×

Concert

29 mei 2023

Moers Festival 2023 (1) Synapsen, überall Synapsen

Geschreven door: Wouter Schenk

• fotografie door Wouter Schenk

Het vierdaagse Moers Festival 2023 is los gegaan op vrijdag 27 mei voor Pinksteren en als vanouds bruist het van de alternatieve creativiteit in de Duitse plaats vlakbij Duisburg. Op de website in op Instagram lezen we: ‘Synapsenbildung hat begonnen. Wir brechen auf ins 52. Moers festival. Kommt alle nach Moers! Synapsen, überall Synapsen’. En zo doen wij dat ook. De vernieuwing en creativiteit is niet alleen te vinden in de tientallen acts uit de scene van improvisatie, alternatieve en experimentele muziek, maar ook elk jaar is het weer een vrolijke verrassing hoe het festival zich uit in vormgeving en op social media. Op de website lezen we: Jazz festival for music / synapse formation / politics / media art and: Togetherness! Daar stond vorig jaar nog “This is not a Jazz festival”. Dat is een titel die wellicht wat passender is, want diegenen die op zoek zijn naar jazz binnen de begaande paadjes komt in Moers bedrogen, die is er op een enkele uitzondering na niet te horen.

We beginnen de vroege vrijdagavond na het inchecken bij de persbalie, waar we altijd als een zeer welkome gast worden behandeld, bij het podium op de Rodelberg, in het prachtige groene park niet ver van de Eventhal, waar het binnenpodium is. Hier buiten is het heerlijk vertoeven in het aangenaam lenteweer, waar de zon het veld fijn verwarmt. Het podium heeft in het programma de naam AmviehTheatern en daar treffen we het project  Sapat, bestaande uit Elvin Brandhi (voc, elec) Tabea Lara Ngozi Briggs (voc, hrp, elec) Joel Grip (b). Het is een onderdeel van een groter project dat wordt aangekondigd als Cafe OTO bedoeld om artiesten uit Nordrhein Westfalen te laten samenwerken waarbij deze zowel in London als in Moers in 2023 en 2024 optreden. De acts in London vinden plaats in het gelijknamige muziek cafe OTO aldaar en zo trad dit drietal daar in april op met dit project.

Bassist Grip is ook producer en initiatiefnemer van het festival Hagenfesten in Dala-Floda, dat net zoals Moers bekend staat om de alternatieve en geïmproviseerde muziek. Briggs werkt multidisciplinair met zag, electronica en harp en Elvin Brandhi is een taal en zang improvisator waarbij ze o.a. werkt met fieldrecordings en electronica. Het trio produceert een continue stroom aan zang, gesproken teksten en gelardeerd door een klankwereld, waarbij Brandhi electronische effecten produceert en Grip snelle motieven op zijn contrabas speelt. Opmerkelijk is de doek over het hoofd van Brandhi, waardoor je haar gezicht niet ziet. Hooge fluittonen en schelle keel klanken met veel expressie van emoties zorgen voor een sinistere sfeer. Ritmewisselingen en dynamiek door veranderingen in volume maken het optreden nog spannender. Een verrassende start van het altijd verrassende festival.

Hierna wandelen we in een gemoedelijke tred naar de Enni Eventhalle, langs de vele kraampjes in de altijd tijdens Moers aanwezige markt met hippie achtige uitstraling. Een deel van het sportpark waar de evenementenhal is gelegen is ingericht als festival camping, zoals we dat de popfestivals kennen. Het zegt ook iets over de sfeer, die heel anders is dan een mainstream jazz festival. In de evenementenhal staat even laat de Canadese formatie Fyear, een project onder de muzikale leiding van de Canadese bassaxofonist en composer Jason Sharp. Met Fyears wordt een brug geslagen tussen improvisatie en compositie, tussen akoestische instrumenten en electronica, alsmede tussen muziek en gezongen en gesproken teksten. Sharp produceert krachtige staccato’s op zijn indrukwekkende bas saxofoon, die mooi samen klinken met de meer lyrische steelguitar bespeeld door Joe Grass. Zang en gesproken teksten worden verzorgd door Tawhida Tanya Evanson en Kaie Kellough, hun performance is krachtig en tegelijk vol emotionele expressie. Dynamisch wisselen stukken met veel volume en meer ingetogen gedeelten elkaar af. Elektronische effecten dragen bij aan een imponerend klankpallet.

Na Fyear vindt een gesprek plaatst met Lukas Ligeti, zoon van de Hongaars-Oostenrijkse componist György Ligeti (1923-2006), wiens 100ste geboortedag dit jaar gevierd wordt. Projecten van vader en zoon Ligeti lopen dit jaar als een rode draad door het gehele festivalprogramma en daar wijden we deel twee van het verslag van Moers 2023 aan:  Moers Festival 2023 (2) György Ligeti special.

We maken weer een rondje langs de Rodelberg met het AmvihTheater waar we aangenaam verrast worden met een optreden van het Amerikaanse Brandon Seabrook Trio. Seabrook maakt onderdeel uit van een jonge generatie creatieve gitaristen die vorig jaar met de routiniers Gerald Cleaver (drums, werkte o.a. samen met Stanko en Taborn) en Cooper-Moore die op het van origine Afrikaanse instrument Diddley Bow speelt, een éénsnarige bas die bespeelt wordt met stokjes en electronisch versterkt wordt. Vorig jaar bracht hij met hen het album In The Swarm uit. Hun muziek is sterk ritmisch, met snel repeterende patronen waarin vleugjes krautrock met freejazz verweven zitten.

