De progwereld die het al jaren moet stellen zonder Porcupine Tree haalt opgelucht adem: Steven Wilson werkt weer samen met Gavin Harrison en Richard Barbieri! De terugkeer van Porcupine Tree is een feit. En de band heeft al wat nummers uitgebracht om de honger naar het nieuwe album aan te wakkeren. Harridan, Of The New Day, Herd Culling(als edit) en als meest recente exponent Rats Return kwamen uit. Deze week verschijnt dan uiteindelijk het langverwachte Closure/Continuation. Je mag er voor jezelf gerust een vraagteken bij bedenken want de bandleden weten zelf ook niet of er na dit album én de tour, eindigend in Wembley, nog meer gaat komen of dat dit nu het laatste levensteken van de band uit de studio gaat zijn.

Steven Wilson is de grondlegger van de band en lang voordat er echt sprake was van een band was hij al bezig met het maken van muziek. Hij ziet de samenwerking van de drie als dé kern van Porcupine Tree, zeker dus wat betreft de latere incarnaties. De afgelopen jaren was hij nadrukkelijk bezig met solowerk dat zeker niet de goedkeuring van iedereen in de prog gemeenschap kon wegdragen. Vooral de twee laatste, To The Bone en The Future Bites spleten de zeer op traditie ingestelde progressieve wereld. Uitverkoop! Commerciële knievallen! Hadden de volgers van de Grote Progressieve nu maar geweten dat Gavin Harrison en hij al vanaf 2012 alweer samen jamden, dan had de wereld er anders uitgezien, anders geklonken, hadden we alles anders beleefd. Toch? Of misschien ook wel niet?

Porcupine Tree is een band die zich door de jaren van haar bestaan heen ontwikkelde, gretig in haar groei en die op haar laatste studio album The Incident minder heavy klonk dan op de twee voorgangers, waarbij de vraag dus ook was hoe verder? Juist na dat album en de tour die volgde stopte de band. Uitgeblust. Terugkijkend blijkt de band niet blij met dat album als zwanenzang. Had er niet meer in gezeten? Was dat het wel? Nu ze terug zijn, ontbreekt bassist Colin Edwin in de bezetting, toch een niet onbelangrijke positie in de band én daarbij ook nog eens een erg gedegen bassist. Nu neemt Steven Wilson, van huis uit gitarist, de bas voor zijn rekening. Volgens Steven weinig tekens van leven van Colin in de tussenliggende jaren en omdat hij zelf ook al bas speelde tijdens jams met Gavin, was de keuze niet zo moeilijk om zelf de bas te spelen.

Het werken aan zijn solo albums maakt dat hij zich als zanger ontwikkeld heeft. De zang staat mooi centraal in het geluid en krijgt net zoveel ruimte als de instrumenten. Openingsnummer Harridan moet het dan misschien nog hebben van zijn stevige geluid en deels vervormde zang, dat hoorden we bij de band wel vaker, tegelijkertijd is de achtergrondzang (ook Steven) weer mooi helder in de mix gebracht en mag die er ook zijn. Het nummer is afwisselend stevig en rustig en als je ernaar luistert, valt vrij snel het geweldige drumwerk van Gavin op. Op The Incident lijkt zijn geluid nog wel eens wat verstopt, maar daar is hier geen sprake van. Mooi heldere productie. Mysterieuze klanken, de synths van Richard Barbieri, hier en daar, zo lijkt het, lichte Oosterse klanken in de compositie verwerkt. Een opening die het heavy karakter van Fear Of A Blank Planet en Deadwing aardig terugbrengt. Terug van weggeweest. Tegelijkertijd, er gebeurt veel in het bijna instrumentale deel: Steven die meezingt met de lijnen van de toetsen, de drums van Gavin. Ja, we kennen het nummer dus al langer, maar als eerste kennismaking met P/T anno 2022 zeer zeker niet verkeerd.

Of The New Day is een nummer dat als ballad start, waarin de band langzaam maar zeker de sfeer opbouwt en dat toch ook wat heavier wordt met het nodige drama in het nummer. Fijn dat de zang van Steven zich zo ontwikkeld heeft: dat komt in dit nummer goed naar voren. Het is wel een gekend geluid en ergens in je achterhoofd doemt de vraag op hoe verrast je eigenlijk wilde worden door dit nieuwe album én de vraag die daarbij ook langzaam in beeld schuift is: én gebeurt dat dan eigenlijk wel? Natuurlijk, Porcupine Tree is geen AC DC, beweegt zich in een heel ander muzikaal universum, maar wat er gebeurde, ooit, toen je Deadwing, In Absentia, Fear Of A Blank Planet en ook eerdere albums als Lightbulb Sun, Signify, Stupid Dream voor het eerst hoorde, de verrassing, de ontwikkeling, wat de band bracht, je voelde dat de band niet alleen aan haar eigen oeuvre maar ook, jawel, aan de progressieve muziek wat toevoegde. Dat gebeurde bij die albums in hoge mate. Goed, we zitten hier pas bij het tweede nummer, maar wat is het dan?

De meest recente single, Rats Return, laat horen dat de band nog steeds bedreven is in het schrijven van sterke en pakkende riffs en natuurlijk, ook hier zijn Gavin’s drums en Richard’s toetsenspel prima. Maar wetende ook hoe gevarieerd en gedurfd de solowerken van Steven Wilson in de voorbije jaren zijn geweest, gekoppeld aan de lange afwezigheid van de band, dat legt de lat hoger dan wat we te horen krijgen in deze eerste drie nummers. Dan volgt Dignity, een mooi en warm nummer dat de mal lijkt te breken van datgene wat je inmiddels bent gaan verwachten: Tree ’22 met recepten van pakweg een hele poos geleden. Dignity is gewoon mooi, gaat zijn eigen gang en is niet per se uit hetzelfde stof gesneden als eerder werk van hetzij Steven solo of van de band. Tuurlijk, ballads maakte de band ook wel al, maar er zit ruimte in én dat maakt het fijn.

