×

Artikel

05 augustus 2014

Bossa Nova

João Gilberto; De legende van de bossa nova (2/2)

Geschreven door: Dick Hovenga

Deze zomer brengt Written in Music een langdurende special over de bossa nova, naast de samba de meest populaire muziek uit Brazilië. Uit welke culturele en sociale voedingsbodem ontstond bossa nova en welke songschrijvers en muzikanten maakten deze opvallende muziekstroming van de laat jaren 50 wereldberoemd? Deze week in deel 7: João Gilberto

João GilbertoPas in 1980 gaat Gilberto uiteindelijk weer terug naar Brazilië om zich daar aan de kust (LeBlon, naast de Copacabana en Ipanema, het derde strand) in Rio te vestigen. Het jaar daarop verschijnt het album Brasil, waarop hij Gilberto Gil en Caetano Veloso te gast heeft. Beide artiesten waren meer dan prominent op de voorgrond aanwezig geweest tijdens de Tropicália beweging eind jaren 60, die een muzikale revolutie in de Braziliaanse muziek teweeg had gebracht. Alle denkbare invloeden van buiten Brazilië als rock, psychedelica, folk en wat al niet meer waren in die periode binnen de wat bekendere samba en bossa patronen versmolten en een geheel nieuwe revolutionaire muzikale vorm was tot stand gekomen. Gilberto had er in zijn verblijf in Amerika maar weinig van meegekregen en juist in de periode waarin Gil en Veloso, wat ouder geworden, veel belangstelling kregen voor de invloedrijke bossa nova na deze eind jaren 60 als te zoet en Amerikaans verketterd te hebben, een verrassende keuze die prima bleek te werken. Juist de talenten van alle drie de muzikanten en het respect voor elkaar maken het bijzondere songs.

João Gilberto, Caetano Veloso e Gal Costa

Vervolgens komen er in dat decennia helemaal geen nieuwe Gilberto-albums meer uit. Natuurlijk verschijnen er wel her en der live opnamen van de man. Optredens geeft hij namelijk volop en over de gehele wereld.

JoãoPas in 1991 komt Gilberto dan weer met een nieuw album. Simpelweg João getiteld bevat het album verrassenderwijs geen Jobim tracks, maar wel songs die gezongen worden in het Engels, Spaans, Frans en Italiaans. De arrangementen zijn gemaakt door Clare Fischer, die eerder samenwerkte met Sergio Mendes en Herbie Hancock maar later ook in de rhythm & blues (Rufus & Chaka Kahn) en popartiesten (Prince) furore maakte. In datzelfde jaar leverde Gilberto ook een belangrijke bijdrage aan het album Canto do Paje van Caetano Veloso’s zus Maria Bethania. Samen met haar zingt Gilberto twee prachtige duetten: Maria en Linda Flor. Puur begeleid door gitaar zijn de duetten als een hoogtepunt in zowel het oeuvre van Maria Bethania als in die van João Gilberto te zien. Eenmaal geïntroduceerd in de Veloso familie maakt Gilberto, op aandringen van Caetano, een jaar daarop het album João Voz e Violao, een album vol songs uit Gilberto’s jeugd. Caetano produceert het album. Het blijkt zijn laatste originele album te zijn.

Afgesloten van de wereld

Vanaf de jaren de begin jaren 90 was al bekend dat Gilberto, nooit een fan van de pers, helemaal geen interviews meer wilde geven. Hij sloot zich liever op in zijn grote appartement in LeBlon. Zelfs bevriende muzikanten zag hij vaak niet. Met de jaren is zijn gedrag als kluizenaar nog heftiger geworden. Hij spreekt zijn vrienden, meestal muzikanten, alleen over de telefoon. Ondertussen is hij wel overal van op de hoogte. Een grappig verhaal vertelde Marcos Valle die een zeer groot fan van Gilberto is ‘…ik wilde Gilberto heel graag eens ontmoeten maar hij hield zich afzijdig van alles wat met etentjes of feestjes te maken had. Toen ik eens bij een vriend van me was, toevallig ook een muzikant, werd hij gebeld door Gilberto die zich natuurlijk voor het feestje afmeldde. ….eh natuurlijk blijft iedereen Gilberto altijd uitnodigen! Toen die vriend vertelde dat ik ook op het feestje aanwezig was wilde hij mij aan de telefoon hebben en bleek hij alles van mijn muziek te weten en alles wat ik gedaan had. Ik was volledig overrompeld!’. Zo zijn er natuurlijk veel meer verhalen. Zijn ‘verdwijning’ is legendarisch. Van de mannen van Azymuth, waarvan vooral Mamao (Ivan Conti, de drummer) een goede vriend van Gilberto is, hoor je dezelfde verhalen. Vreemd genoeg trad Gilberto de laatste jaren ook helemaal niet meer op.

Verrassend genoeg werden er in 2008 plotseling een aantal concerten van hem aangekondigd. Het zou natuurlijk geweldig zijn als de man toch ook Europa eens aan zou doen maar niets is zeker bij Gilberto. In het verleden stond hij er ook bekend om tijdens concerten het podium af te lopen als zaken hem niet bevielen. Of hij kwam al helemaal niet opdagen. Ook zijn managementzaken zijn legendarisch omdat hij niemand vertrouwt. Met slechte platendeals kreeg hij maar bar weinig van de opbrengsten van zijn albums.

João

Met zijn uitbundige levensstijl in de jaren 60 en 70 ging het geld er dan ook weer met bakken uit. Bekend is dat hij gedurende de jaren 70 steevast cash wilde worden uitbetaald voor zijn optredens omdat hij niet alleen de platenlabels niet meer vertrouwde maar ook de banken niet. Tot op vandaag wordt hij voor zijn optredens cash betaald en zijn vraagprijs schijnt tegenwoordig absurd hoog te zijn. Niet helemaal gek natuurlijk in de wetenschap dat hij nooit veel geld aan zijn platendeals heeft overgehouden. Probleem daarbij is dus ook dat veel van zijn oude albums niet meer te verkrijgen zijn en nieuwe oplagen niet meer geperst mogen worden omdat hij eerst geld wil zien wat platenmaatschappijen hem dan weer niet willen geven. Het meeste vertrouwen lijkt hij te hebben in het aloude Odeon die in deal met EMI Records oude Braziliaanse klassiekers opnieuw aan het uitbrengen is. Laten we hopen dat dan ook weer snel in ieder geval zijn eerste 3 albums weer optimaal te verkrijgen zullen zijn.

Discografie:

Lees in deze langdurende special over de bossa nova verder in deel 1 van het volgende hoofdstuk: 4 niet Brazilianen die bossa wereldfaam brachten: Stan Getz