Steven Wilson – To The
To The Bone
Hand. Cannot. Erase. was niet alleen een ijzersterk album in strikt muzikale zin, het wist je met de muziek en de sfeer ook een teletijdmachine te bieden die je terug kon brengen naar je jeugd. Een album met een zeldzaam magische kwaliteit die je zelden tegenkomt en waar je steeds naar terugkeert. De meester achter het album bracht daarna nog het mini-album 4½ uit, met vooral nummers uit dezelfde sessies als Hand. Cannot. Erase. en de sessies van voorloper The Raven That Refused To Sing. In interviews sprak Steven veel over de popmuziek uit zijn jeugd en dan specifiek over een aantal sleutelalbums daarin, Hounds Of Love van Kate Bush, Parade van Prince, The Colour Of Spring van Talk Talk, So van Peter Gabriel en Violator van Depeche Mode. Stuk voor stuk albums die pakkende, gelaagde en niet zelden inventieve pop composities koppelen aan voortreffelijk musiceren en die alle eveneens tijdloze hits opleverden. Kom er maar eens om, singles die door de jaren heen overeind blijven, die je meteen een glimlach op je gezicht toveren, je ontroeren of je lichaam in beweging brengen én tegelijk hun makers belonen met eeuwige roem.
Als je je bedenkt dat Steven al ambient muziek maakte met Bass Communion, een variëteit aan muziekstromingen presenteerde met No Man en in de progressieve rock als ongekroonde koning wordt gezien, dan kun je je goed voorstellen dat hij juist wel eens vanuit een andere context wilde werken. Bovendien, met in gedachten de muziek van een album als Stupid Dream van zijn oude band Porcupine Tree en de muziek van Blackfield waarvoor Steven zijn muzikale schrijverspen ook al in de inkt met popkleuren doopte, met een mini-album met covers van popnummers (Cover Versions uit 2014) eveneens in zijn catalogus, was het zeker geen vreemde gedachte om pop meer centraal te stellen. En zoals al gezegd, met zijn eerder genoemde favoriete platen in gedachten al helemaal niet. Voor Steven betekende het een verandering van stijl van schrijven: op naar compactheid, op naar nummers die gedragen werden door melodie, in al hun kernachtigheid en pakkendheid en waar niet de instrumentale uitweidingen van weleer centraal stonden. Met elf nummers in een album van pakweg een uur, ligt de gemiddelde duur van een nummer rond de zes minuten, met uitschieters naar net boven de twee minuten aan de ene kant, met net boven de negen minuten aan de andere kant. De nummers zijn voor het grootste deel compact te noemen.
Het is natuurlijk de hamvraag hoe het album klinkt. De luistersessies vroegen dus de nodige tijd en aandacht. Als Steven Wilson voor jou staat voor ontdekking, voor progressief omgaan met muzikale ideeën, voor het je niet voor een gat laten vangen in muzikale zin, voor je laten meenemen in het muzikale én niet te vergeten tekstuele verhaal van zijn nummers, dan ben je bij To The Bone aan het juiste adres. Het titelnummer opent met percussie en in monoloog horen we hoe we naar waarheid kunnen kijken. De percussie houdt aan, een verre vrouwenstem zingt Oosterse zanglijnen, klanken, geen herkenbare woorden, de mondharmonica van Mark Feltham (veelgevraagd sessie muzikant voor onder andere Talk Talk, The The, The Alarm, New Model Army en lid van de band van Rory Gallagher en van Nine To Zero) de dreigende gitaar van Wilson leidden het nummer in. Steven zingt, samen met de krachtige stem van Ninet Tayeb die eerder te horen was op Hand. Cannot. Erase. en op 4 ½. De swingende drums, percussie en het basloopje houden het nummer open en toegankelijk, de mondharmonica versterkt dat en al klinkt er een splijtende gitaarsolo in het nummer, de pakkendheid keert terug. Mooi hoe het nummer sfeervol naar zijn einde gaat. Een vleugje Porcupine Tree, zo lijkt het wel. Geschreven samen met Andy Partridge van XTC-faam en met programmering door Paul Draper, die net zelf zijn solodebuut heeft uitgebracht.
Nowhere Now ontstond ook in samenwerking met Andy Partridge. Het is een nummer dat tekstueel misschien wel een ode is aan Bowie’s Starman of aan diens Space Oddity met de zinsneden “Looking down at earth, it is luminous observe” en “Here above the clouds I am free of all the crowds And I float above the stars And I feel the rush of love” maar bovenal is het een nummer dat met zijn zanglijnen, piano, sublieme orkestratie en fraaie zanglijnen zeer treffend is voor wat Steven voor ogen had met dit album. Met Pariah had de wereld al kennis mogen maken. Het nummer schetst een ontheemd gevoel dat het leven met social media met zich mee kan brengen en waar de hoofdpersoon graag afstand van wil nemen en zo een outcast, een paria wordt. De vrouwelijke stem, weer prachtig gebracht door Ninet Tayeb, lijkt hoop tegenover de donkere beleving te stellen. Een heerlijke opbouw, fraaie toetsen, sfeervolle piano en de stem van Steven als de hoofdpersoon die opziet tegen het bestaan in een digitale wereld. En dan plots de instrumentale verscherping: een gitaarsolo vraagt direct de aandacht. Observaties zoals Wilson die ook al eerder bracht. De duetvorm maakt dat het nummer kan uitgroeien tot een hedendaagse evenknie van Don’t Give Up, dat Peter Gabriel en Kate Bush samen vereeuwigden.
