De onverwachte vergezichten van Emil Landman
Emil Landman bracht in 2016 zijn tweede album uit, An Unexpected View. De jonge singer-songwriter ging op reis vóór het maken van dat album en trok in negen weken de wereld rond. Een uitdagende taak om in die tijd materiaal te schrijven voor zijn nieuwe album. Bovendien had hij voorafgaand aan de reis en meteen erna een optreden. Dat is iets dat je niet bij elke band of artiest hoeft te verwachten. Written In Music sprak in Amsterdam met Emil over de reis en over de totstandkoming van het album.
WiM: Reizen en muziek maken, dat is niet de eerste keer dat je dit doet. Hoe logisch is voor jou de combinatie? Bij de eerste keer was dat heel logisch. De tweede keer ook omdat het voor mij een manier is om meteen de wereld in te duiken en heel veel indrukken op te doen. Dat wil niet zeggen dat ik dat altijd zo blij doen, maar het is zeker wel zo bijzonder. Zeker de eerste keer toen ik een rondje door Amerika maakte. Dat was wel extra spannend. WiM: Hoe heb je je bestemmingen uitgezocht? In hoeverre had je daar een vooropgezet plan mee? Ik wilde zover mogelijk als ik kon met de trein gaan. Dan kom je, als je van Nederland uit naar het Oosten gaat, uit in Shanghai. Dan kom je zee tegen. Vandaar uit ben ik verder gaan denken aan Japan, uiteindelijk ook weer LA en wilde ik daar ook naar toe. Toen wilde ik ook dat hele continent doen. Het was nog wel de vraag het goed te regelen met de tickets; voor zowel vlieg- als treintickets geldt dat je ze koopt voor een bepaalde periode met bepaalde prijzen. Dus het was wel nodig een planning te maken; vooral omdat sommige treinen maar een keer per vier dagen rijden. Met negen weken totale reistijd moet je dan wel scherp plannen; ik had een dag voor en een dag na mijn vertrek een show. Dus ik wist wel redelijk waar ik naar toe ging, ja.
WiM: In hoeverre had je de plaatsen dan ook al uitgezocht? Ik wist wel waar ik langs zou komen, zoals Ulan Bator in Mongolië. En daar had ik wel bij bedacht dat ik er wilde blijven. Dat geldt niet voor alle plaatsen. In Japan had ik helemaal niets. Ik wist alleen wanneer ik uiteindelijk door moest reizen. Maar dan moet je je dus wel afvragen waar je wilt blijven. Ga je uit van het moment en geniet je waar je bent of ga je denken over wat je eventueel mis loopt? Zo hield ik uiteindelijk maar beperkte tijd over in Tokyo. En dat terwijl ik daar best veel meer had kunnen meemaken en langer had kunnen zijn. WiM: Als je daar dan op terugkijkt, zou je dan uitgaan van die negen weken? Of zou je voor meer gaan? Ja, dat was nou net het uitgangspunt en veel meer de vraag: doen of niet? Die beperking leverde juist ook een uitdaging op. Voor mij waren die negen weken geen vakantie: op vakantie kun je makkelijk een keer verkassen. Daar kies je dan bewust voor. Bij deze reis ging het juist ook om het doorgaan in weerwil van alle ervaringen. Of die nu positief of negatief waren. Het waren negen weken vol indrukken die zich uiteindelijk lieten vertalen in liedjes. WiM: In hoeverre zou je je kunnen voorstellen dat een tour door de Benelux dan een vergelijkbaar effect voor je hebben? Oh man, ik zou zo graag in een Daihatsu Hijet door Frankrijk rijden en alleen maar aankloppen bij kerken om daar ’s middags steeds op te treden en daar elke dag liedjes op te nemen. Dat klinkt als een droom die je al langer hebt. Nee, maar dat lijkt me wel heel leuk. Als jij me vraagt kan dat dichter bij huis, dan denk ik dat dat wel kan. Het kan ook in Nederland. Dat kan ook wel thuis. En misschien wil ik dat ook wel doen als ik papa ben of zo. Dan heb ik ook een goede reden om thuis te blijven. WiM: Dan zou je dat eerder doen? Nou ja, muziek kan je ook opslokken. In ieder geval ook als je hier bent en je moet nadenken over tours, voorprogramma’s en dergelijke. Je bent er continu mee bezig. En als je negen weken niet hier bent, heb je ook geen last van dat soort aspecten. Doe je dat negen weken hier, dan is het gevaar dat je meer doet dan wanneer je echt aan het reizen bent.
