×

Concert

03 februari 2019

Massive Attack wars van nostalgie in AFAS Live

Geschreven door: Edgar Kruize

Label: Universal Music

Langzaam maar zeker is Massive Attack een nostalgie-act geworden. Nieuw werk doet er voor het publiek amper meer toe en nog altijd is hun briljante album Mezzanine uit 1998 enerzijds een onverwoestbaar ijkpunt in de (electronische) muziekgeschiedenis en anderzijds een ‘hitmonument’ vol liedjes waarvoor ruim twee decennia later de zalen nog steeds vol stromen.

Letterlijk zelfs, want vanwege de 21ste verjaardag van het album komt het in april opnieuw uit en voorafgaand aan die heruitgave toert Massive Attack met hun Mezzanine XX1 tour de wereld over. Gisteren en eergisteren stroomde de AFAS Live er tweemaal tot de nok toe vol. Ironisch genoeg werden de concerten die op papier een echte nostalgietrip zouden moeten zijn weerbarstige avonden waar veel bezoekers maar lastig raad mee wisten. Ondanks dat Massive Attack al jaren op dezelfde fanbase teert en daarmee het geluid van een generatie is (in de zaal was bijna niemand jonger dan 35 of ouder dan 55) heeft het gezelschap rond Robert ‘3D’ Del Naja nooit de makkelijkste weg gekozen. Juist op het moment dat je na al die jaren eindelijk hapklare brokken verwacht, blijkt de Mezzanine XX1 show een behoorlijke uitdaging.

De vervreemding zit al direct aan het begin van de show. Een pompend dronegeluid doet een duistere show vermoeden dat het grimmige triphopmeesterwerk dat Mezzanine is nog verder de diepte in zal sleuren. Echter, het lieflijke I Found A Reason van The Velvet Underground wordt ingezet. Het maakt dat de show allesbehalve overrompelend begint. Het blijkt de eerste van meer covers. Onder meer 10:15 Saturday Night (The Cure), Where Have All The Flowers Gone (Pete Seeger) en Rockwrok (Ultravox) volgen ook nog. Allen niet in een triphop-jasje, maar gewoon zoals ze van zichzelf ook klinken. Springerige postpunkpop in het geval de The Cure-cover, folky in het geval van Seegers klassieker en pure punk in het geval Ultravox. Muzikaal volkomen dissonant met de tracks waar het publiek voor komt, zoals de brommende duisternis van Risingson, het onheilspellende Inertia Creeps of hits als Angel en Teardrop. Het maakt dat de show muzikaal maar lastig in de juiste kadans terecht komt, je wordt als luisteraar teveel heen en weer geslingerd.

Ondertussen zit de boel showtechnisch uitermate ingenieus in elkaar. Bij binnenkomst galmt een net niet helemaal goed afgestelde radiozender door de zaal waarop alleen gruizig klinkende hits uit 1998 (het jaar van Mezzanine’s release) te horen zijn, van Britney Spears tot Aerosmith en Another Level tot All Saints. Sommige artiesten keren daarna ook visueel nog terug op het videobombardement dat op de beeldschermen rondom de band voorbij trekt. Beelden die minutieus laten zien hoe de wereld sinds de eeuwwisseling is veranderd. We leven in een tijdperk waarin data en beeld onze perceptie bepalen en waarin we als makke schapen rondjes lopen. ‘Once upon a time data would set us free’, zo flitsts op het scherm voorbij. We weten allemaal hoe we daar nu een slaaf van zijn. ‘If you like this, then you’ll love this’. De beelden drukken je met de neus op de feiten dat alles wat we als mediaverslindende mens voorgeschoteld krijgen – of het nu platte entertainment is, politiek of wrang oorlogsbeeld – een continue herhaling van zetten is. En dan valt dus plots ook het kwartje met die rare covers. Het zijn stuk voor stuk tracks waarvan een sample op de nummers van Mezzanine is verwerkt. Ook toen al was wat we ‘baanbrekend’ noemden hergebruik van spul dat we al kenden en lekker vonden.

Doordat de muzikale opbouw echter zo weerbarstig is, komt lang niet alles aan. Het publiek wordt zelfs wat onrustig door de vervreemdende opbouw. Maar als de show vlamt, dan wordt het vuur ook wel meteen hoog opgestookt. Grootste troef is voormalig Cocteau Twins-zangeres Liz Fraser, die zelden meer optreedt en nu mag schitteren in prachtige versies van het spookachtige Black Milk, de wijd uitwaaiende en majestueuze afsluiter Group Four en vooruit, ook de hit Teardrop. Hoogtepunt is echter haar uitvoering van Pete Seegers Where Have All The Flowers Gone, dat begeleid door intense oorlogsbeelden voor een dikke brok in de keel zorgt. Een ander hoogtepunt is de audiovisuele knock-out van Dissolved Girl, dat voor het eerst sinds 1997 (!) weer op de setlist staat en direct een nieuwe live-klassieker wordt.

Horace Andy doet ondertussen braaf wat er van hem wordt verwacht tijdens publiekslievelingen als Man Next Door en Angel en mag ook zijn eigen See A Man’s Face – gesampled in de track (Exchange) op Mezzanine – ten gehore brengen. Het zijn die tracks die het publiek doen juichen, de hapklare brokken waar men naar snakt. Er zijn er genoeg om een ieder tevreden te stellen, maar te weinig om van de show de verwachte nostalgietriomftocht te maken. ‘Replay’, zo knippert het op het scherm als de band na een Group Four het podium verlaat. ‘Replay. Replay.’ Als de zaallichten aanfloepen en er geen toegift meer blijkt te komen (en dus ook geen hits van andere albums), verschijnt de laatste boodschap op het scherm. ‘Tijd om het verleden achter ons te laten en de toekomst te gaan bouwen.’ Hoe ironisch tijdens een show waarvoor het gros van de kaartkopers uit nostalgische overwegingen een ticket kocht. Massive Attack heeft in het verleden muzikaal absoluut sterker opgebouwde shows gegeven. Zet je daar de Mezzanine XX1 show tegen af, dan valt-ie absoluut in het niet. De politieke en maatschappelijke boodschappen van de band zijn altijd al erg prominent aanwezig geweest tijdens optredens, maar die maken ditmaal wel het verschil. De vervreemding en het niet voldoen aan verwachtingen blijken zodra je die eindboodschap ziet exact de bedoeling. Dit was niet het ‘if you like this, then you’ll love this’ geheel dat je vooraf verwachtte. Dit ging dieper en maakt dat je nog dagen over de show nadenkt. Dat maakt vervolgens de vraag of het nu muzikaal wel zo goed was eigenlijk iets minder relevant.

MASSIVE ATTACK MEZZANINE XX1
Gezien in AFAS Live, 1 februari 2019

  1. I Found a Reason (The Velvet Underground cover)
  2. Risingson
  3. 10:15 Saturday Night (The Cure cover)
  4. Man Next Door
  5. Black Milk
  6. Mezzanine
  7. Exchange
  8. See A Man’s Face (Horace Andy cover)
  9. Dissolved Girl
  10. Where Have All the Flowers Gone? (Pete Seeger cover)
  11. Inertia Creeps
  12. Rockwrok (Ultravox cover)
  13. Angel
  14. Teardrop
  15. Group Four