Deel 15 in de reeks Postpunk Nederland, een serie artikelen over interessante Nederlandse bands die opkwamen na de punkgolf van 1977, 1978. Eigenzinnige, vaak ondergewaardeerde bands die blijvend applaus verdienen. Deze week: The Nits.

Henk Hofstede en Michiel Peters kennen elkaar uit de band Midas, een band die begin jaren zeventig vrij veel optreedt. Het tweetal besluit zich meer toe te leggen op het maken van pure popmuziek. Hofstede, student aan de Rietveld Academie, ontmoet daar Alex Roelofs en haalt hem over bas te komen spelen bij de band. Michiel Peters vraagt vervolgens Rob Kloet als drummer en in het najaar van 1974 is de nieuwe band startklaar: The Nits.

The Nits slaan bewust niet de weg van de alomtegenwoordige progressieve en symfonische rock in. De voornaamste reden hiervoor is eenvoudig: ze kunnen het niet. Bovendien houden de jongens van The Searchers, The Kinks, The Beatles en de Beach Boys. In november 1975 wordt de band door OOR gevraagd voor een presentatie. Dit wordt het eerste noemenswaardige optreden van The Nits. Het kwartet speelt die avond met andere Nederlandse groepen als Flavium en Massada.

In deze periode zijn The Nits drukdoende met oefenen en het maken van opnamen op een zolder aan de Amsterdamse Kattenburgergracht. De ruimte is verre van comfortabel: ’s zomers is het er bloedheet en ’s winters stervenskoud. De opnamen van de band weten echter geen indruk te maken op de platenbazen die de groep benadert. Stug gaat het kwartet door, op hun Amsterdamse zolder. Hun oeuvre groeit gestaag.

Stroomversnelling

Als de band in februari van 1976 Dureco-plugger Jean Pierre Burdorf leert kennen, raakt de carrière van de jongens in een stroomversnelling. Burdorf weet van wanten en kent de weg in medialand. The Nits nemen met producer Alan David een single op. Het eindresultaat mag er wezen: Yes Or No is een vrolijk sixtiespopnummer, beïnvloed door The Beatles, met een tekst die de vorm heeft van een slogancollage. Al snel wordt duidelijk dat het contact met Burdorf nog meer deuren kan openen: The Nits mogen in Toppop optreden. En alsof dat nog niet genoeg is, de band mag in de tweede helft van juli 1977 opnemen in de Rockfield Studios in Wales. De producer tijdens deze sessie zal wederom Alan David zijn.Tijdens het verblijf in Wales nodigt de flamboyante Burdorf enkele prominenten uit de media en muziekindustrie uit voor een copieuze maaltijd in een kasteel.

Het opname- en mixproces loopt echter niet vloeiend: ten eerste heeft de band een ander geluid in het hoofd dan Alan David weet te produceren. Dureco is van mening dat het album geen hit herbergt en wil niet verder met het project. Uiteindelijk brengt men de single Looking For A Friend uit om van de contractverplichtingen af te zijn. De elpee wordt aan Burdorf en zijn ‘papieren’ platenlabel Burdorf Booking overgelaten met als gevolgd dat de release wordt uitgesteld. Ondertussen is het wederom OOR die de band een zetje geeft door het vlotte en energieke nummer Tutti Ragazzi een plek te geven op de punk- en new waveverzamelaar Keihard En Swingend.

Hoewel de band natuurlijk blij is met de mogelijkheden die Dureco heeft geboden, is het natuurlijk wel zaak dat het album wordt uitgebracht. Inmiddels heeft Dureco flink verdiend met Het Smurfenlied van Vader Abraham, maar dit leidt niet tot een nieuwe financiële injectie in The Nits. Uiteindelijk wordt het album in een beperkte oplage van 1000 exemplaren door Burdorf Booking uitgebracht. De plaat laat een frisse band horen met een voorliefde voor korte popliedjes waar de geest van jaren zestig doorheen waait, met wat vleugjes 10cc en Steely Dan. Anno 1978 is dat niet het meest gangbare stijl onder jonge bands.

