Sinikka Langeland (1961) is een Noorse vocaliste die virtuoos de Finse tafelharp kantele tot leven brengt. Het instrument klinkt hier soms als een pedal steel guitar (The light streams in, Hymn to the fly), een clavecimbel (The half-finished heaven), dan weer een koto (Animal miniatures, Animal Moment), een Bretonse harp, een dobro (The blue tit’s spring song) of zelfs een hurdy-gurdy (Hymn to the fly). Het is niet alleen een centraal instrument in de volkmuziek van Finland en Estland maar spreidt zich uit tot aan de Oeral. Langeland die internationale erkenning kreeg met haar drie eerdere albums Starflowers (ECM, 2007), The Land That Is Not (ECM, 2011) (zie op Written In Music HIER) en Maria’s Song (ECM, 2009) (zie op Written In Music HIER) is op dit nieuwe album met de twee Noren, Lars Anders Tomter op viola en Trygve Seim op saxofoon plus de Finse slagwerker Markku Ounaskari te horen. Allen hebben langer in ensembles van Langeland gespeeld maar deze combinatie opent een geheel nieuwe, speciale klankwereld binnen de twaalf stukken waaronder drie vocale op poëzie van de Zweedse dichter Tomas Tranströmer (1931) die in 2011 de Nobelprijs voor literatuur ontving.

De opener Hare Rune (Runelied van de haas), een langzame, bedwelmende pow wow met sjamanistische reminiscenties, liegt er niet om. Ounaskari gebruikt vaak een grotere bas-drum en wat hij hier ermee , heef het totaal. Vasthoudend repetitief maar geen moment mechanisch, nooit smashing maar juist daardoor des te indringender. Bijzonder door het hele album heen is de klanksymbiose van de instrumenten. Vaak in tweetallen zijn ze eerst niet van elkaar te onderscheiden tot op een gegeven moment één van de betrokken instrumenten uit de versmelting weer te voorschijn komen en eigen contrasterende lijnen trekken. Dat gebeurt menige keer voor de viola en de saxofoon maar even goed voor de basdrum en de viola of de cymbalen en de kantele.

Het is niet alleen dit, genoemde klankvariatie van Langelands kantele en een even subtiele als indruk- wekkende dynamica. Indrukwekkend is vooral ook wat zij met zo weinig instrumenten bewerkstelligen, Tomter met zijn extraordinair pluk- en strijkwerk, Seim met zijn buigende, diep gonzende en vliedende saxofoonklanken, Ounaskari met zijn aardse bas-drum, subtiel bekkenwerk en goed getimed hand drumming. Langelands kantele zorgt niet alleen voor verbazingwekkende variaties aan klankkarakte- ristieken. Ze legt steeds stevig groundwork en stijgt evenzeer glinsterend naar grote hoogtes zoals bijzonder indrukwekkend in Caw Of The Crane. En niet te vergeten de onzichtbare hand in de opzet op opbouw van het album! Uitblinkers in zekere zin zijn Hare Rune, The Woodcock’s Flight en Caw of Crane maar de andere stukken zijn zonder uitzondering bijzonder sterk.

De muziek spiegelt de beleving en de impact van natuur met een bijzonder balans tussen de uiterlijke, fysieke en de innerlijke beleving. The Light Streams In en The Tree And The Sky, beide op een gedicht van Tranströmer zijn daar fraaie voorbeelden van. Zowel in de lyrische compositie als de muziek blijft het moment van gewaarwording even ‘staan’. Woodcock’s Flight en Caw of Crane verliezen zich niet in mimicry van de natuur maar diepen tonaliteiten op die associaties met Eleni Karaindrou en met Country Blues oproepen. The Magical Bird daarentegen, baserend op een dans uit de Finnskogen, swingt – met een battente gespeelde kantele – als de neten. Met de groeten aan Jan Garbarek. Zelfs in Hymn To The Fly krijgt mimicry niet de overhand. Enige uitzondering: Animal Moment, de vrolijke afsluiter van 20 seconden met mooi kreupelhoutgeluid. Maar daar kan de luisteraar dan zelf de zingende context van zijn. The half-finished heaven is een diep album van even grote als universele zeggingskracht.

AUDIO Hare rune HIER

LYRICS De werken van Tranströmer zijn naar het Nederlands door Henk Bernlef vertaald.

RADIO

VIDEO The blue tit’s spring song HIER

Postscriptum

Het album bevat één (bewerkte) traditional uit het gebied van de Finnskogen in het Zuidoosten van Noorwegen. De rest zijn allemaal composities van Langeland, composities die door natuur en cultuur van de streek (zie Written In Music HIER) geïnspireerd zijn. Alhoewel haar muziek moeilijk in gangbare categorieën in te delen is, is toch duidelijk bespeurbaar dat het authentieke muziek van nu uit de Finnskogen is die op traditie stoelt en met open mind en creatief vermogen op de bodem van de huidige ontwikkeling staat. Daarbij wordt echter niet in termen van ‘een mix van’ gedacht en gehandeld. Muziek is altijd “een mix van” en muziek die niet meer is dan dat, is een beetje zielig.

Als men hoort dat de kantele, een traditioneel instrument, hier bij Langeland soms als een koto, een steel-guitar of een clavecimbel klinkt, zegt dat nog niet dat dat op een directe invloed terug te voeren is. Iemand die zijn traditioneel instrument zo toegewijd, open en creatief onderzoekt, komt vanzelf bij deze klankmogelijkheden en maakt er gebruik van als het muzikaal zin maakt. Uiteraard kan beluisteren van andere klanken daarin soms bevorderlijk zijn. En Langeland is iemand die als musicienne een open geest en open oren heeft wat haar bijvoorbeeld met de bekende Japanse koto-speelster Michiyo Yagi tot gemeenschappelijke concerten bijeen bracht.

Iets soortgelijks geldt voor de vermaarde en internationaal bekende altviolist Lars Anders Tomter. Hij laat het niet bij een paar aardige folklorismen. Ook hij heeft zijn instrument grondig geëxploreerd en komt o muzikaal goed momenten met verbazingwekkende en aangrijpende klanken. En hoe komt slagwerker Ounaskari bij zijn keuze en gebruik van een grotere bas-drum? Het heeft iets met besef van de eigen cultuur te maken waar je creatief uit kunt putten. Hij maakt dan ook niet alleen in deze groep gebruik van grotere bas-drums. De klank is onderdeel van zijn algehele bagage. Trygve Seim tenslotte heeft in jaren een specifiek ‘Oosters’ getinte klank op de saxofoon ontwikkeld die hier en elders mooie mogelijkheden biedt.

Uiteindelijk zijn dit uiteraard allemaal linkse hobbys die tot niet meer leiden dan dat de eigen cultuur van binnenuit leeft, zich met open vizier naar de toekomst ontwikkelt, sterke internationale aantrekkingskracht uitstraalt en als aanjager van toekomstige ontwikkelingen fungeert. Dat kun je beter aan de hopeloos bedorven Noren overlaten.

Fotos
Sinikka Langeland ©Kjell Ivar Walberg
Trygve Seim ©Gerhard Richter
Markku Ounaskari, Lars Anders Tomter ©FoBo_HenningBolte