The Same Asylum As Before met zijn krachtige gitaaropening, de stuwende drumsound, de falsetto zang van Steven: het intrigeert en fascineert met zijn afwisseling naar de refreinen. Een langzame opbouw, sfeervolle toetsen en andermaal een nummer dat pakt. Wederom fraaie orkestratie vormgegeven door Dave Stewart. Refuge is een bloedstollend mooi nummer over het leven van vluchtelingen dat groeit met elke luisterbeurt en waar iedere keer weer iets opvalt. Of het de subtiele toetsenklanken zijn, de drums, de climax waar het nummer naar opbouwt, die dan vervolgens weer langzaam achtergelaten wordt, of het mooie spel op de mondharmonica door Mark Feltham. Erg mooi.
Het nummer dat je het minst zou verwachten is het daarna volgende Permanating. En wat een geweldig nummer is dit! Je mag gerust de Zweedse hitmachine uit de jaren Zeventig en Tachtig naast de al eerder genoemde favorieten van Wilson plaatsen. Voeg er een vleugje Jeff Lynne bij en, wat meer is, na wat misschien aanvankelijk wenkbrauwen doet fronsen, opeens pakt het nummer je. Onbarmhartig en vol overtuiging. Voor je het weet zing je het luidkeels mee. Leg je verwachtingen aan de kant en beleef het nummer. Blank Tapes is weer van een heel andere aard. Een mooi nummer over een beëindigde relatie, zeer mooi door Ninet en Steven gezongen.
En de andere nummers dan? Ook daarin veel variatie en ja, veel aantrekkingskracht van de verschillende nummers. People Who Eat Darkness pakt je met zijn rauwe rock in, zoals ook Porcupine Tree in zijn beste dagen dat kon doen, de combinatie Sophie Hunger en Steven Wilson in Song Of I maakt je stil. Om maar wat te noemen. Vergeet de notie die je misschien hebt dat muziek van Steven Wilson jou alleen maar bekoren kan via een enkel bepaald format en sta open voor pop als pijler naast rock. Je hoort dat het de meester is die hier aan het werk is; je hoort dus ook terug waar zijn wortels liggen. Er werd al veel voorafgaand aan de release over het album gesproken, mensen maakten melding van hoe Steven Wilson naar het album keek. Het delen van die gedachten viel samen met berichtgeving over het switchen naar een ander groter label. Dat bracht de gemoederen danig in beroering. Uitverkoop! Steven Wilson maakt een knieval voor de commercie. Is dat zo? De elf nummers bieden een beschouwing op de wereld anno nu, niet zozeer in de vorm van een concept, maar in de wereld bezien door de ogen van Steven staat de hedendaagse twijfelachtigheid van waarheid op het menu, de politieke realiteit van uitwisselbare regeringen, de vluchtelingenproblematiek en tegelijk ook de werkelijkheid door de ogen van een terrorist, naast de onthechting van relaties of door de moderniteit die hij al vaker onderwerp van zijn muziek maakte. Het is knap om hier nummers over te schrijven die aanspreken; er zijn bij die zeker toegankelijkheid en radiovriendelijkheid in zich dragen. Het album is er zeker niet op uit om enkel de commercie te dienen.
De elf nummers die Steven hier bij elkaar bracht en die voor een deel door oudgedienden Nick Beggs, Craig Blundell en Adam Holzman werden ingespeeld, geven een eigentijdse invulling aan pop die impact en gevoel weet te koppelen en die met verve en kwaliteit over het voetlicht gebracht wordt. De nummers weten je aandacht te vangen en vast te houden en de spelvaardigheden van de deelnemende muzikanten, ook van de gastmuzikanten, zijn boven enige twijfel verheven. Met elke draaibeurt ontdek je iets nieuws. En het is nu al zo goed. Het was Hand. Cannot. Erase. dat zijn magie presenteerde in een muzikale teletijdmachine. Dit album heeft de klasse van de individuele nummers en je voelt dat het album nog in beleving kan groeien. Wat vaststaat, is dat het een erg mooi album is. In beleving misschien nu net niet helemaal de evenknie van zijn fantastische voorganger, het komt erg dichtbij: in al zijn composities, variëteit, gelaagdheid en uitvoering kan er dan ook maar weinig hier aan tippen. Topplaat!
Tracklisting To The Bone:
- To The Bone
- Nowhere Now
- Pariah
- The Same Asylum As Before
- Refuge
- Permanating
- Blank Tapes
- People Who Eat Darkness
- Song Of I
- Detonation
- Song Of Unborn
Foto’s: Lasse Hoile.