Binnen het klassieke popidioom weten The Nits origineel uit de hoek te komen: Tutti Ragazzi is vrolijke pop voorzien van mandolines en koortjes. Ook Yes Or No is present, het nummer steekt boven het merendeel van het album uit. Caravan is een orgineel en sterk liedje over het oer-Hollandse fenomeen caravan. en met Dancing Girl – Red Cat reageren The Nits middels speelse discopop op de heersende muziektrends. Hoewel de debuutplaat van The Nits zeker laat horen dat hier een talentvolle en intelligente band aan het werk is, staat er nog te veel onopvallend materiaal op het album. De productie laat ook nog te wensen over, een helderder en minder vlak geluid had de songs goed gedaan.

Na de release van hun debuutalbum zijn The Nits langdurig op tournee. Begin 1979 trekt de band samen met The Tapes door Nederland onder de noemer Elfstedentocht. Het viertal groeit als liveband en weet ondanks hun kleine discografie variatie in de setlist aan te brengen. De tweede helft van 1979 staat in het teken van de opvolger van het debuutalbum.

Nieuwe strakheid

Tegen het einde dat jaar verschijnt op CBS Tent, een vlotte en gevatte plaat die beter klinkt dan het debuut en meer een eigen identiteit uitstraalt. Een flinke stap vooruit derhalve. Tent klinkt meer als een eigentijdse plaat – de hoes kent een moderne en strakke vormgeving – die met het titelnummer direct de toon zet: een korte en hoekige track met smakelijke toets- en gitaarinjecties. The Nits serveren meer nummers in deze stijl, zij het dat de accenten telkens verschuiven. De heren hanteren een kleurrijk en gevarieerd palet: beat in een new wavejasje in A To B, C To D, ontwapenende pop middels The Young Reporter onweerstaanbare ritmiek in Take A Piece en beeldende, nerveuze geluiden op Ping Pong.  Tevens komt de band met een vernieuwd Tutti Ragazzi. Het nummer is op single uitgebracht en bereikt de 31e plaats in de Top 40.

Hoewel de muziek van The Nits soms wat doet denken aan het werk van Devo, XTC, 10CC, Fisher Z en stadgenoten The Tapes, valt vooral de eigen stijl van de band op: originele thematiek en teksten, voorzien van passende en kleurrijke muziek en zang. Met een hoofdknik naar Piet Mondriaan: nieuwe strakheid. Een creatieve band, met hersens, zoveel is nu wel duidelijk. The Young Reporter roept vanzelfsprekend beelden op van Kuifje die op avontuur gaat. Met open blik, vol verwondering maar ook slim en leergierig. Hook Of Holland (“Hook of Holland trains and boats / Someone said it’s raining overcoats”) is illustratief en lijkt ook al te duiden op een bredere muzikale horizon waar ook ruimte is voor theatrale en langzamere muziek.

In het kielzog van de single Tutti Ragazzi wordt ook Tent redelijk opgepikt in Nederland. The Nits staan zelfs in Countdown, hetgeen de band een flink duw in de goede richting geeft. Vanaf dat moment wordt het een stuk drukker. Henk Hofstede later in OOR: “Op een gegeven moment besloten we alle nevenactiviteiten zoals de banen die we hadden, het lesgeven en zo, te kappen. Die keuze moesten we wel maken. Het werd te druk en te veel…”. 1980 dus blijkt een cruciaal jaar in het leven band de bandleden.

The Nits besluiten een tournee in Duitsland te ondernemen en CBS International stuurt de band later zelfs naar Zwitserland, wederom Duitsland, Scandinavië, Finland en Frankrijk. Gaandeweg bouwen de bandleden een fanschare op over de grenzen, iets wat hen geen windeieren zal leggen.

New Flat

In 1980 komt de band ook met een nieuwe plaat: New Flat. Wederom combineren de Amsterdammers de Britse traditie met een eigen geluid waarin ruimte is voor new wave, sixtiespop en experimentele muziek. Tekstueel lijken er invloeden van concrete poëzie rond te waren, iets waar op Tent ook al sprake van was.

