×

Interview

20 september 2018

Jazzheld Shabaka Hutchings: Het hart op de tong

Geschreven door: Dick Hovenga

Hoe dichtbij kan een verhaal komen terwijl je het opschrijft. Maar een paar dagen nadat Britse saxofonist Shabaka Hutchings en ik elkaar gesproken hebben zie ik een bericht doorkomen op Facebook waarin hij meldt dat ze in Luik, tijdens Jazz à Liège, zonder drummer Eddie Hick hebben gespeeld omdat hij in Amsterdam door de politie is aangehouden en vastgehouden. Bij navraag komen we te weten dat Hick in een café op het station een bonnetje van een mislukte transactie vroeg, een kassière die niet wilde geven en vervolgens haar manager de politie al ingeschakeld had. Die kwam met 5 man sterk aanzetten en legde Hick met veel vertoon op de grond en arresteerde hem. Shabaka is er na een paar dagen nog steeds van slag van. ‘Het gebeurde allemaal zo snel en het rare van alles was dat er aan Eddie niets gevraagd werd. Hij werd gelijk op de grond gelegd alsof hij bij wijze van spreken net de kassa had willen leegroven. Omdat Eddie een klacht heeft ingediend over het hele voorval kan ik er nu niet teveel over zeggen maar het kwam op mij puur over als een aanhouding op huidskleur. Dit was, als Eddie blank was geweest heel anders gegaan’.

Shabaka Hutchings

Een veranderend Europa is altijd een gespreksonderwerp waar je met Shabaka lang over door kunt praten. Want naast muzikant is hij ook een groot denker die al vanaf jonge leeftijd zijn rol als zwarte man in deze wereld analyseert. Natuurlijk is dus de aankomende Brexit een constant terugkerend gespreksonderwerp, het populisme, de geschiedenis van het grote Britse rijk, de slavernij en de rol van het koninklijk huis in de Britse geschiedenis. Het laatste Sons of Kemet album heeft niets voor niets de titel Your Queen Is A Reptile meegekregen. ‘Wij hebben onze eigen koninginnen, vrouwen die wij als vorstinnen in ons hart hebben gesloten. Een in je maag gesplitst koningshuis daar hebben we niets mee’, zoals Shabaka het zelf zegt. Maar laten we even terug gaan naar het begin.

Het kan niemand die van jazz houdt ontgaan zijn dat Engeland, en vooral Londen en Manchester in dit geval, de laatste jaren de grote leveranciers zijn van jonge, frisse jazzgezichten. Muzikanten die de jazz weer eens lekker opschudden en elementen uit electronic aan de jazz toevoegen zoals dat niet eerder gedaan werd. Prachtig middelpunt in de Britse jazzscene is saxofonist Shabaka Hutchings die met zijn bands Sons of Kemet, The Comet is Coming en Shabaka and the Ancestors de afgelopen jaren de albums maakte die de Britse jazzinvasie bevestigden. Als jarenlange volgers van Hutchings hadden we de laatste maanden veel contact en versneden gesprekken op verschillende locaties tot het verhaal dat je nu kunt lezen.

Sons of Kemet

Eigenlijk begint dit verhaal al in de zomer van 2017 als Hutchings als musical director het album We Out Here aan het opnemen is. Het album bevat een legioen aan nieuwe Britse jazzbands en hij is wild enthousiast. ‘Dit album maken met zo’n getalenteerde lichting muzikanten is een prachtig geschenk’, vertelt hij. ‘Mijn contact met Gilles Peterson (de man achter Brownswood Recordings) is altijd heel goed geweest en toen ik mijn zelf opgenomen Shabaka and the Ancestors album bij hem onderbracht voor distributie werd het contact nog beter, al helemaal toen het album een groot succes werd. Aangezien ik volop in de nieuwe jazzscene zit, in de clubs speel waar ook de jonge muzikanten spelen (clubs zoals de nu zo populaire Total Refreshment Center), voelen we een connectie die vertrouwen geeft en moed en durf creëert. Grappig om te merken dat ze mij belangrijk vinden om wat ik al wat bereikt heb, al is soms wat moeilijk te bevatten. Ik word nog steeds binnen de nieuwe Britse jazz gestopt terwijl ik 10 jaar ouder ben dan de meeste muzikanten die we nu opnemen. Maar zij hebben inspiratie gekregen door mij en ik krijg de energie nu terug van hen. Een ideale combinatie dus’.