WiM: Hoe heb je het ervaren in die negen weken? Ja, ik vond dat wel heerlijk. Ik kan me erg focussen op teksten en geniet ervan als ik er echt op moet blokken om een tekst af te maken. Dat klinkt paradoxaal. Ik vind het heerlijk om me zorgen te maken over de teksten. Dat is voor mij genieten. Als je aan het reizen bent en je hoort mensen om je heen in een andere taal, dan ben je dus juist ook heel erg in je eigen gedachten. Ook als ik, onderweg, iets meemaak of een mooie ontmoeting met iemand heb, ik kom altijd terug bij mijn teksten die ik in een boekje heb staan. En van daar ga ik verder. WiM: Dat betekent dat je wel ook veel vertrouwen hebt in het eindresultaat. Ik weet dat ik niet dichtsla. Ik weet dat ik een liedje kan schrijven in negen weken en dat ik tegen de platenmaatschappij kan zeggen dat ik er maar een heb.
WiM: Wat mij intrigeert, als ik het nieuwe album beluister, is dat een aantal nummers best klein is en andere nummers zijn weer behoorlijk uitgesponnen. Wat mij puzzelde, was hoe je de nummers tot stand liet komen, wat van de nummers of arrangementen heb je dus al onderweg bedacht en wat kwam later? Het eerste gedeelte is het gevoel dat ik bij de nummers wil hebben. Als je bijvoorbeeld Makes Me Feel So Good neemt wat ik in Listvjanka aan het Baikalmeer schreef op mijn verjaardag, dan was dat vooral door het gevoel dat ik had bij het schrijven van dat nummer. Op pad, met een heleboel van tevoren ingepakte cadeautjes in mijn tas, met een vers gebakken verjaardagstaart van de mensen waar ik bij verbleef; dat maakte letterlijk dat nummer. Dat hoor je terug in dat refrein met al die stemmen. En dat bedenk ik dan wel al op zo’n moment. De studio gebruik ik vooral om de nummers af te maken, om te kijken, wat kan ik er nog meer van maken terwijl de essentie van het nummer overeind blijft. WiM: Hoe werk je in de studio dan uiteindelijk? De nummers stuurde ik onderweg al naar mijn producer die daar vaak al feedback op gaf zodat ik eventueel ter plekke nog wat anders probeerde met de nummers. Waar vaak nog aan de gang wordt gegaan met preproductie voor het studioproces, deed ik dat dus onderweg. Toen ik terugkwam, startten we in feite ook meteen door naar opnames in de studio. Niet eerst thuiskomen, maar meteen aan de slag. Dat wilde ik gewoon graag. Ik wilde niet eerst de reis verwerkt hebben, gewoon met de sfeer en de beleving van de reis wilde ik zingen.
WiM: Wat vind je van de klank van het album? Ik vind dat er een groot verschil bestaat tussen je debuut en je tweede album. Dit nieuwe album klinkt als thuis komen na een fikse bui en erg open. Hoe zie jij dat? Ik zat in een heel andere periode toen ik mijn debuut schreef. Ik had zoveel redenen om blij te zijn tijdens de reis. Stel je voor: je staat op Mount Fuji, lopend, genietend, je loopt zomaar iedereen en opeens komt er een mist opzetten en vraagt je af wat er gebeurt als je ter plekke overlijdt. Best cool, toch. Dan kan (lacht) nog al je werk worden uitgebracht en heeft iedereen zijn geld terug. Maar dan trekt de mist voorbij en realiseer je je dat je nog leeft. En terwijl je naar beneden loopt en een prachtige regenboog ziet, is dat een heel bijzonder moment. Voor mij was dat wel een moment waarop ik me realiseerde dat ik daar stond, juist door muziek. En dat met de wetenschap dat er vijf jaar eerder nog geen liedjes waren.
