×

Concert

15 juni 2019

Malik hinkt richting een spagaat, maar we zijn nu al benieuwd naar méér…

Een ovationeel applaus klatert op Abd al Malik neer na afloop van Le Jeune Noir à l’Épée – een voorstelling voor, soms dubbelloopse, literaire hiphop, dans en sporadisch inventief licht. Malik, zo noemen zijn vrienden hem, maakte de show voor het Parijse Musee d’Orsay waarin de zwarte figuur in de kunst in een expositie centraal geplaatst werd. Precies dat doet de voorstelling – die voor het eerst in Nederland te zien is – dan ook, met bijtend agressief, lieftallig omfloerst of ongenadig realistisch commentaar in de vorm van hiphoplyriek met een heerlijke Franse flow.

Geen hart hebbenmalik

Dat applaus komt trouwens van een voornamelijk wit publiek dat aardig op leeftijd is, aangevuld met een contingent jonge bezoekers van diversere afkomst. En laten we wel wezen: wat Malik en de zijnen (twee mede-muzikanten, vier dansers) laten zien en aan het eind van de show er dwingend in hameren, is dermate humaan, verbindend en J’Acuse-achtig indringend dat je geen hart hebt als je er niet door ge- of beroerd bent, dwars door kleur, leeftijd, gender of welk hokje dan ook. En zelfs al je niets voelt, klap je toch maar even braaf mee om die verbroedering niet te verbreken.

Trots in de ogen

En toch: Malik vertelt een venijnig verhaal over het vertrek uit Afrika (op de vlucht of als slaaf weggevoerd), vol hoop of wanhoop, waarna de deceptie en uitzichtloosheid volgt in een land van aankomst in het Noorden of Westen. Daar wachten racisme en uitsluiting, uitbuiting en criminaliteit in harddrugs en dodelijk vuurwapengeweld in opgegeven voorsteden. Daar heerst ook het cliché-beeld van de stoere man van de straat die zijn moedertjelief nog even eert in een dweperig nummer. De jongeman met het zwaard toch ook: met trots in de ogen, die strijdt met vrede en liefde als zijn wapenen. En toch…

Boekenverslinder

Malik kent zijn pappenheimers als boekenverslindend jochie uit een banilieu. Zijn leven is die mengvorm van de straat en van Camus, Baudelaire en Brel. Hij is ook slim, misschien wel te gewiekst. Wijs in de synopsistekst al naar grote literaire en filosofische helden en je hiphop komt op slag chic over – een francofiel festivalpubliek is meteen binnen. Handig, maar het maakt je werkstuk niet meer doordacht.

Vertaalslag gemist

Choreograaf Salia Sanou pakt ook de taal van de deplorabele wijken; de hoekige breakdance en vloeiende lijn van capoeira. Vier puike dansers putten zich uit en beelden uit; soms teveel, vaak ‘net niet’. Hier is echter geen vertaalslag gemaakt van straat naar podium, zeker niet waar dat plankier ook nog gepresenteerd wordt onder het Holland Festival-banier. Deze choreografie is blijven hangen op straat-niveau.

Richting spagaat

En precies die stap naar het niveau boven een redelijk hiphop-optreden maakt Malik eigenlijk ook niet. Zijn muziek is glad gepolijst: zonder braampje strijkt ze niemand tegen de haren in (heb je al meteen verbinding en verbroedering). Malik pleziert graag. Je zou kunnen zeggen: om zijn boodschap te laten binnenkomen. Maar die maakt niet alleen gebruik van diep-ontroerende persoonlijke verhalen van last en lijden. Die kent een even zo groot deel platitude en gemakszuchtige rijmelarij die nauwelijks het etiket poëzie mag dragen. En dan gaat Le Jeune Noir à l’Épée hinkend richting een spagaat.

Natte krant

Want je mag dan Leo Ferré en Arthur Rimbaud ‘namedroppen’ of citeren en je hoed diep afnemen in het aanschijn van je held Jacques Brel, dat we allen één zijn en dat dat wijzen naar de ‘zij’, de ‘anderen’ net zo goed wijzen naar jezelf (onszelf, ook) is, vormt toch een wat natte krant-conclusie. Daar had dan toch meer ingezeten. Minder matige dans en niet heel briljant lichtspel, meer Malik.

Présence

Badend in dat minuten durende applaus blijkt hij een minzaam man, met een prachtige présence. Waarom verstopt hij zich dan tijdens het stuk aan de zijkant van het toneel in het halfdonker of in tegenlicht? Waarop pakt hij niet fier het spotlicht meteen van acquit? Mag hij er soms niet zijn in het volle licht? Nee, zover doordenken, is teveel conceptuele eer voor de voorstelling.

Méér graag

Met minder gedoe had Malik kunnen schitteren als een Franse Saul Williams, zij het iets minder welbespraakt en diepzinnig poëtisch dan de grote Amerikaanse dichter-performer. En toch… Dan had hij vast niet op het Holland Festival gestaan en dat zou zonde zijn geweest, want dit Nederlandse debuut maakt heel benieuwd naar meer Malik en meer Franse hiphop.

Le Jeune Noir à l’Épée, gezien 12 juni 2019, Muziekgebouw aan ‘t IJ