Een sprekend voorbeeld van The Nits anno 1980 is Holiday On Ice, waarin The Beatles in een vinnig en verfrissend Nits-jasje worden gehesen. Staat hier – en in veel nummers op New Flat – het (moeizame) menselijk contact nog centraal, in het loeistrakke Saragossa draait het om de palingtrek. Dat is weer eens wat anders; wederom laten The Nits hun originele kijk op muziek blijken. Met de uitbundige single Bobby Solo komt er weer een potentiële radiohit met een Italiaans tintje voorbij, al haalt het nummer het niet bij Tutti Ragazzi. Het levert dan ook geen hit op. De andere single die de band uitbrengt in 1980 is New Flat, maar dit hoekige, minimalistische nummer flopt eveneens op de radio.

New Flat is een gedurfde plaat en een speelveld voor de bandleden om hun bagage van onder meer de Rietveld Academie vorm te geven. Office At Night is confronterend, beeldend en trekt bij vlagen als een schilderij voorbij. Statue is een verontrustend nummer dat gebaseerd zou kunnen zijn op een werk van Franz Kafka. De vervreemding en intermenselijke spanning waar dit nummer over handelt duikt op New Flat in diverse vormen op.

Hoewel New Flat in Nederland niet goed verkoopt, voornamelijk door het ontbreken van een hitje, is de plaat wél relatief succesvol in Frankrijk. De band heeft door de Franse toer van 1980 toch een voedingsbodem gekweekt, zoveel is wel duidelijk. The Nits krijgen veel media-aandacht en zullen voortaan vrijwel jaarlijks terugkeren naar Frankrijk.

Modern klassiek

Het is 1981. Op de nieuwe plaat Work verrijken The Nits het bandgeluid met invloeden uit de avant garde en klassieke muziek maar weten bij momenten ook lichtvoetig te klinken. De vierde plaat is wederom pakkend en telt veertien vrij korte nummers. Work is ook zeker een eigentijdse plaat en bevat eigenzinnige synthesizerwave met soms een wat unheimliche ondertoon.

Toetsen zijn dus alomtegenwoordig: ze geven kleur en sfeer aan de kadans van Footprint en dragen de dramatische, pakkende single Red Tape. Slip Of The Tongue geeft ook een flinke rol aan de elektronica, maar met effectieve gitaarlijnen, orgel, klarinet en indringende achtergrondzang krijgt dit nummer een paar extra dimensies mee.

Het huiselijke, het eigen wereldje, een thema dat veelvuldig zal terugkeren in het oeuvre van The Nits, wordt bezongen in het door piano gedragen Hobbyland. Het uptempo Tables And Chairs staat bol van de ideeën en ontwikkelt zich van een sfeervolle uptempo new wave track met snijdende gitaren tot avantgardistische pop met een licht barok intermezzo. Beeldende, sfeerrijke en inventieve muziek, Work staat er vol mee: in Hands Of The Watch zit een reiziger, op zijn koffer, naar de klok te staren en het nerveuze Suddenly I Met Your Face is een filmisch pareltje, dat vraagt om een videoclip.

Hoewel Work niet bijster goed verkoopt, weten The Nits het met Red Tape toch maar mooi tot de hitlijsten te schoppen. Het kwartet brengt het nummer in Toppop en treedt op in een Kraftwerk-opstelling. De single komt in februari 1982 binnen in de Top 40 en bereikt de vierentwintigste plaats. Buiten Nederland blijft de groep aardig populair. Zo reist de band in 1982 drie keer naar Finland. Voor Alex Roelofs is de band dan inmiddels al geschiedenis. Vlak voor de start van een tweede serie concerten in Duitsland stapt hij op. Hij wordt tijdens de tournee vervangen door Robert Jan Stips

