Grootheden zorgen voor diepe en ritmische zondag op Le Guess Who?

Donderdag ging de zeventiende editie van Le Guess Who? van start. Als vanouds staat Utrecht een lekker lang weekend in het teken van de meest uiteenlopende muziek uit de hele wereld. Een altijd weer fascinerende staalkaart van de ontzagwekkende diversiteit van menselijke creativiteit. Elk jaar weer een welkome viering van saamhorigheid, nieuwsgierigheid, openheid en verdraagzaamheid.

Brian Jackson… wie is dat? Om er vervolgens snel achter te komen dat de uit New York afkomstige multi-instrumentalist, componist en –songwriter vooral in de 70’s onlosmakelijk was verbonden met één man: Gil Scott-Heron. Vocaal wisselden Herons tracks sterk af tussen maatschappijkritische spoken-word poëzie en diepe soul. Muzikaal was het veel lastiger te definiëren: smooth jazz, rauwe blues en groovy funk komen voorbij. Dat terwijl Jackson zelf complexe toets partijen speelde op zijn favoriete Rhodes elektrische piano en soms afwisselde met al even knap fluitspel. Hoewel hij nog regelmatig laat horen prachtige eigen composities te schrijven (luister maar naar This Is Brian Jackson uit 2022), ligt de focus deze vrijdagmiddag in de Grote Zaal van TivoliVredenburg op het materiaal dat hij met Scott-Heron schreef.

Rustig wordt de set opgebouwd met jazzy sferen, waarbij de Rhodes-klanken en zalvende stem van Jackson centraal staan en zijn meegebrachte sessiemuzikanten uit Engeland nog een beetje in dienst spelen. Dit verandert al snel met de soepele funk van Lady Day And John Coltrane: de drums van Paul Jones klinken soepel en complex, de bas van Steve Walters funkt er op los, Lex Cameron speelt voor de gelegenheid aanstekelijke gitaarloopjes (omgedoopt tot ‘Superman’ door Jackson, speelt hij wel vier instrumenten deze set) en Jackson gaat tekeer op de toetsen.

Bij sociaal-politiek anthem The Revolution Will Not Be Televised is zelfs de laatste twijfelaar om en blijkt dat de maatschappijproblematiek van toen helaas nog niet verdwenen is. Als die funk eenmaal op gang is stopt het niet meer en krijgt elke muzikant in ware jazz traditie zijn eigen solo’s en wordt er op los geïmproviseerd. Dit mondt uit in een grote funk jam, waar zelf om publieksparticipatie wordt gevraagd door middel van muzikale vraag-antwoord spelletjes. Deze uitbundigheid doet wellicht afbreuk aan de technische virtuositeit eerder in de set, maar het zorgt er wel voor dat iedereen met een brede grijns de zaal verlaat.

Op Le Gues Who? weet je eigenlijk zeker na het af kijken van een optreden dat je te laat bent voor het volgende. Bij Meshell Ndegeocello kon je op de drempel van een propvol Ronda nog net om de hoek kijken en flarden opvangen van haar op het gerenommeerde Blue Note label uitgekomen soul, blues, jazz en raps. Op tijd zijn bij het Britse kwartet Ex-Easter Island Head lukt vervolgens wel. Op het podium zien we platliggende, omgebouwde gitaren en verschillende percussie elementen. Nadat een opbouwende intro van minimale dronemuziek wordt verstoord door “ik ben hier!”

“Ja, waar dan?” en nog meer onrust, kunnen we daarna eindelijk echt van start: gitaren klinken niet als gitaren en zelfs percussie heeft een bevreemdend sfeertje, dat vaak nog het meest doet denken aan xylofoon. Elementen van strijkers, zoals cello of viool zijn ook te horen, maar wederom in geen velden-of-wegen te bekennen. Binnen deze onwerkelijke setting horen we opzwepende techno house, neo-klassiek, psychedelica en krautrock. Wanneer ze vocalen opnemen met hun mobiele telefoon en er vervolgens allerlei loops en effecten op loslaten ontstaat er een soort vocale electro-folk. Helaas hebben de tracks een schetsmatig karakter, zodat verliezen in een bepaalde sfeer of groove nogal moeilijk blijkt. Het klinkt ook allemaal wat stijfjes en berekenend, met weinig ruimte voor een lekkere climax. Mooi, knap gespeeld, maar het mocht allemaal wat meer losjes.

