aan het slot van het concert met haar band over in een opzwepende feestelijke cadans. Het publiek beloonde haar terecht met een staande ovatie waarna ze één keer terugkwam voor een toegift.

Komende concerten Turkey Now:

• Zo 13 mei. Yunus Emre Oratorium van Adnan Saygun door het Hoofdstadkoor & Concerto for Baglama van en door Arif Sag. Concertgebouw. Amsterdam. Grote Zaal. 14.15 u
• Do 17 mei. Nieuw Ensemble-Turkish Composers Competition. Muziekgebouw aan ‘t IJ. Amsterdam. 20.15u
• Za 19 mei. Nieuw Ensemble-Turkish Composers Competition. Korzo. Den Haag. 19.30u
• Zo 20 mei. Travelogue2- Modern Dance Theatre Istanbul (Nationaal Ballet Turkije). Rotterdamse Schouwburg. 20.15u
• Voor meer info: www.turkeynow.nl