Even later hebben we nog even kort contact en vertelt hij me dat hij een belangrijke deal heeft getekend met het legendarische Impulse. ‘Het is een deal voor alles wat ik doe, dus voor Sons of Kemet, The Comet is Coming en Shabaka and the Ancestors. En alles wat ik daarnaast aan nieuwe dingen ga doen, leg ik eerst aan hen voor ook. Zij hebben eerste beslisrecht, daarna ben ik vrij om te doen wat ik wil. Na jaren zelf albums voorgefinancierd te hebben, studio te regelen en distributie daarna, was ik er wel klaar mee. Nu ik de hele wereld afreis, vrijwel continue met mijn bands onderweg ben, was het echt geen doen meer. De Impulse deal komt dus voor mij als geroepen’.

We spreken hem uiteindelijk een paar maanden later weer, al is het kort, als hij met Sons of Kemet op Leuven Jazz speelt. Hun nieuwe album Your Queen Is A Reptile is dan nog niet officieel uit en de band speelt die avond in de XL opstelling (dus met 4 drummers). De eerste reacties op het album zijn erg goed maar Hutchings vraagt zich af of de boodschap van het album goed doorkomt (daarover later meer…). De band geeft die avond een verpletterend goed optreden. Zoveel energie heeft de prachtige schouwburg niet vaak meegemaakt. Het blijft een raar gezicht zo’n zittend publiek bij die opzwepende klanken van de band, maar iedereen lijkt ontzettend te genieten. De band maakt indruk met een rijker, gelaagder geluid. Het vertrek van Seb Roachford, drummer van het eerste uur, lijkt fraai opgevangen. De jonge Britse jazzscene puilt uit van de jonge veelbelovende drummers en met Eddie Hick heeft Shabaka een zeer talentvolle vervanger.

Een maand later spreken we elkaar uiteindelijk uitgebreid aan de telefoon. Hij zit in Parijs waar ze de avond daarvoor hebben gespeeld. Tours is de volgende stop. Ik vraag me echt af waar hij de energie vandaan haalt. Elke keer als we elkaar spreken is bij een optreden of over de telefoon weer op een andere plek in de wereld. ‘Er zijn er meer als jij die zo denken’, lacht hij ‘maar ik heb besloten de komende jaren heel veel te spelen. Ik krijg ontzettend veel energie van de optredens en ze zijn super inspirerend. Na jaren zwoegen om genoeg publiek bij mijn optredens te krijgen voelt het heel goed nu de zalen uitverkocht te zien. Ik heb voor mezelf gesteld dat ik de komende jaren volop aan het toeren blijf. En uit die energie zoveel mogelijk platen te maken ook’. We krijgen het over Leuven Jazz en over het feit dat de band een zittend publiek voor zich had. ‘Dat maakt mij eigenlijk niets uit’, vertelt hij. ‘Tijdens optredens ben ik in trance, heb bijna niet door dat ik op het podium sta, zit volledig in de muziek. Maar korte momenten kijk ik echt het publiek in. Natuurlijk voel je een andere sfeer als iedereen danst, maar iedereen mag de muziek van Sons of Kemet precies zo beleven als ze willen’.

Over de politiek boodschap achter het nieuwe album van Sons of Kemet is hij duidelijker. ‘Natuurlijk weet je dat maar een gedeelte van je publiek de boodschap achter het album oppakt. In eerste instantie pikt het publiek de dynamiek in de ritmes op, Sons of Kemet heeft nu eenmaal ook die opzwepende ritmiek, pas in tweede instantie kijken ze wat er nog meer aan de hand is. Dat is vrij logisch. Bij pers vind ik dat anders. Ik ben erg blij dat een aantal journalisten naast de muziek ook het verhaal erachter oppakken. Helaas is dat wel de minderheid. Dat kan komen doordat journalisten minder ruimte in hun kranten of magazines krijgen maar ook doordat ze het verhaal te moeilijk vinden. Dat kan ik niets mee. Het mag niet zo zijn dat we over 20 jaar terugkijken op deze periode in de muziek, politiek en de geschiedenis en dan pas een emotioneel oordeel daarover uitspreken. History is what’s happening now, dus je moet nu de verhalen vertellen over wat er nu aan de hand is. We hebben in de geschiedenis veel te vaak op de momenten dat iets gebeurde weggekeken om er later een oordeel over te geven. Dat zou niet moeten mogen’