Herd Culling duikt weer diep in het heavy perspectief, althans, bij tijd en wijle en het is vooral fraai als de band niet al te heavy is en als Richard allerlei fijns toevoegt aan het nummer. En misschien is dat wel wat je hoort, of wat je juist niet hoort. Het eerste nummer is nog geschreven door Gavin en Steven, de rest daarna echt als samenwerking. En misschien kostte het wel tijd om de samenwerking te vertalen in nummers die meteen ook die magie van weleer weten te vangen. In Herd Culling, in wat er vocaal gebeurt, ervaar je ook de groei van Steven aan de hand van zijn solo albums. Hij experimenteert meer en dat maakt het album gelukkig ook wel weer wat verrassender.

Dat verrassende zit vervolgens ook in Walk The Plank. Gewoon even een heel ander nummer dat het meer moet hebben van de geluids- en klankbeelden en al helemaal niet van riffs. Richard en Steven beiden op toetsen en een fijne bijpassende groove van Gavin. Dit is veruit het meest verrassende nummer van het album. Het zal zeker niet bij iedereen in de smaak vallen maar juist het contrast met alles dat eerder kwam, dat was misschien wel stiekem de verwachting die erin zat. In ieder geval bij deze recensent.

Chimera’s Wreck roept met zijn intro de geest van de progdinosaurs op en weet tegelijkertijd heel eigengereid als P/T te klinken. Ook weer onverwacht. Weer vocaal wat meer experiment, bijna folky klanken zo nu en dan, maar het nummer houdt zijn eigen ontwikkeling. Hier is het het nummer dat je dwingt tot blijven luisteren. Je wilt weten hoe het verder gaat, wat gaat er gebeuren? Niet de verwachting dat het linksom of rechtsom gaat, je zit in het nummer, je hoort de gitaar, de toetsenklanken, dan de bas die invalt, Gavin die eens recht achter zijn drums gaat zitten. En het gaat door. Dit is wat je verwacht: vooral iets wat je niet verwacht! Dit is een nummer dat je gewoon meeneemt in de muzikale rollercoaster die het is. Erg fraai!

Het reguliere album zit er dan op. En dat is jammer. Dat is erg jammer. Want wat wil het geval? De drie nummers die tot de bonusstand verheven zijn, kosten je een flinke extra prijs. En dat terwijl je de drie tracks absoluut niet kunt zien als vullertjes, als weggestopte B-kantjes, want de verrassing, loopt in deze drie nummers juist door. Alsof de drie mannen de kneepjes toen pas goed te pakken hadden van hoe ze wilden klinken anno 2022. De toepasselijk genaamde instrumental Population Three is een heerlijke track waarbij je je kunt voorstellen dat deze jammend tot stand is gekomen. Alle drie de mannen in hun element én in een instrumentale track die het eens niet moet hebben van zijn metalen momenten. Hier en daar wel wat zwaarder, maar geen riffs omwille van de riffs.

Never Have en Love In The Past Tense zijn de twee andere bonustracks. Verschillend van elkaar, zeker, maar ze maken wel dat het opgewarmde karakter dat je bij de eerste drie nummers van het album misschien lijkt te proeven, wegebt. Never Have heeft in zijn muziek een positieve afdronk, maar bij Steven als tekstschrijver weet je nooit zomaar of het nummer dan ook echt positief bedoeld is. En dat zou hier ook maar zo weer kunnen: je wilt van alles, maar je hebt de kans nooit gehad. Ah, ja, zonder tekstboekje is dat lastig te beoordelen ook. De muziek is mooi…  Dat in elk geval. En dat geldt ook voor Love In The Past Tense. Weer een erg mooi nummer.

Wat is de afdronk van Closure/Continuation? De band hinkt op twee gedachten over het vervolg na dit album en de tour die met de release samenhangt. Die twee gedachten dringen zich ook op bij het beluisteren van het album. Het is erg fijn dat Porcupine Tree terug is. Als je verwacht had dat zich nu de hoogmis van de progressieve rock zich aan je zou openbaren, dat is dit album niet geworden. Het voelt als eerst een aantal nummers die de band weer het gevoel moesten geven hoe het was om samen te spelen waarna ze, met alle elan, fantasie en invloeden van de laatste jaren in hun individuele trajecten de spullen eens echt bij elkaar smeten én zichzelf meer muzikale vrijheid gunden. De verwachtingen buitensluitend, maar, toch, er blijft een gevoel dat, ondanks de ruimte die de band zich in een aantal nummers gunt, er meer verrassing in had kunnen zitten. Juist de individuele muzikale prestaties van de tussenliggende jaren geven dat gevoel. Natuurlijk, dan was het niet de logische optelsom geworden van wat de drie gedaan hebben. Tegelijkertijd, het is goed dat niet alle clichés van de progrock bewaarheid worden. Ergens daar tussenin, tussen de artistieke vrijheid van popidool Steven Wilson en zijn gevoel voor riffs, de groove van Gavin op de laatste werken van The Pineapple Thief en de weldadige klankbeelden en geluidstapijten van meester Barbieri had ik een album verwacht dat onverwacht zou zijn.  Dat is het zeker niet geworden. Anders dan onverwacht dat het zonder Colin Edwin is. P/T is terug met een fijn album, maar de grote verwondering die ze eerder wisten te creëren is, klaarblijkelijk, in absentia.