Voor velen is 100th Window een soort blinde vlek in de Massive Attack-catalogus. Dat is ook niet geheel gek, het album kwam zo’n zes jaar na het immense succes van Mezzanine uit, maar kende in tegenstelling tot de voorganger geen enkele hit. Ook is het in alles behalve de naam een verkapt soloproject van Robert ‘3D’ Del Naja.

Na de release van Mezzanine verliet Andrew ‘Mushroom’ Vowles Massive Attack. Hij kon zich niet meer vinden in de steeds dominantere rol van bandmaatje 3D. Om die zelfde reden trok ook Grant ‘Daddy G’ Marshall zich enige tijd terug uit Massive Attack, al gaf hij aan de groep wel live trouw te blijven. Het resultaat is dat 3D er vanaf 2000 in zijn eentje voor stond.

Hij heeft eerst flink gewerkt aan materiaal met het vanuit de band Spiritualized voortkomende Lupine Howl. Die sessies leidden nergens toe en eind 2001/begin 2002 werd de boel op de plank gelegd. Slechts één nummer (Nature of Threat) zag later via de website van de band het levenslicht. Nieuwe nummers werden vervolgens volledig zonder samples (een kenmerk van Massive Attack, maar ook voor een groot deel het domein van de vertrokken Mushroom) in elkaar gezet en behalve oudgediende Horace Andy meldden zich ook Sinéad O’Connor en Damon Albarn van Blur voor de opnames. Al is laatstgenoemde hier eigenlijk aanwezig als ‘2D’, het tekenfilmfiguur uit zijn cartoonband Gorillaz.

3D trapt zelf af op het bezwerende Future Proof, een track waarmee hij getuige de titel lijkt aan te willen tonen dat wat er ook gebeurt, Massive Attack wel klaar is voor de toekomst. Het nummer luistert lekker weg, maar klinkt tegelijk als een doordruk van bewezen eerdere successen en mist door het gebrek van een zwaarder/duister klinkende rap ook de extra kracht die je in een track als deze verwacht. Het album gaat pas écht leven als Sinéad O’Connor haar sfeerbepalende vocalen uitstort op 100th Window. What Your Soul Sings bijvoorbeeld is in basis een nummer dat wel wat weg heeft van succesnummer Teardrop. Echter, waar in die track de vocalen van Liz Fraser voor een ijskoude sfeer zorgen, doet O’Connor hier het tegenovergestelde. Ze zorgt voor warmte. Voor berusting. Het resultaat van de samenwerking is uitermate effectief en tekent 100th Window. Niet alleen hier, maar ook later op Special Cases en vooral op het melancholieke A Prayer For England, waarop de Ierse zangeres de Heilige Geest en Jah aanroept om iets te doen aan de manier waarop de mensheid het goddelijke niet meer ziet zoals het bedoeld is en hoe kinderen daarvan de dupe zijn. Het feit dat ze hier Jah aanroept is een duidelijk statement dat zij de katholieke kerk definitief achter zich heeft gelaten en in deze fase van haar leven haar heil zoekt bij de rastafaribeweging.

Horace Andy is al een rastafari en al jaren bij Massive Attack betrokken. Dusdanig dat je hem bijna ‘buitengewoon bandlid’ mag noemen. Want hij is de enige ‘gastzanger’ die op tot nu toe alle verschenen albums heeft meegedaan én elke tournee van de partij is. Zijn bijdragen op dit album (Everywhen en Name Taken) uiten zijn geloof echter niet. Sterker nog, ze zijn uitermate vaag inhouelijk en lijken vooral tekstschetsen. De tracks zijn in tegenstelling tot O’Connors bijdragen – en in tegenstelling tot eerder werk van Andy met Massive Attack – relatief koud of zelfs ijzig te noemen. Wel erg fraai, met name Everywhen. De rest van het album is vocaal voor 3D, de bijdrage van Albarn is te verwaarlozen. Het tijdelijk vertrek van Daddy G is echt wel een gemis in die nummers, of wellicht is het zelfs gewoon het gebrek aan een duetpartner (zoals bijvoorbeeld op Safe From Harm) dat hier parten speelt. De lijzige fluisterstem van Del Naja is er geen die op eigen kracht meerdere nummers kan boeien.

Dat maakt van 100th Window wellicht het minst geslaagde album in de Massive Attack-catalogus, maar het heeft daarentegen wel enkele van de beste nummers in zich die ooit onder die Massive Attack-naam zijn uitgekomen. Zoals het genoemde A Prayer For England, maar vlak ook officiële afsluiter Antistar niet uit, met zijn dwingende ritme, zijn pakkende baslijntje en muzikale apotheose waar het naartoe werkt. Officieus volgt vervolgens nog de drone 4LP als ‘hidden track’. Die is echt maar één keer leuk, dus dat is erg jammer voor hen die het fabuleuze Antistar op repeat willen zetten.