WiM: Even terug naar het moment dat je terugkwam van de reis en je meteen het album wilde opnemen. Dan adem je nog volop adrenaline van de reis. Hoe zie je jezelf tussen het vorig album en nu? Ik vind het heel moeilijk daar iets over te zeggen. Ik ben 26 nu, bijna 27. Ik kan niet teruggrijpen naar een moment een jaar eerder om die vergelijking te maken. Elke ervaring is op zich dus uniek. Voor mij is het lastig in elk geval om die periodes in mijn leven te vergelijken; per slot van rekening neem je de ervaring van elke dag mee. En ja, de reis an sich was zo’n aaneenschakeling van ups en downs, die bij elkaar hoorden. Toen mijn vader me belde toen ik in Barcelona was en me vroeg hoe het met me was, wilde ik eigenlijk niets liever dan stoppen met de reis. Ik had bovenburen daar die last hadden van mijn muziek als ik oefende. Daarna reisde ik naar Parijs waar het koud was en ik me ook afvroeg waarom het af te maken. Ik had alles wel gezien. Ik zocht mijn momenten wel, maar de intensiteit van alles van eerder van die reis was weg. En terug kwamen de zorgen van alledag: hoe gaat het met kaartverkoop en andere reguliere zaken.
Ik vind dat als je met zo’n reis begint, dan hoor je die wel ook af te maken. Sterker, er reden geen treinen en mijn vriendin wilde me komen ophalen. En toen heb ik er wel voor gekozen om de reis ook echt af te maken, naar Amsterdam en dan pas terug. Hoewel daar onderdelen in zaten, in dat deel van de reis waar ik niet van genoot, wilde ik dat wel doormaken. Dat was het afronden én het meer kunnen genieten van alles wat daarna weer kwam, zoals een surpriseavond met vrienden bij mijn thuiskomst. Als ik beroofd zou zijn én alles was gestolen, dan had dat er voor mij ook bij gehoord.
WiM: Hoe ervaar je het verschil tussen je twee albums? Het verschil? Ik weet niet of ik dat belangrijk vind. Een heel groot verschil is dat toen ik het debuut maakte nog niks wist van wat ik daarna ging doen. Bij het tweede album wist ik natuurlijk wel al wat ik gedaan had. Maar voor de rest? Er zijn misschien wel productioneel dingen anders maar of dat interessant is? WiM: De energie op beide albums is anders, om iets te noemen. Het album sprankelt en je stem springt er soms echt uit. Wat ik wel gedaan heb, als ik zing, is terughalen wat mijn beleving is geweest van het moment zelf, van wat voor mij de oorspronkelijke beleving van het moment was. De huilende baby in de trein, zo’n geluid waar je echt niet omheen kunt, dat deed echt iets met me. Je bent wel aanwezig in de studio, maar die studio is natuurlijk vooral gericht op hoe het geluid klinkt. Voor mij was het heel wezenlijk om met dat nog aanwezige gevoel mijn zang op te nemen. De worsteling van die schreeuwende baby én tegelijk hoe ik daarbij mijn gevoel probeerde vorm te geven, of ik er wel of niet iets van kon zeggen bijvoorbeeld. Misschien hoorde de aanpak immers precies bij de omstandigheden, bij de cultuur. Als je dan naderhand dat kunt horen in het album, dan is dat heel mooi. WiM: In hoeverre verwijzen de nummers terug naar locaties waar je was? Dat doen ze simpelweg niet. Dat moet je loslaten. En als je het voor jezelf bekijkt op persoonlijke basis? Kun je dan nog zeggen, dat was daar of daar? Daar wilde ik per se voor waken. Het gaat mij er om dat je het kunt overlaten aan de mensen zelf, aan de eigen fantasie. Dat mag van mij ook wel bij de nummers. Iedereen mag er zijn eigen gedachten bij hebben. Ik wil daarin juist helemaal niets opleggen. Misschien hebben mensen daarover wel andere gedachten dan ik ooit bedoeld heb. Dat is juist het mooie. WiM: Mercy en Dear Brother zijn daar misschien wel voorbeelden van? Hoe persoonlijk zijn die nummers dan? Misschien zijn dat wel gedachten die jij aan de nummers koppelt. Dear Brother is bijvoorbeeld gewoon iets wat iemand ooit tegen mij zei. Wellicht heel anders dan wat jij dacht. Mercy gaat wel over de veranderende wereld, het contrast tussen wat je op straat ziet aan gewoon leven en daarnaast dure winkels. Dat zet je wel aan het denken.