1983: Omsk en Kilo

In 1982 verschijnt er zowaar geen nieuw album van The Nits. Het jaar daarna is het met Omsk weer raak. Op dit album betreden The Nits nieuwe wegen. Dat is voor een groot deel te wijten aan een opmerkelijke bezettingswijziging binnen de band. Robert Jan Stips is namelijk definitief toegetreden tot The Nits. Stips is een muzikale zwaargewicht die zijn sporen al ruimschoots heeft verdiend met Supersister, Sweet d’Buster en Golden Earring. Als producer stond hij mede aan de wieg van het succes van Gruppo Sportivo. Stips verrijkt het bandgeluid van The Nits met zijn synthesizer- en pianospel. Dit is door de hele plaat merkbaar, bijvoorbeeld in de verbluffende single Nescio. Het nummer is voorzien van een effectief pianomotief en mondt uit in een prachtige akoestische climax. Nescio (Latijn voor ‘ik weet het niet’) komt ook even langs, zij het wat verhuld: “…the phone rings on a nightstand, somebody whispers I don’t know…”.

Tons Of Ink neigt naar operette en neemt hiermee dan ook wat afstand van het popidioom. Het nummer wordt gedragen door (gesampelde) vocalen. Unpleasant Surprise van Michiel Peters een leuk maar voor Nits-begrippen vrij gangbaar synthpopliedje dat gemakkelijk de radio op zou kunnen. Opvallend op Omsk is de achtergrondzang van Mathilde Santing en Fay Lovsky, die beide zelf ook stevig aan de weg timmeren met eigen platen. Het tweetal verrijkt het klassiek getinte hoogtepunt Jardin d’Hiver en speelt een fraaie bijrol in een andere hoogtepunt, de mechanische opener A Touch Of Henry Moore.

Omsk is een nieuw hoogtepunt in het toch al niet misselijke oeuvre van The Nits: gestileerde muziek, ontstaan op bijzonder rijke voedingsbodem van creativiteit en muzikale kunde. Muziek voor het oor en het geestesoog, zeer associatief en bij momenten surrealistisch. Niet onbelangrijk: Omsk geeft ruim baan aan akoestische instrumenten als dulcimer, gitaar, mandoline en piano. Dit onderscheidt de band van veel anderen in 1983. Michiel Peters hierover in OOR: “Op de plaat is een glorieuze comeback van akoestische instrumenten te bespeuren, ja, van mandoline tot dulcimer tot gitaar en piano.”

The Nits durven op Omsk te experimenteren en gaan als muzikale schilders te werk. Met uitstekende resultaten. Nescio verkoopt in een paar dagen tijd 5000 stuks en Omsk bereikt ook nog eens de negende positie in de elpeelijsten; een onverwacht succes. De band ontvangt zelfs een Edison voor Omsk en speelt in de zomer op het Roskilde festival in Denemarken. Hierdoor gesterkt, brengt de band in 1983 nog een ep uit: Kilo. Ook deze plaat slaat aan, niet in het minst door het succes van de single Sketches Of Spain, een indringend nummer, dat verhaalt over de verschrikkingen van de Spaanse burgeroorlog. Een mooi open geluid, een fraai arrangement en een aanwinst voor de radio. Sketches Of Spain schopt het tot een respectabele 24e plaats in de Top 40 van december 1983 en Kilo bereikt zelfs de bovenste twintig van de albumlijsten in diezelfde periode.

Kilo is meer dan een tussendoortje voor de feestdagen: Stips’ Memories Are New is een weldadige, dromerige song vanachter de piano. Dapper Street is op en top Nits, een nummer vol weemoed, vergankelijkheid en onverwacht geluk: “The clouds are framed by attic windows / …Blissfully happy I’m walking / Suddenly happy in Dapperstreet”.

“Een guldentje de kilo”, horen we na het nummer iemand roepen, in de verte. Een onverwachte stem van buiten, die de studio bereikte en die de band bewust liet staan op de band. Sterker nog, het leverde de titel op voor deze Nits-ep.

Volgende artikel Postpunk Nederland: The Nits (deel 2)
Voorgaande aflevering Postpunk Nederland: Mekanik Kommando