×

Concert

13 maart 2023

dEUS, de feniks herrijst in veelzijdige kameleon kleuren

Geschreven door: Leon Pouwels

Label: Play It Again Sam

Setlist

  1. How to Replace It
  2. Must Have Been New
  3. Man of the House
  4. Constant Now
  5. Girls Keep Drinking
  6. W.C.S. (First Draft)
  7. Dream Is a Giver
  8. Pirates
  9. Instant Street
  10. Faux Bamboo
  11. Fell Off the Floor, Man
  12. Theme From Turnpike
  13. Love Breaks Down
  14. Hotellounge (Be the Death of Me)
  15. Simple Pleasures
  16. Quatre mains
  17. Sun Ra
  18. 1989
  19. Nothing Really Ends
  20. Bad Timing

Is een band als dEUS nog steeds relevant? Die gedachte blijft in het uitluidende 2022 maar door mijn hoofd spoken. De (voor)laatste Following Sea plaat is alweer ruim tien jaar oud. Totaal onverwacht ziet deze het licht, en dan is er die te lang durende stilte. Oké, er volgen geslaagde best of tournees en de viering van het twintig jarige The Ideal Crash bestaan is zeker memorabel strak georkestreerd. Ondertussen moeten we wel concluderen dat die eerste drie (Worst Case Scenario, In a Bar, Under the Sea en The Ideal Crash) platen zo ontiegelijk goed zijn en dat het latere werk daar eigenlijk niet aan kan tippen, al smeekt elke andere band om een plaat als Vantage Point te maken. Van de oerkern is ondertussen alleen Tom Barman en Klaas Janzoons over, de dirigent en de uitvoerend dirigent. De terugkeer van Mauro Pawlowski geeft lucht, maar je vergeet al snel dat hij pas vanaf Pocket Revolution stilletjes aanwezig is, om vervolgens bij Vantage Point op de voorgrond te treden.

Het is lastig om zo’n avond te schetsen. Waar kom je eigenlijk voor? Dat heimelijke verlangen om die klassiekers weer te horen? Of ben je voornamelijk nieuwsgierig naar het nieuwe werk? De angst dat die tracks toch wel lichtelijk tegen vallen is zeker aanwezig. Maar geldt dat niet voor praktisch elke band met een grote staat van dienst. Risicoloos spelen of risico’s durven te nemen, het blijft een hekel punt. Het ergste Worst Case Scenario is denkbaar, geen roemloos The Ideal Crash einde. De teleurstelling om niet aan de gehoopte verwachtingen te voldoen, hangt als een heet hangijzer om de nek van Tom Barman heen. Een spanningsloze dEUS is geen dEUS. En ondanks dat het een inhaalconcert betreft kan je bij dEUS nooit van verspilde tijd spreken. Sterker nog, ook deze avond zal weer gedenkwaardig genoeg zijn. En dan komt het vervelende bericht dat ook dit concert weer afgelast wordt, ditmaal door ziekte. Inderdaad de realistische Worst Case Scenario angst is waarheid geworden.

Amper een week later verschijnt de releasedatum van How to Replace It in beeld, welke op 17 februari verschijnt. Daarna volgt de bevestiging dat dEUS op zaterdag 11 maart 2023 in Doornroosje, te Nijmegen optreedt. Voor mij deze keer geen Tivoli/Vredenburg in Utrecht, maar lekker dicht bij huis, al zijn ze nu 7x live in Nederland te bezichtigen. How to Replace It voelt als een Tom Barman project aan, en is ook daadwerkelijk vooral een Tom Barman project. Of kom ik nu pas tot het besef dat hij al vanaf het tweede wapenfeit In a Bar, Under the Sea de scepter over alle dEUS albums zwaait. Hoe dan ook, ik word alleen maar nieuwsgieriger naar hoe dEUS het recente plaatmateriaal publiekelijk presenteert. Is dEUS nog steeds relevant? Zeker wel, en dat bewijzen ze absoluut op een avond als deze. Nergens, ja dat meen ik, nergens komt er een andere Belgische band bij die chaotische perfectie in de buurt welke deze Antwerpenaren ons voorschotelen. dEUS behoort niet nog tot de top van de Belgische rockscene, dEUS is de top van de Belgische rockscene.

