Het European Jazz Network, EJN, een verbond van podia, festivals en faciliterende jazz- organisaties uit diverse Europese landen mocht tijdens zijn jaarbijeenkomst in het Zuid -Italiaanse Bari zijn vijfentwintig jaar bestaan vieren.

Italiaanse basis, Italiaanse sporen

Het oorspronkelijke clubje vastbesloten samenzweerders met een visie is inmiddels tot een grote Europese organisatie uitgegroeid. Maar ook in de muziek en de contexten waarin deze ontstaat, gepresenteerd en door publiek opgenomen wordt, is sindsdien heel veel gebeurd en nog steeds ingrijpend aan het veranderen.

Dat de vijfentwintigste jaarbijeenkomst op een plaats in Italië plaatsvindt, is niet zo toevallig. Het oorspronkelijk initiatief voor EJN lag bij Filippo Binachi, de oprichtingsbijeenkomst vond met steun van Italiaanse stad Ravenna plaats. Naast hem heeft Gianbattista Tofoni een belangrijke rol in de organisatie gespeeld. En nu vijfentwintig jaar later manifesteert zich opmerkelijk genoeg het Zuid-Italiaanse Apulië met zijn hoofdstad Bari als cultureel buitengewoon bloeiende kracht. Het is opmerkelijk aangezien Apulië van- ouds een notoir achtergestelde en zwak ontwikkelde regio was, ook bekend onder de naam mezzogiornio.

De bijeenkomst werd door Puglia Sounds georganiseerd, een programma van de Apulië-regio voor duurzame ontwikkeling van het muziekveld dat nadrukkelijk en zichtbaar zijn sporen achterlaat. Op het vliegveld van Bari bijvoorbeld vind je aantrekkelijke luisterpalen met nieuwe muziek van alle genres uit deze regio. Bari herbergt de Medimex de enige muziekbeurs van Italië en Apulië is de enige regio in Italië met een groeiende toerisme-branche. Puglia Sounds wordt door het ontwikkelingsfonds van de EU, het ERDF – European Regional Development Fund – gefinancierd. De afgelopen jaren zijn hierdoor alle facetten van het muziekveld en de muziekindustrie flink ontwikkeld en gegroeid (van artiesten, agencies, labels, festivals, studios, dienstverlenende bedrijven en faciliterende organisaties op allerlei vlak) en zijn muziekactiviteiten voor het publiek vlink uitgebreid en gegroeid. Cultuur, muziek en toerisme als ontwikkelings- en groeifactor dus. Dit in tegenstelling tot zware kortingen en afbraak van de budgetten voor cultuur in centrale delen van Europa. Dat de regio-organisatie dan de kans grijpt zich met een dergelijke meeting verder te profileren, is goed te begrijpen. Bari gaat daarmee Tallinn na dat de meeting vorig jaar als Europese cultuurhoofdstad organiseerde.

Stad en regio Bari zijn geboortegrond en woonplaats van een aantal international bekende jazzmusici waaronder de trompettist Pino Minafra, trombonist Gianluigi Petrella (Northsea Jazz Paul Acket Award en Downbeat No 1 TDWR), Blue Note artiest Nicola Conte, saxofonist Roberto Ottaviano en de opkomende pianist Livio Minafra. Auand, een van de meest actieve en international bekende Italiaanse labels (300 albums met veel prominente internationale bezettingen) komt – naast nog 12 kleinere labels – uit Bari.

In de maat van instabiele hymnes

Plaats van de Meeting: het Palace Hotel en het Teatro Petruzzelli, beiden aan de rand van de historische oude kern van Bari gelegen. Teatro Petruzzelli is het
grootste theater van Apulië met een bewogen geschie- denis. 1991 werd het door een vuur volledig in de as gelegd en werd uiteindelijk in 2009 heropend. Met een Turandot-opvoering geregisseerd door niemand minder dan Roberto De Simone, o.m. bekend als oprichter en leider van de legendarische Nuova Compagnia Di Canto Populare.

Binnen en buiten het Teatro Petruzzelli vond een speciaal programma met elf showcases van bekende en opkomende jazzmusici en –groepen uit de regio plaats. De binnen-concerten in de net gerestaureerde historische coulisse hadden een zekere grandeur. De buitenconcerten bij aangename nachtelijke temperaturen hadden echter ernstig te lijden aan slechte sound-kwaliteit, een domper voor potentieel plezier. Voor mij persoonlijk was vooral de pianist Mirko Signorile met zijn kwintet (cello, bas en twee percussionisten) een ontdekking. Signorile speelde daarnaast nog in de groepen van Raffaele Casarano (The Other Locomotive) en Gaetano Partipilo (Urban Society).

Een centrale gebeurtenis en tegelijk hoogtepunt was het optreden van het legendarische achttienkoppige Italian Instabile Orchestra, 1990 door de bekende Apulische trompettist Pino Minafra opgericht, dus bijna even oud als de European Jazz Network. Het Instabile mag inmiddels als het meest stabiele element van de Italiaanse jazz beschouwd worden (zie ook de documentaire Il Suono Instabile della Libertà van Marco Bergamaschi/Gianpaolo Gelati (2010)).

