×

Nieuws

24 november 2011

Paul Motian in memoriam (1931 – 2011)

Geschreven door: Henning Bolte

si-motian-cp-01669453[1]22/11/11  of 11/22 /11, als dat geen mooie getallenreeks is … De eminente slagwerker en unieke musicus Paul Motian is niet meer. Dinsdag 22 november stierf hij op tachtigjarige leeftijd in het Mount Sinai Hospital in New York.  Hij hield de geheimen van de muzikale klank levendig en maakte ons, het publiek en talrijke jonge musici, decennia lang deelgenoot ervan. Tot op het eind. Zijn laatste concerten speelde hij van 13-18 september in de Village Vanguard van Manhattan met Masubumi Kikuchi en Greg Osby en vlak daarvoor, 2 – 8 september met Ben Monder en Jerome Sabbagh. Tekenend zijn ook de laatst verschenen opnamen: een album met muziek van Monteverdi, Consort in Motion, van de Zwitserse trombonist Samuel Blaser, zijn eigen album The Windmills of My Mind met Bill Frisell, Petra Haden en Thomas Morgan en het album No Comment van de jonge Italiaanse pianist Augusto Piroda.

In zijn vroege muzikale ontmoetingen met Lennie Tristano, Theolonius Monk en George Russell ontdekte hij welke bijstellingen in zijn spel goed waren en waar hij instinctief zijn eigenheid kon ontwikkelen. Dat heeft tot een unieke manier van slagwerkspel geleid waar al veel pogingen aan besteed zijn om het in woorden te vatten. Essentieel is: Motian speelde vanuit het binnenste van de melodie, creëerde ruimte en wonderbaarlijke perspectieven van schoonheid reëel en suggestief. Hij wortelde diep in de traditie van zijn Oosterse afkomst en even als de Swing- en Broadway-traditie. Wat op het eerste gehoor soms vervormd lijkt, blijkt op het dieperliggende niveau van de bronnen die zijn spel voeden beluisterd in hoge mate exact. Hij liet zich niet van de intuïties die zijn ongewoon spel drijven, afbrengen en kon zo een rijk klankveld ontsluiten en later ook compositorisch tot bloei komen.

Hij vestigde zijn naam voorgoed in het befaamde trio met pianist Bill Evans en bassist Scott LaFaro dat geschiedenis schreef. In de vijf decennia sinds dit keerpunt was hij bij de ont- wikkelingen in de jazz en geïmproviseerde muziek steeds centraal betrokken. Eerst in het kwartet van de Keith Jarrett en vanaf de jaren tachtig als leider van zijn eigen groepen met opkomende musici uit de jonge generatie. Zijn trio met de jonge Bill Frisell en Joe Lovano drukte een sterke onuitwisbare stempel op de jazz in de jaren tachtig en negentig, o.a. te horen op Motian in Tokyo. Ook met de volgende generatie musici zette Motian deze lijn voort. Door zijn Electric Bebop Band gingen o.m. Joshua Redman, Kurt Rosenwinkel. Er kwamen nog vele bijzondere ontmoetingen met generatie-genoten als Paul Bley, Gary Peacock en Lee Konitz. Van geheel eigen orde, otherworldly, was het trio Tethered Moon met pianist Masabumi Kikuchi en bassist Gary Peacock. Motian onttrok sw melodie – veelal uit de urbane folklore van de twintigste eeuw – aan bederfelijkheid en slijtage. Niet voor niets zijn er de 5 delen van de serie Paul Motian On Broadway.

In zijn spel, live en bij recordings, hield hij zich consequent aan het no-rehearsal-principe en werkte hij consequent vanuit de geladenheid van de ex tempore aanpak. Voor zijn meer dan honderd eigen composities  daarentegen zocht hij steeds lang en zorgvuldig naar suggestie- ve open lijnen die intuïtief kloppen waaronder de meer bekenden It Should Have Happend A Long Time Before. Als componist is hij nog zwaar ondergewaardeerd. 2010 verschenen een album met een verrassende uitvoering van Motians muziek voor strijkkwartet en twee (elektrische) gitaren.

Ook in zijn ensembles bleef hij bezig met het vinden van de ultieme balans van lichtheid en impact. Terwijl hij als slagwerker met zijn manier van accenten te plaatsen bijzondere ruimtes en kleuren schiep, bleef hij in zijn ensembles blijvend bezig met het vinden van de ultieme balans van lichtheid en impact met als apotheose album Garden of Eden van de zevenkoppige Paul Motian Band (2 saxofoons, 3 gitaren, bas en drums). Live voegde hij nog een bas eraan toe en werden de vloeiende klanken nog lichter. Op deze lijn beweegt ook het album Balladeering van zijn jonge Deense gitarist Jakob Bro waar Motian met Lee Konitz en Bill Frisell speelt.

Het intensieve toeren dat hem over de aardbol voerde, was op een gegeven moment niet meer voor hem weggelegd. In plaats daarvoor speelde en nam hij in het nieuwe millenium veelvuldig in Manhattan. Er werd natuurlijk flink aan hem getrokken maar ook nu bleef hij zijn eigen koers volgen – met nog veel fraaie resultaten! Karakteristiek was zijn manier van lachen waarmee hij ontmoetingen en gesprekken sympathiek een wending kon geven en zaken handelbaar maakte. Niet alleen weg- maar ook ergens heen lachen.  Zoals in het geval van zijn actie-bereik in de laatste jaren.

Éen van zijn steeds terugkomende speellocaties was de Village Vanguard, de kleine kelder op 178 7th Avenue South in de Village van Manhattan waar HET sinds 1935 tot op heden avond aan avond GEBEURT.  Hier werden 1961 de legendarische opnamen van het Bill Evans Trio gemaakt. Paul Motian was toen dertig en bijna veertig jaar later werd daar een trio met Motians superbe Lost In A Dream opgenomen met saxofonist Chris Potter (1971) en een pianist, Jason Moran, die op dat oment even oud is als Bill Evans toentertijd. Samen vinden ze momenten van zeldzame, aangrijpende schoonheid: bovenaardse kelderjazz. Als hij hier in september speelt, zie je de volle speelvreugde maar op momenten ook de pijn.

Er blijft een immens groot opgenomen oeuvre dat nog lang luisterend en spelend te ontsluiten is nu we het real momentum van zijn live-spel niet meer hebben. Hij kwam. Hij bleef voor korte acht decennia, legde mooie kiemen. Nu is hij gegaan. Zijn klanken in onze harten.

Discografie (selectief)

  • Samuel Blaser – Consort in Motion. Kind Of Blue Records
  • Jakob Bro – Balladeering. Loveland
  • Joel Harrison String Choir – Plays The Music of Paul Motian. Sunnyside
  • Paul Motian Trio – Motian in Tokyo. W&W
  • Paul Motian Band  – Garden of Eden. ECM
  • Paul Motian – Lost In A Dream. ECM
  • Paul Motian – The Windmills of My Mind. W&W
  • Augusto Piroda – No Comment. Jazzwerkstatt
  • Radio Motianistan – Paul Motian Series
    te beluisteren ON DEMAND op concertzender
  • Origins of Paul Motian’s music
  • Terra Motianistana
  • Joel Harrison String Choir plays the music of Paul Motian
    w/ Christian Howes, Sam Bardfeld, Mat Maneri, Peter Ugrin,
    Dana Leong,  Liberty Ellman, Joel Harrison
  • Jakob Bro ( w/ Bill Frisell, Lee Konitz, Paul Motian )
  • Gordon Grdina ( w/ Gary Peacock, Paul Motian)