WiM: Hoe heeft het live spelen je beïnvloed? Ik ben wel minder zenuwachtig geworden van al dat touren. Voorprogramma’s spelen is dan toch ook wel het moeilijkste wat er is. Het is aan jou om de mensen al op te warmen voor de hoofdact. Je hebt dan gewoon een rol te vervullen naar de act die na jou komt. Het is als mooi als je het voor elkaar krijgt als het publiek, dat niet voor jou komt, aan het einde van jouw optreden, stil is. WiM: Hoe spannend vind je het om als voorprogramma alleen op te treden? Dat is wel veranderd in de tijd. De stilte voor er een act stond te spelen, had altijd wel zijn invloed. Maar tegenwoordig kan ik er beter mee om gaan.
WiM: Wat is je droom voor dit album? Goeie vraag! Voor mij is het gewoon zo dat ik dat loslaat. Ik deel het. Mijn droom is om de hele wereld over te spelen en alleen maar muziek te maken. Het is me al gelukt om me te richten op muziek alleen met mijn eerste album. Ik zou nu wel graag een aantal festivals gaan spelen. Laten we zeggen: Pinkpop. Dan kijk ik er wel naar uit om daar ook de best mogelijke show neer te zetten. Niet enkel de boeking binnen halen en dan volgend jaar kunnen zeggen dat Pinkpop binnen was. Voor mij geldt dat ik dan ook het beste eruit wil halen. Dus met de boeking gewoon is het niet klaar.
WiM: Je gitaarspel sprankelt op het album. Je spel roept ook wel gedachten aan Bertolf op. Heb je naar hem geluisterd voorafgaand aan dit album? Ik vind Bertolf wel een erg toffe gitarist, maar ik heb niet specifiek naar hem geluisterd. Bedankt voor het compliment. WiM: Hoe kijk je naar de Nederlandse muziekscene in het algemeen? Als ik terugdenk aan een reis door de Verenigde Staten, daar zag ik dat de bands in het hoofdprogramma vaker wel een groot deel van hun recette aan ons gaven, bijvoorbeeld bij die huiskamertours. Dat is iets wat wel heel mooi is, om kleinere bands dus vooruit te helpen. Dat zie ik hier nog niet 1-2-3 gebeuren. Het was voor ons destijds de mogelijkheid om van staat naar staat door Amerika te reizen op een heel relaxte manier. Die samenwerking van bands onder elkaar was heel sterk. En zorgde voor een tour voor ons die uiteindelijk break even verliep. Het was tof om dat zo te kunnen doen. De grootte van Nederland maakt natuurlijk dat het hier niet hoeft, maar het is wel een heel mooie gedachte om kleine bands vooruit te helpen.
WiM: Zou je zonder muziek kunnen? Nee. En als ik zonder muziek zou leven, dan zou ik me altijd afvragen of het de moeite waard was. Het bezig zijn met muziek, is voor mij ook altijd het onderzoeken wat er meer vanuit klanken, meer vanuit bijvoorbeeld mijn gitaar kan. Die verwondering en het ontdekken van muziek, dat is wel wat ik erg mooi vind. WiM: Met wie zou je nog wel eens samen willen werken? Thomas Dybdahl. Dat is voor mij toch wel iets dat erg veel indruk zou maken. Ik ben niet zomaar stil. Maar dit zou daar wel voor zorgen. WiM: Je werkte ook samen met Grey Reverend? Ja, dat was rondom mijn debuut. Hij reageerde enthousiast op mijn mail en wilde daarom iets met mij doen, vanuit oprechtheid en authenticiteit. Met hem samenwerken zou ik nu niet zoeken. Dat zou ergens ook betekenen dat ik terug zou gaan naar waar we eerder waren. Dat voelt nu niet goed.
Dank je wel voor het gesprek. Het was met recht een soort Unexpected View.