We sluiten de eerste avond Moers af met een een optreden van het project onder de illustere naam Scatter The Atoms That Remain met gastsolist saxofonist Gary Bartz, een Miles Davis adept en nog met hem samenspeelde evenals met Art Blakey’s Jazz Messengers. Enkele jaren terug zagen we hem ook op North Sea Jazz. De band staat onder leiding van de Canadese drummer Franklin Kiermyer en daarnaast uit Davis Whitfield (p, musical director) en Geraud Portal (b). Zowaar horen we jazz, dat is de laatste jaren bij Moers Festival steeds meer verdrongen door vooral geïmproviseerde en gecomponeerde eigentijdse muziek, waarmee het festival ook naam maakt. Maar de jazz is duidelijk terug in de 52ste editie. De band speelt composities waarin vele solo’s die neigen naar freejazz, met Bartz in een nadrukkelijke rol. Daarnaast is bandleider Kiermyer met zijn progressieve drumstijl eveneens voortdurend op de voorgrond aanwezig.

Op zaterdag avond treffen we op het Annex# podium, op de binnenplaats van het gymnasium een kwartet o.l.v. de jonge Duitse saxofoniste Anna Kaluza. Kaluze studeerde saxofoon o.a. in Köln bij Frank Gratowski, ook geen onbekende op Moers Festival. Kaluza wordt vergezeld door een gelegenheidsband die bestaat uit Jan Leibnitz op drums, Henrik Waldorff eveneens op sax en Ben Lehmann op bas. Het concept van het Annex# podium is dat er niks vooraf wordt geprogrammeerd en artiesten worden uitgenodigd zelf een programma samen te stellen. Ook met dit optreden horen we uitingen van freejazz, met levendige en vurige solo’s met een hoog dynamisch toonbereik en progressieve ritmes. Het samenspel van Kaluza met Waldorff levert mooie harmonieën op die indruk maken bij het aanwezig publiek.

Via de uitgebreide markt waar vele inwoners van Moers op zaterdag vertoeven in het heerlijke voorjaarsweer en lange Pinksterweekend. De markt is vrij toegankelijk en trekt dus veel mensen die buiten toch het een en ander aan muziek kunnen meekrijgen van het buitenpodium AmvihTheater. Daar treffen we de Deense formatie Selvhenter, uit de alternatieve muziekscene van Kopenhagen bestaande uit Maria Bertel (tb, synth) Sonja LaBianca (sax) Jaleh Negari (dr, synth/keys) en Anja Jacobsen (dr, keys). Al eerder zagen we deze formatie op Zomerparkfeest in 2017 in Venlo. Vanavond treden ze op met de Deens-Amerikaanse percussioniste Marilyn Mazur. Ook Mazur speelde nog met Miles Davis horen we, dat statement houden we er in. Maar Miles Davis of niet, Mazur start met een meer dan indrukwekkende solo optreden op haar uitgebreide scala aan percussie instrumenten en klankschalen. Met korte frases zingt zij mee met spiritueel aandoende klanken. Haar Afrikaans roots hebben zeker invloed op haar magische ritmegevoel. Als de vrouwen van Selvhenter zich bij haar voegen zijn we vervolgens getuige van een geweldig optreden. De rest van de avond staat in het teken van een compositie opdracht in het kader van de 100ste geboortedag van György Ligeti en krijgt dus aandacht in deel twee van het verslag.

We vervolgen de veelkleurige muzikale trip op zondagavond met het optreden van Eve Risser met het Red Desert Orchestra uit Frankrijk. Ze voeren het project Eurytmia uit van het gelijknamige album dat vorig jaar uitkwam. Risser, geboren in 1982 is een veelzijdig en creatieve pianiste en componiste, die haren sporen verdiend heeft in de scene van improvisatie en freejazz. De formatie Red Desert Orchestra bestaat o.a. uit een uitgebreide ritme en percussie sectie en een groep blazers waarmee met de vooral Afrikaanse aandoende ritmes en de meer lyrische melodielijnen uitgewerkt door onder andere Grégoire Tirtiaux (bs), Nils Ostendorf (tp) en Matthias Müller (tb) tot een prachtig geheel leiden. Bij verschillende nummers wordt zang toegevoegd en daarbij elektronische klanken uit synthesizers. Risser straalt als leider van de band een enorm enthousiasme uit, waarmee de performance compleet is, ze beëindigt het optreden met het prachtige Soyayya van het eerder genoemde album.

In de hal pikken we nog enkele nummers mee van het kwartet onder leiding van de geroutineerde drummer Billy Hart. Zijn kwartet bestaat naast Hart zelf uit Ben Street (b), Dayna Stephens (ts) en Ethan Iverson (p). Iverson zagen we al eerder tijdens Moers 2018 en uiteraard ook met het trio The Bad Plus en weten dus hoe getalenteerd en veelzijdig hij is. Hart is een geweldige drummer die dit trio opzweept met zijn strakke en gevarieerde spel.

De zondagavond in de hal wordt afgesloten met een indrukwekkend project onder de naam Mono-No-Aware, een electronica, videokunst en een performance van dansers met een gigantisch opblaasbeest dat tussen het publiek door wordt gemanoeuvreerd. Met onder andere Viola Yip (elec) en Noa Even (ts). Onheilspellende klanken brullen door de hal, waarbij oordopjes geen overbodige luxe zijn, wil je er geen vervelende bijwerkingen aan overhouden. Het Gesamtkunstwerk maakt wel indruk bij het publiek. We sluiten de derde en prachtige muzikale dag Moers Festival af op de late zondagavond bij het inmiddels frisse buitenpodium met een optreden van Lukas Ligeti met zijn formatie Burkina Electric. Daarover meer in deel 2 van het verslag, met speciale aandacht voor de projecten in het kader van de 100ste geboortedag van György Ligeti.