Op tijd door naar de 30 minuten durende Dj-set van experimentele UK reggae / dub producer en On-U labelbaas Adrian Sherwood in Ronda. Zijn samenwerkingen met de Jamaicaanse legendes Prince Far I en Lee “Scratch” Perry zijn slechts het topje van de ijsberg en van groot belang voor het genre. Maar zijn invloed gaat ook diep in zowel postpunk als industrial, door bijvoorbeeld samenwerkingen met Nine Inch Nails, Einstürzende Neubauten, Mark Stewart ( van The Pop Group) en The Fall. Tevens kijkend naar het aantal remixes op zijn naam, kon deze set alle kanten op.

Dat we vervolgens een soort best-of tracklist krijgen is dan ook een beetje jammer: de eigenzinnige remix van Bowie’s  Space Oddity is verrassend geslaagd als psychedelische dub, Sherwood herinnert ons er heerlijk aan dat de Out Of Space-sample van The Prodigy  uit de track Chase The Devil van Max Romeo komt en ruimte voor nieuw werk is er met Edge of the Edge van Panda Bear & Sonic Boom– hun album Reset remixte hij vorig jaar in zijn geheel als Reset in Dub. De sfeer is vooral lekker los en ongedwongen. Het harde volume en de diepe bassen zijn uitermate geschikt om op te hangen of zitten, maar anderen dansen al wild om zich heen.

Wat Sherwood doet als geluidsman en producer komt pas goed tot uiting als Creation Rebel – de backing band van wijlen Prince Far I – het podium betreedt. Na 40 jaar kwamen vorig jaar opeens met nieuw album Hostile Environment, zodat dit niet enkel een ‘greatest hits’ showtje wordt. De line-up bestaat vanavond uit een dominante rol voor basgitaar, een keyboard wat ook dikwijls melodica klanken laat horen (een zo kenmerkend geluid binnen de traditionele reggae / dub), gitaar die zowel ritmisch speelt als ook de psychedelica opzoekt, drums en bongo’s. Soms wordt er ook gezongen of blaasinstrumenten gepakt, voor die extra zomerse reggae sfeer! Sherwood zorgt dat die bassen en vooral sub-bassen zo hard mogelijk klinken. Zo hard dat je hem voelt in je buik, je ribben en afvraagt of je oordoppen nog wel goed zitten.

Op die bas is het lekker leunen en / of dansen, net wat je wilt. Een enkele keer overstemt het en horen we opeens de gitaar niet meer, maar gelukkig is dat snel verholpen. Echt bijzonder is het namelijk dat, ondanks die alles verwoestende bas en kanonskogel van een snaredrum, alles zo duidelijk en helder klinkt. Elk instrument en zelfs de zang komen er moeiteloos bovenuit. Intussen is een trombone soms onherkenbaar begraven onder een laag noise of psychedelica, klinken de drums plots als van onderwater of wordt de zang vervormd. De baas over het geluid: de dynamiek tussen hard en zacht, het spelen met rare effecten en zorgen dat die beenharde bas- en sub-bassen niet de muziek overstemt – Sherwood at the controls. Zoals gezegd doet de band de rest, voor een heerlijk potje reggae, dubmuziek en zelfs wat funk. Strak, hard en aanstekelijk!

Zoals eerder gezegd, als je iets wil af kijken kom je vervolgens nergens meer rustig binnen. Het viel nog te proberen bij Nooriyah en Gaister, maar bij beide zalen staan flinke rijen. Op naar de jassen en de trein naar huis it is! Tijdens de rit terug dromend aan een prachtige dag waarop vooral ritme centraal leek te staan. Hoe anders was dat vrijdag, waar wereldmuziek, experiment en de geweldig opgebouwde electronic van Darkside de variatie hoog hield…

Foto’s: Maarten Mooijman