Le Guess Who? (LGW) kan een festival van absolute uitersten zijn. Die vaststelling wordt op vrijdag al vroeg belichaamd door wonderkind en fenomeen-pianist Conrad Tao die in de machtige Jacobikerk optreedt. Hij klungelknutselt wat met elektronica, maar dat mag geen naam hebben. Geen enkele, want amateuristisch is een understatement. Geen gelaagdheid, geen opbouw: een show die meer lijkt op een oefening in ‘what’s this button for?’. Aan alle kanten begrijpelijk dus dat nogal wat mensen het voor gezien houden, want als Tao’s spel melodieus wordt, is het ook nog eens danig schmierend en dreinend. Dan denk je onwillekeurig: het schijnt dat André Rieu ook écht een goede violist is, maar waarom speelt hij dan zulke platte muzak?

Schwung en furie

En dan gaat het roer opeens om. En hoe! Tao gaat weer achter de vleugel zitten en binnen een paar aanslagen is duidelijk: dit wordt een kletterend en daverend slotakkoord. Ruim een kwartier geeft de pianist een proeve van bekwaamheid af waarbij je je ongelofelijk gelukkig prijst aanwezig te mogen zijn. Tao speelt Which Side Are You On? van Frederic Rzewski alsof zijn leven ervan afhangt en dat van de piano er niet echt toe doet. Schwung en furie trekken gemeenschappelijk op in dit hondsmoeilijke stuk waarin Tao schittert en straalt in zijn verbijsterend felle spel. En zo komt het toch nog helemaal goed met dit concert, meer dan dat, want een uitvoering van een werk van Rzewski op dít niveau; dat hoorde LGW niet eerder.

Mistbank

Ondertussen staat er een rij die een flink eind richting de Neude reikt, in afwachting van deuren die open gaan voor King Midas Sound in de Janskerk. Duurt lang. Wat blijkt, wanneer je eindelijk binnen bent en de heren zo’n twintig minuten te laat beginnen? De kerk moest nokvol mist gezet worden. En dat heeft even tijd nodig. Dan heb je ook wat, want het dieprode licht trekt flakkerende sporen langs de spierwitte kerkmuren, alsof er een omineus vuur brandt op het altaar.

King Midas Sound legt langzaam en nauwkeurig, als een klassiek componist, laag op laag in een architectuur van nevelige en korrelige drone-achtige tonen. De lome en duistere ambient is bedrieglijk, want nét wanneer je je overgeeft en de dekking laat versloffen, prikt een priemende voorwaartse trap in de maag doeltreffend raak, als een flitsende kickbokser die voortdurend loert op de knockout. Die genadeklap wordt ook nadrukkelijk gezocht in de literaire teksten die live gedeclameerd worden en weinig aan de verbeelding overlaten, maar rechtstreeks voor de acht tellen-rust gaan en je laten snakken naar adem onder de dikke deken van mist.

Grande dame

Terug in de Jacobikerk laat Stella Chiwesha met haar gulle lach een warme gloed neerdalen over het publiek. Moeiteloos windt ze jong en oud, kenner of toevallige passant om haar vinger met haar diepbezielde en door jarenlange oefening gerijpte tanige stem. Het samenspel tussen de verpletterende vocalen (en ontwapenende terzijdes tussendoor) en haar meer dan virtuoze spel op de mbira dzavadzimu (een kalimba) vervoert op een manier die traditionele Shona-liederen hoogst energiek koppelt aan de plek waar die kiem gelegen moet hebben voor tig werken van Steve Reich.

Als draaiende derwishen jaagt ze stembanden en plukkende vingers naar een steeds hoger tempo, naar verdere hypnotiserende sferen en vooral: naar meer verbinding. Want Stella Chiweshe horen en zien, verbroedert (stom: verzustert is geen woord in ons woordenboek, maar past beter). En waar in haar moedertaal de letter L niet bestaat, zo vertelt ze, spreek je haar voornaam dus uit als Sterre, met een ronkend rollende R. Alsof nog niet duidelijk was dat deze 73-jarige grande dame één van de absolute sterren van LGW is.

Zoekplaatje

Van Fear Of Missing Out moet je geen last hebben op LGW, want dan ga je al snel in een hoekje zitten jammeren. Sarah Davachi heeft dus pech, want door het telaatkomen van King Midas Sound schuift het programma in de Janskerk te ver op. Maar zwoele 70s Ethio-groove met kekke pit wacht op niemand. De Debo band heeft er in de Ronda zin in en wanneer legende Ayalew Mesfin zich bij zijn begeleidende muzikant voegt, is het feest compleet. De zanger op leeftijd kent energie voor twintig en zijn stem klinkt nog altijd als een zoetgevooisd luchtalarm: cent mille volts dus (en stiekem nog wat meer).

LGW eet uit zijn liefdevol uitgestoken hand, want voor het eerst speelt Mesfin in Europa en dat is niet alleen voor het festivalpubliek een bijzonder moment. De vriendelijke grijsaard verkleint tig keer de afstand tot het publiek: loopt door de mensenmassa op de vloer, klimt via de zijbeuken omhoog en doet een high-fivend rondje dansjes door de grote zaal. Niemand wordt overgeslagen. Deze groove is van ons allemaal. En dat het dus soms een beetje Le Guess Where? is, soit. Dubbel trouwens, want Meshin blijft maar bezig Amsterdam te bedanken. Ook dat vergeeft Utrecht hem, net als een belachelijk lange omkleedpauze in het midden van de show. Uiteindelijk telt de LP-lengte aan grootmeesterlijke Ethio-groove die met een charmante aanstekelijkheid gebracht wordt. Om hem dan toch maar te gebruiken: die had je echt niet willen missen.

Geen schim

Plots is het dan druk in TivoliVredenburg. Rijen voor de Pandora. Geroezemoes op social media als tam-tam? En het is bijna ramvolle bak bij Robert Aiki Aubrey Lowe. Held die man; sporen verdiend in 90 Day Men en Om. Klasbakplaten gemaakt onder zijn eigen naam, vol met knisperende, vervoerende composities. Maar hij valt diep. Weg zijn de subtiele lagen van de LP’s; niet erg fraai worden samples vooral achter elkaar gezet. Suf, saai en geen schim van wat deze liveshow had kunnen zijn, met bijvoorbeeld een live improv-percussionist aan boord.

Intratuin op het podium

En dat gedoe op de Twitters van deze wereld? Geen idee. Het indrukwekkende LGW-programma zorgt ervoor dat je echt veel betere dingen te doen hebt, dan daarop koekeloeren. Dat zie je dus pas in de trein naar huis. Of thuis. Dan blijkt dat Björk tussen een halve Intratuin aan planten een geheime dj-set heeft gespeeld in één van de kleinste zalen van het festival. Leuk voor haar. En voor Iris van Herpen, want de IJslandse droeg wel een jurk van de ontwerpster die ook één van LGW-curatoren is dit jaar.

En hier blijkt weer eens hoezeer LGW klopt van A tot Z. Kondig je Björk aan, al is het voor een dj-set, heb je een avond waarop duizenden fans alleen op haar wachten. Poef: weg festivalgevoel. Dus doe je dat optreden onaangekondigd. Snugger sfeerbeheer heet dat. En ook: niets in het programma dat Van Herpen uitzocht, is ook maar halfweg interessant voor mij persoonlijk. Dat kón nauwelijks erger, behalve dan: juist… met Björk. Klopt, als een bus dus. En op LGW is dat – hoe gek het ook misschien klinkt – een absoluut huldepunt en compliment.

Fotografie: Tim van Veen