Het jeugdige Meltheads staat bij deze memorabele avond als voorprogramma. Snoeihard lanceren ze de garage postpunk songs het publiek in. No More Loud Music, van dEUS weet je gewoon dat ze als geen ander met het geluid spelen, en dat ze de experimentele freakdrift onder controle hebben. Die zenuwachtige onrust stralen ze niet meer uit, het is eerder het publiek wat hierin nog zoekende is en onwennig wat heen en weer naar de bar loopt. Eigenlijk is dEUS weer terug bij af. Als een band al zolang op oud werk teert, dan moeten ze bij een nieuwe plaat het aanwezige publiek weer volledig overtuigen en heroveren. De rendabele winst is pas na afloop van een concert meetbaar. Zichtbaar geamuseerd geeft Tom Barman ook nog lachend aan dat Meltheads wel heel stevig van start gaat. Och zo heb ik dEUS oktober 1994 ook mijn eerste keer in het oude Roosje ervaren, ongecontroleerd, amper voorbereid, gefrustreerd maar chaotisch geniaal. Het was voor dEUS toen al de tweede keer in Nijmegen met in het voorprogramma Visions Of Johanna (die later succesvol als Johan een doorstart maken) nadat ze een half jaar daarvoor zelf als support act voor Morphine in Doornroosje optreden. Maar die toen al voelbare dEUS magie is in alles onevenaarbaar.

Het bombastische How to Replace It titelstuk is een voortreffelijke albumopener, en met die logge holle marcherende pauken kondigt de band de zoveelste feniks asresten reïncarnatie van zichzelf aan. Is er dan erg veel verandert? Nee, dat niet, maar ondanks dat jazzgitarist Bruno De Groote zich vrij gemakkelijk in de band settelt, is het gemis van Mauro Pawlowski een heuse aderlating. Nadat Bruno vanwege een herseninfarct genoodzaakt een stap terug doet, komt Mauro weer beschikbaar in beeld. Wat hou ik van zijn gitaarspel, en ik besef goed waarom hij een paar jaar geleden begrijpelijk dEUS vaarwel zegt om zich op zijn solocarrière te richten. De uitdaging is een beetje verdwenen, omdat de vraag naar die grote hits overheerst en het automatische piloten gevoel opdringt. Nu staat er een frisse band, met fris nieuw materiaal en een voortreffelijk in vorm zijnde herboren Mauro die met zijn gitaarspel dus die meesterlijke How to Replace It track geheel naar zich toe trekt. Het is diezelfde Mauro die later op de avond zijn vocale moment met de beladen emotionele soul schreeuw in Sun Ra pakt. En Tom Barman dan? Hij is de architect, maar ondanks het strak geoliede begin moet zijn hoorbaar ouder wordende stem nog wat warm lopen. Gelukkig revancheert hij zich al snel en klinkt hij weer als vanouds.

De How to Replace It plaat is net als The Ideal Crash grotendeels een verwerkingsplaat en verwijst ook nu naar een stukgelopen relatie van Tom Barman. Vreemd genoeg voelt How to Replace It in alle opzichten als een The Ideal Crash vervolg aan. Ondanks dat alle dEUS platen van hoog niveau zijn, komt deze kwalitatief toch het meeste bij dat eerste onovertroffen drietal in de buurt. Het is zoals ik al eerder bemerk, zeker een Tom Barman plaat. Het is ook zijn persoonlijke leed wat de tragiek vormt, zijn ellende, zijn ingetogen twijfel en frustraties. Ondanks dat de overige leden het muzikaal perfect aanvullen, hangen die demonen defensief gehard als gevulde donderwolken boven zijn hoofd, en barst dat onweer dus gelijk al bij het pauken spel van How to Replace It los. Het heeft een aantal draaibeurten nodig om dit te begrijpen. Maar misschien moet je het wel niet eens willen begrijpen, en is dat niet eens relevant.

