Het laatste Pink Floyd album met Roger Waters. Of beter, het album dat onder de vlag Pink Floyd werd gemaakt maar waar – op Roger Waters na – de band bijna niet bij betrokken was. Door velen weggezet als verreweg het zwakste album van de band in het tijdperk met Waters nog in de gelederen, maar het is zeker een erg interessant en boven alles relevant album.

The Final Cut was oorspronkelijk bedoeld als de opvolger van The Wall. Nu was het chronologisch gezien ook wel de opvolger, maar in oorsprong was het letterlijk en figuurlijk een appendix. Spare Bricks moest het gaan heten en het album zou worden opgebouwd uit tracks die voor de The Wall film (opnieuw) waren opgenomen, denk aan het voor The Wall (het album) afgewezen When The Tigers Broke Free. Dat nummer was op dat moment wel als single was uitgebracht met de voor de The Wall film opnieuw opgenomen Bring The Boys Back Home als b-kantje. Dergelijke nummers zouden dan ook op het volgende Pink Floyd album komen te staan, aangevuld met thematisch verwante nummers als Your Possible Pasts, The Hero’s Return en The Final Cut. Toen in april 1982 de Falkland Oorlog uitbrak, veranderde Roger Waters van gedachten. Als fel tegenstander van de in zijn ogen nutteloze oorlog, bouwde hij daar een concept- dan wel protestalbum omheen.

Toch kan je het album niet helemaal zelfstandig zien, want de verwijzingen naar The Wall zitten er zeker nog in. Zo is voor de remaster het uit de The Wall film afkomstige When The Tigers Broke Free toegevoegd aan de tracklisting. Dat was overigens bij de vorige heruitgave in 2004 ook al zo en is een min of meer ‘recente’ verwijzing. Er is echter meer. In de tracks One Of The Few en The Hero’s Return bijvoorbeeld, wordt de sadistische schoolmeester uit The Happiest Days Of Our Lives en Another Brick In The Wall (Part II) weer van stal gehaald. Hij blijkt een oorlogsveteraan die thuis bij zijn vrouw zijn opgekropte gevoelens over wat hij heeft meegemaakt niet kwijt kan. Acteur Alex McAvoy speelde de leraar in de The Wall film en is ook de hoofdpersoon in de korte film die rond vier nummers van The Final Cut is gebouwd. Al blijft daar in het midden of we hier daadwerkelijk die leraar weer zien, of dat het een ander karakter is. Er zit tenslotte een andere vrouw naast hem op de bank dan in The Wall. In de in de 19 minuten durende film gebruikte tracks The Final Cut, The Gunners Dream, Not Now John en The Fletcher Memorial Home wordt de leraar tekstueel in ieder geval niet als karakter opgevoerd. Het zijn wel – al dan niet toevallig – de vier tracks die tot het betere werk op The Final Cut behoren.

Goed, het album klinkt niet als Pink Floyd. De kenmerkende toetsenpartijen van Rick Wright ontbreken (hij was op dat moment ontslagen). De bijdragen van David Gilmour (zang op slechts één nummer, beperkte ruimte voor gitaarsolo’s) en Nick Mason (de drummer verzorgde vooral geluidseffecten op dit album) zijn niet zozeer te verwaarlozen, maar gewoon veel kouder, minder geïnspireerd dan op regulier Floyd werk en alles behalve bepalend voor het geluid. David Gilmour heeft op eigen verzoek zijn producerscredits van de hoes laten verwijderen. “The Final Cut is very good but it’s not personally how I would see a Pink Floyd record going”, was zijn commentaar. De ondertitel op de achterzijde van de hoes laat er ook geen misverstanden over bestaan: “the final cut
 – a requiem for the post war dream
 – by roger waters
 – performed by pink floyd”.

Binnen het oeuvre van Pink Floyd is The Final Cut dus een vreemde eend in de bijt, maar wel een logisch vervolg op The Wall. De rest van het legendarische oeuvre van de band als referentiekader buiten beschouwing latend, is The Final Cut ook veel beter dan ‘ie te boek staat. Wie de remaster terugluistert – op het eerste gehoor verschilt deze weinig tot niet van de remaster uit 2004, zelfs met de zelfde genoemde bonustrack – zal verbaasd zijn over de manier waarop het album de tand des tijds heeft doorstaan. Natuurlijk zijn de diverse politici die bij naam en toenaam worden genoemd (Brezhnev, Begin, Thatcher ) inmiddels niet relevant meer, maar de oorlogen over een stuk dorre woestijn en alle ellende die dat met zich meebrengt zijn dat nog steeds. Net als de trauma’s en de gevoelens van verlies van vele veteranen en hun families. In die zin is The Final Cut nog altijd actueel. Sterker nog (en nu slepen we hem toch het Floyd kader weer in) anno 2011 is ‘ie daadwerkelijk een appendix verworden van hoe Roger Waters zijn The Wall live presenteert. The Final Cut ontroert, bijt, stompt je in de maag en stemt tot nadenken. Geen makkelijke zit, maar wel eentje die (her)waardering verdient.