Er is op de hele wereld geen prominent ensemble dat zo lang op deze losse, vrije manier functioneert. Het Instabile heeft geen vaste leider alleen een wisselend bezette artistieke commissie. Het ensemble werkt afwisselend onder leiding van het orkestlid dat een door de commissie geaccepteerde compositie inbrengt.

Bij deze gelegenheid was het ensemble echter met een geheel nieuwe uitdaging geconfronteerd. De Vlaamse EJNer Wim Wabbes (Gent, De Vooruit) kwam met het idee ieder EJN-land een mini-hymne van een minuut te laten leveren die door het Instabile tot teen hymnische klankwolk of een ahymnisch cut-up of antihymnisch lappendeken verklankt zou worden. Drieëntwintig jonge musici kregen dus een compositieopdracht en daarna was het aan het Instabile er iets van te maken. Giancarlo Schiaffini van het Instabile nam het arrangeer-werk op zich en leidde het ensemble met verzekerde hand naar en door de wolk.

Niet alleen het geheel maar ook ieder onderdeel stond in een veld van verschillende spanningen. De spanning van hymnische grootsheid en beperkte tijdsduur, de spanning van mogelijkheden van een groot veelkleurig ensemble en extreme tijdsrestrictie, de spanning van grootsheid en understatement, de spanning van ontvouwing en abrupte sprongen. Drieëntwintig variaties in de oplossing ervan zijn het zeker waard gedocumenteerd te worden en geven een zeker inzicht in de state of art. Alle bijdragen waren uitermate geambitioneerd en probeerden merkbaar aan (on)uitgesproken eisen te voldoen. Af en toe baanden zich ironie en parodie een weg. Sommigen slaagden erin zelfverzekerd met het orkest en het concept hymne hun spel te spleen. Zoals de Engelsman Matthew Bourne (hij had als enige al eerder met het orkest gewerkt) of Jaak Sooäär uit Estland. Ook de bijdragen van Maria Faust en Emile Parisien bleven bij mij persoonlijk hangen.

Hier de componisten in chronologische volgorde van de uitvoering: Fulco Ottervanger (België), Kaja Draksler (Slowenië), Maria Faust (Denemarken), Cecilia Persson (Zweden), Prieto Andrés Rojas (Spanje), Istvan Grencso (Hongarije), Jaak Sooäär (Estland), Mikko Hassinen (Finland), Didrik Ingvald (Noorwegen), Selen Gülün (Turkije), Susana Santos Silva (Portugal), Urs Rollin (Zwitserland), Elvis Stanic (Kroatië), Laura McDonald (Schottland), Toni Kitanovsky (Macedonië), Dylan Rynhart (Ierland), Matthew Bourne (England), Martin Brunn (Tsjechië), Emile Parisien (Frankrijk), Stefan Schultze (Duitsland), Bram Stadhouders (Nederland), Dainius Pulauskas (Litouwen), Giancarlo Schiaffini (Italië)

In de maat van (in)stabiele normen

Van de drieëntwintig composities zijn maar liefst vijf van een musicienne! Van de drieëntwintig composities zijn maar vijf van een musicienne! Het is maar hoe je het bekijkt, afhankelijk van onze point of view. Terwijl in het diepe zuiden van Apulië grotere financiële middelen naar de ontwikkeling van de muzikale bedrijvig- heid in de de regio stromen, maakt het hoge noorden zich op voor ontginnen van nieuw potentieel via norm- kritische benaderingen binnen de muzikale bedrijvigheid en investeert in breed en gericht ingrijpende educatieve programma’s die jonge mensen in staat kunnen stellen remmingen productief te overwinnen die hun in hun creativiteit belemmeren.

Het gaat daarbij niet alleen om gender-rollen en stereotypen maar ook om manieren van interactie en houdingen bij het samen spelen en opnemen van muziek, het promoten van muziek, om stilistische routines enz.. Het moet blijken of met dergelijke normkritische benaderingen praktijken evolueren en op langere termijn zodanig getransformeerd kunnen worden dat nieuw potentieel ontstaat dat het muzikale veld voor nieuwe generaties hun projecties en identificaties opent.

Met veel elan zorgden de vertegenwoordiger van het nationale Zweedse muziekcentrum Music Development and Heritage Sweden voor een opening en sympathiserende ontvangst. Ze brachten productieve reflecties op gang die hun weg ook in supranationale coöperatie lijken te vinden. Zeker een punt voor Trondheim waar de volgende bijeenkomst in September 2013 plaats zal vinden.

Postscriptum: Apulië en Zweden zijn niet alleen voorbeelden van het investeren van financiële middelen in sectororganisaties voor muziek. Het zijn vooral duidelijke voorbeelden dat men om de eigen cultuur geeft en begaan is met het potentieel van jonge generaties.

Meer En Route:

• En route 1: Ljubljana (Slovenië), 28 – 30 juni 2012
• En route 2: Kongsberg (Noorwegen), 4 – 7 juli 2012
• En route 4: Kristiansand (Noorwegen) – Punkt Festival (1), 6 sept 2012
• En route 5: Kristiansand (Noorwegen) – Punkt Festival (2), 7-8 sept 2012
• En route 7: Amsterdam – Dutch Jazz World Meeting 2012, 5-6 oktober
• En route 8: Impressies Jazzfest Berlin 2012
• En route 9: Den Bosch – November Music 2012: Spanning onbekende grootheden