Toch is het bijzonder dat het Pet Shop Boys achtige 1989 nu al zo vanzelfsprekend vertrouwd aanvoelt. De nieuwe tracks zijn minder deprimerend dan de zware The Ideal Crash periode. De bandleden balanceren allemaal rond de leeftijd van vijftig jaar en spelen in een sober, intiem, bijna claustrofobisch sfeerveld. De gekte zal gelukkig nooit helemaal verdwijnen, de dreiging is echter totaal in balans, en waarschijnlijk is die behoefte een noodzaak om verder te groeien. dEUS is zelfverzekerd, en heeft weinig moeite met het nieuwe songmateriaal. Nergens hapert het, geen twijfel, geen valse starten, maar doelgericht de zaal veroveren. dEUS teert op hun eigen kunnen, en nog steeds zijn er daar die sporadische funk en dance verwijzingen. dEUS hoeft zichzelf niet te vernieuwen, maar kiest duidelijk voor verfijning.

De eerste helft van de avond wordt door het How to Replace It songmateriaal bewoont, W.C.S. (First Draft) en Theme From Turnpike worden schuchter redelijk herkenbaar ontvangen. Fell Off the Floor, Man opent de afgesloten achterdeur en herpakt de freakende funkdance gekte, waarna de epische Instant Street publieksfavoriet de interactie tussen publiek en band definitief verzilvert. Vreemd eigenlijk dat dEUS al vanaf de eerste minuut standvastig overtuigd op het podium staat, en zich totaal relaxed niet druk over de avond maakt. Is het arrogantie? Zelfverheerlijking? Nee, dit is een band die zichzelf niet meer hoeft te bewijzen, en die zelfverzekerdheid maakt ze alleen maar sterker.

dEUS heeft geen dansers nodig, die zoveel extra aan de The Ideal Crash tour van een paar jaar geleden toevoegen, al mis ik stiekem wel een beetje dit verrassingseffect. Ongelofelijk dat vanavond pas de derde, na een klein gehouden try out in Luxemburg, avond van de concertreeks is. Normaal moet een band in het recentelijke werk groeien, dEUS slaat deze fase wijselijk over, en dan behoor je toch wel tot de grootste van de aarde. Het voorgeprogrammeerde collectieve bezoekersgeheugen moet het How to Replace It werk nog ordenen, vergeet niet dat de plaat amper een maand oud is. Het is een feest der herkenning als later Sun Ra, old school track Hotellounge (Be the Death of Me) en Bad Timing passeren. Voor mij is het bijna een perfecte avond, maar dat is iets persoonlijks. Suds & Soda is mijn favoriete song aller tijden, en dan bedoel ik dus niet uit het dEUS repertoire, maar alles overstijgend, deze wordt helaas overgeslagen. Dat eigenzinnige heerst nog steeds, en dan ben je een hele grote, als je het aandurft om die klassieker naast Roses op de reservebank te plaatsen.

Fotoś: Willem Melssen

Setlist

  1. How to Replace It
  2. Must Have Been New
  3. Man of the House
  4. Constant Now
  5. Girls Keep Drinking
  6. W.C.S. (First Draft)
  7. Dream Is a Giver
  8. Pirates
  9. Instant Street
  10. Faux Bamboo
  11. Fell Off the Floor, Man
  12. Theme From Turnpike
  13. Love Breaks Down
  14. Hotellounge (Be the Death of Me)
  15. Simple Pleasures
  16. Quatre mains
  17. Sun Ra
  18. 1989
  19. Nothing Really Ends
  20. Bad Timing