‘Zoals je weet ben ik altijd politiek en sociaal betrokken geweest, ben er ook altijd uitgesproken over geweest. Dat is door de Brexit nu extra aangewakkerd. Media is zo bepalend in wat Britten moeten vinden en het populisme stuurt zo hard aan op segregatie dat het er voor de niet blanke Britse bewoner niet bepaald gemakkelijker op geworden is. Natuurlijk ontkom je in een land als Engeland, waar zoveel nationaliteiten verblijven, er niet aan dat er discriminatie is maar de manier waarop sommige mensen al sinds het praten over een eventuele Brexit zich nu durven uit te spreken is ronduit verwerpelijk. En het lijkt erop dat doordat populistische vertegenwoordigers steeds bepaalde groepen blijven wegzetten (of dat nu op de zwarte gemeenschap of om Polen gaat) en de meest populaire kranten daar gewoon in meegaan dit een soort van gemeengoed wordt. Racisme en discriminatie sluipt zo heel hard de samenleving in en de groepen die zich al minderheid voelden worden nog onzekerder. Daarnaast merk je dat politie er toch ook door beïnvloed wordt, of dat nu vanuit de regering wordt uitgedragen of niet. Natuurlijk is Engeland nog geen Amerika, waar de zwarte bevolking er echt onder gehouden wordt, maar ik verbaas me wel over bepaalde zaken die ook in hier in Engeland gebeuren. En daar moet ik, daar moeten we ons over uit blijven spreken. Niet bang zijn dat onverlaten zich daar op de social media platformen tegen uit spreken. Die minderheid mag nooit de dienst uitmaken. Ik vind het mijn taak als muzikant om duidelijk te zijn over wat er om me heen gebeurt’.

Your Queen Is A Reptile is zeker bedoeld als statement’, vertelt Shabaka verder. ‘Ooit waren de Engelsen, net als de Nederlanders trouwens, strijders die zoveel mogelijk land en macht wilden hebben. De landen en volken die onder hun macht werden gelegd kregen de koningin en het gehele Britse koningshuis daar gelijk maar bij. Dat waren in de ogen van vele overheerste landen een door belastinggeld in stand gehouden, zichzelf nog meer verrijkend, gezelschap. Deze volken zochten binnen de overheersing hun eigen identiteit en zagen in personen die tegen de overheersers opstonden hun eigen vorsten. Mijn idee achter Your Queen Is A Reptile komt zeker ook voort uit datgene wat nu in Engeland gebeurt. De titels van de composities hebben allemaal een persoon die ik bewonder, die wij bewonderen. Vrouwen die belangrijk zijn geweest in de totstandkoming van Afro-Amerikaanse en Europese identiteit maar ook in de familiaire kring. Zo is My Queen is: Ada Eastman, de eerste track van het album, een ode aan mijn overgrootmoeder. Maar ook Harried Tubman (1822-1913), een vrouw die uit de slavernij ontsnapte en een zeer belangrijk activist voor de rechten van zwarte vrouwen werd, Yaa Asantewaa (1840-1921) de ‘queen mother’ van de Ashanti (nu onderdeel van Ghana) die de opstand tegen de Engelse overheersers startte en Angela Davis (1944), prominent binnen de Amerikaanse Black Panthers beweging en de zo belangrijke Civil Rights Movement, wilde ik zeker benoemen. Zij zijn de vrouwen die wij onze koninginnen noemen op basis van hun eigen kracht en doorzettingsvermogen’.

We krijgen het tenslotte nog over het punt in zijn leven en carrière waar hij nu in zit. ‘Dat is heel lastig om te zeggen. Ik vergelijk het graag met de carrière die Courtney Pine had (een belangrijk Brits saxofonist die met Jazz Warriors opkwam in de jaren tachtig en vanaf midden jaren tachtig een grootse solocarrière begon). Maar je kunt misschien in deze ook Bradford Marsalis noemde, vlak voordat hij doorbrak. Maar eigenlijk ben ik er niet goed in om vergelijkingen te maken. Ik doe de dingen op mijn eigen manier, volg mijn eigen intuïtie. Dat is tot op heden goed gegaan, dus daar durf ik best op te vertrouwen’.