×

Nieuws

10 november 2018

A Day in June: de reisvoorbereidingen van een korte filmopera

Geschreven door: WiM Redactie

In dit vierde artikel over de ontwikkeling van de Nederlandse korte filmopera A Day in June – a song cycle in 5 portraits gaan we in op de postproductie en afronding van het project. Eerder schreven we over de opzet, de aftrap en de productie.

scn-mattijs-stationsplein

A Day in June gaat over een reiziger die voor vertrek eerst een reis in zijn ‘innerlijke wereld’ maakt. Op zoek naar zijn droom, wordt hij echter geconfronteerd met een illusie. Een verhaal over de veerkracht van de mens, die bij een onhaalbare droom zelf de koers weet te verleggen. Met 20 minuten aan muziekopnames, 110 minuten aan filmmateriaal en vijf portretschilderingen startte de montage van dat verhaal. Filmmaker Peter Sieben blikt terug: “Het libretto van Gerard Harleman en verder het scenario boden voldoende houvast om de structuur van de film neer te zetten. De liederen worden afgewisseld door korte, instrumentale intermezzo’s. Elk intermezzo is een prelude, een opmaat naar het volgende lied/hoofdstuk, in de film voorzien van een portret gemaakt door beeldend kunstenaar Ludo Winkelman.” Volgens Winkelman zijn we in een museum gewend aan een stilstaand beeld, bij film is dat anders: “Mijn idee was om de schilderijen zo uit te werken, dat de kijker niet persé het personage erin herkent en daardoor zichzelf erin kan projecteren. Door het ontbreken van zang tijdens een intermezzo krijgen de andere zintuigen van de kijker ruimte om in het gefixeerde beeld te duiken, misschien wel in de eigen innerlijke wereld.” Componiste Marion von Tilzer vult aan: “De portretten zijn als het ware de tekst en melodie onder de klanken van de intermezzo’s.”

De basis van A Day in June bestaat uit vijf liederen, aangevuld met een in het Portugees gezongen Fernando Pessoa-gedicht dat als inspiratiebron heeft gediend. Los van technische en budgettaire grenzen hebben de makers ervoor gekozen om hoofdrolspeler en bariton Mattijs van de Woerd niet in beeld te laten zingen. Mede-scenarist Gert Fokkens legt uit dat dat ook niet nodig was: “We reizen met het personage mee in zijn innerlijke wereld. We horen zijn eigen zang, in zijn hoofd. Van belang is dat de kijker meekrijgt dat we de zang horen van het personage uit de film. Daar zijn we volgens mij in geslaagd, door hier en daar even af te wijken van het niet-zingen-in-beeld idee.” Doordat de zang en filmbeelden niet gesynchroniseerd hoefden te worden, ontstond bij de montage ruimte om met beelden en de snijpunten te schuiven. Zoals ook tijdens het filmen ruimte bestond voor improvisatie. Sieben: “We hebben om productionele redenen slechts één uur kunnen filmen op het NS-station in Alkmaar, plus een uur op het stationsplein. Tijdens de montage bleek dat het beeldmateriaal gemonteerd wat krap was ten opzichte van de lengte van het bijbehorende lied. Je houdt daarbij ook rekening met monteren op de maat van de muziek en met de onderlinge ‘flow’ tussen de shots. Door het beeldmateriaal, vooral waar de camera doordraaide terwijl de actie klaar was, opnieuw te bekijken, kwamen er mooie extra kansen naar boven.”

a_day_in_june_4_schilderijen_lw-0585

Von Tilzer, Harleman, Winkelman, Fokkens en Sieben bekeken met elkaar de proefmontage en stuitten daarbij op allerlei vragen. Zoals de mate waarin de montage een prozaïsch karakter krijgt en hoeveel ruimte de kijker heeft zichzelf te kunnen verplaatsen in de hoofdpersoon. Sieben geeft toe dat hij hier wel even hoofdbrekens over heeft gehad: “Met film vertel ik graag verhalen, de kijker in laten leven in de wereld van de personage. Bij dit project kijk je als kijker naar jezelf, naar jouw omgang met dromen en illusies. Dat betekende dat we de filmbeelden van Mattijs soms anders hebben gesneden, met name aan het begin en einde van de film. Ook doordat we de film pas hebben gemaakt nadat het libretto was geschreven, de muziek was opgenomen en de schilderijen waren gemaakt, ieder met eigen beelden in het hoofd. Als filmmaker voeg ik ook beelden toe, letterlijk, in mijn eigen visuele ‘handschrift’.”

Sieben kwam nog meer tegen bij de montage: “Met de filmbeelden eronder ontdek je hoe rijk de muziek van Marion is. Om dat te versterken hebben we diverse shots verwijderd, waardoor de muziek, zang en tekst meer ruimte hebben gekregen.”

Harleman vertelt dat voor het libretto een Pessoa-gedicht als inspiratiebron diende, maar uiteindelijk vijf liederen schreef voor A Day in June, een verhaal met een kop en een staart: “De toevoeging van een zesde lied door Marion, met daarin een gezongen versie van dat gedicht, doorbrak deze opzet. Gezien de kwaliteit van het zesde muziekstuk en de bijbehorende filmbeelden, kozen we ervoor het een plek in de film te geven. We hebben het zesde lied wel ingekort. Allereerst omdat het begin van het gedicht inhoudelijk teveel losstaat van het libretto. Daarnaast was het zesde lied ook wat lang, in verhouding tot de vijf andere liederen.”

js-20180907_151806-deel-625px

In de periode juli t/m september 2018 is aan de montage gesleuteld. En zijn, naast beeldbewerkingen en kleurcorrectie, ook enkele special effects toegevoegd. Na het akkoord van de makers, werden de eindmontage (speelduur 20 minuten) en muziekopnames overgedragen aan sounddesigner Jan Schermer. Met behulp van het ProTools audiosysteem heeft hij de muziek en enkele cameramicrofoon-opnames bewerkt en subtiel verrijkt met aanvullende klanken en geluidseffecten. “Het is een dynamische mix geworden, met contrast tussen zachte muziekpassages en krachtige liederen”, licht Schermer toe. “Ik wilde de film niet volsmeren met allerlei geluiden bij wat letterlijk in beeld gebeurt. Het volstaat door hier en daar iets te laten horen, soms heel duidelijk, dan weer zacht. Een geluid hoeft niet de hele tijd herhaald te worden als het beeld dat wel doet, zeker niet bij dit muziekproject. De kijker laat in zijn hoofd een geluid doorklinken, ook als het niet meer hoorbaar is in de filmzaal.”

Tijdens het sounddesign voor A Day in June heeft Schermer bij het Nederlands Filmfestival 2018 voor de derde keer een Gouden Kalf ontvangen, ditmaal voor het geluid van Beyond Words van regisseur Urszula Antoniak. Uiteindelijk leverde Schermer eind oktober het finale geluidsontwerp voor A Day in June op, waarna de film kon worden gereedgemaakt voor de bioscoop en dvd-reproductie. Mooi op tijd in verband met de filmpremière in november 2018 te Alkmaar. Daarmee is A Day in June ook gereed, net als de reiziger in de film, voor zijn eigen reis…. naar filmfestivals en andere vertoningen.

Bij Kunstuitleen Alkmaar is van 9 t/m 25 november 2018 de expositie A Day in June: 5×15‘ van Ludo Winkelman te zien, met de schilderijen uit de film, voorstudies en andere portretten (gratis entree).

Meer informatie: adayinjune.nl | fb/adayinjunethefilm

Meer over A Day In June: