Fela Kuti: de eerste jaren, Londen en de Verenigde Staten
Als voorloper op het Fela Kuti herinneringsjaar, wat 2011 zeker genoemd mag worden, schreven WiM journalisten Rik van Boeckel en Dick Hovenga einde van 2010 een dikke Fela special voor Jazz magazine. De zomer van 2011 is een prachtig moment deze special nu online te zetten.
Fela Kuti is momenteel hotter dan hot! Niet alleen worden al zijn albums opnieuw uitgegeven, er speelde ook maandenlang een geweldige Fela show op Broadway, die al net zo lang uitverkochte zalen trekt. En verrassend genoeg trekt de show een zeer gemêleerd publiek, van jong tot oud en van zwart tot blank. Het zijn veelal mensen die van Fela Kuti hebben gehoord, zijn muziek vaak maar mondjesmaat of via via kennen en geprikkeld worden door zijn levensverhaal. Het publiek laat zich flink overvoeren. Nu de show in november voor een flink aantal weken in Londen zal gaan neerstrijken en zijn albums in de winkels niet aan te slepen zijn is dit een mooi moment om bij de legende van Fela stil te staan. Dit is deel 1 in een serie van 3 artikelen over deze legende…
De legende
Toen Fela Kuti in 1988 optrad in Paradiso, duwde hij heel autoritair een van de zangeressen dichterbij naar de microfoon toe, midden in zijn 30 minuten durende aanklacht tegen de multinationals in ITT (International Thief Thief). Fela gebruikte zijn songs als muzikaal wapen, vooral tegen het neo-kolonialisme en het Nigeriaanse bewind. Hij was niet alleen musicus, componist, saxofonist en leider van een 40-koppige band van musici, zangeressen en danseressen maar ook een rebel, ‘black president’ van de Kalakuta Republiek in Lagos, en uitvinder van de Afrobeat, een opzwepende mix van highlife, jazz, funk, soul en traditionele muziek uit Nigeria.
Eerste jaren: The Cool Cats
Fela Ransome Kuti werd op 15 oktober 1938 geboren in het noorden van Lagos gelegen Abeokuta, een stad die werd gesticht in de tijd van de slavenhandel. Hij was de vierde van de vijf kinderen van een politiek actieve middenklasse Yoruba familie. Zijn vader Israel, priester en leraar, speelde trompet, zijn moeder Funmilayo was een politiek activiste en feministe. Zijn grootvader van vader ’s kant was een van de eerste West-Afrikanen die Yoruba-muziek opnam. Hij is degene die Fela stimuleerde de muziek in te gaan. Op school speelde hij piano, zong hij in een koor en richtte hij een anarchistische leerlingengroep op. Op 16-jarige leeftijd werd hij zanger van de Nigeriaanse highlife band The Cool Cats. Zijn ouders wilden dat hij net als zijn broer medicijnen ging studeren en stuurden hem in 1958 naar Londen. Fela schreef zich echter in bij de Trinity’s College’s School of Music. Hij studeerde er klassieke muziek en leerde trompet spelen. Volgens Fela zelf is zijn kennis van de muziek van klassieke componisten als Händel van invloed geweest op zijn eigen composities die hij niet als songs beschouwde maar als Afrikaanse symfonieën, opgebouwd uit verschillende lagen.
Londen: highlife en jazz
Fela ontdekte in London Charlie Parker, John Coltrane en Miles Davis. Hij hield van jazz, speelde met de Highlife Rakers een combi van highlife en jazz. Later veranderde hij de naam van de groep in Koola Lobitos. Met deze band had hij veel succes in het Londense clubcircuit. In 1961 trouwde hij in Londen met zijn eerste vrouw Remi. Uit dit huwelijk werd Femi geboren. In 1963 keerde hij terug naar Nigeria. In die tijd waren in Lagos verschillende bands actief die Amerikaanse soul mixten met Afrikaanse muziek. Fela’s nieuwe Koola Lobitos werden sterk beïnvloed door de James Brown-achtige zangstijl van Geraldo Pino uit Sierra Leone. In 1965 kwam drummer Tony Allen bij de groep. Met Koola Lobitos trad Fela op in Ghana, een land waar hij graag verbleef. In die periode was Fela nog clean. Tijdens de acht maanden durende tour met de Koola Lobitos naar de VS veranderde dat.
Black Panthers
In Los Angeles, Fela’s thuisbasis, rookte hij voor ’t eerst marihuana. Hij kreeg een relatie met Sandra Isidore, lid van de Black Panthers. Sandra was verbaasd hoe weinig hij wist van zijn eigen Afrikaanse cultuur. Zij bracht hem in aanraking met het gedachtegoed van zwarte leiders als Malcolm X en Eldridge Cleaver. Fela werd gegrepen door hun ideeën. Dit had grote gevolgen voor zijn muziek, in eerste instantie vooral voor de teksten die een politieke lading kregen. Ook veranderde hij de naam van de band: Koola Lobitos werd eerst Nigeria 70, later Africa 70.